Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Paweł Maria Sapieha

Paweł Maria Sapieha
Herb
Lis
Data i miejsce urodzenia

17 maja 1900
Siedliska

Data i miejsce śmierci

1987
Monachium

Ojciec

Paweł Sapieha (1860–1934)

Matka

Mathilde Paula Eleonora zu Windisch-Grätz

Żona

Virgilia Peterson-Sapieha

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Bitwa pod Komarowem na tablicy na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie

Paweł Maria Sapieha[1] (ur. 17 maja 1900 w Siedliskach, zm. 1987 w Monachium) – oficer Wojska Polskiego II RP, podpułkownik Armii Stanów Zjednoczonych, pracownik kontrwywiadu.

Życiorys

Był synem Pawła (1860-1934), wnukiem Adama z Krasiczyna, którego twarz ma książę Witold na obrazie Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem.[1] Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, podczas której został poważnie ranny w bitwie pod Komarowem koło Zamościa[2]. Po wojnie pozostał w wojsku.

Został awansowany na stopień podporucznika rezerwy kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1920[3][4]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 8 pułku ułanów w Krakowie[5][6]. W 1934 jako rezerwy był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Tarnowskie Góry[7].

Był mężem Virgilii Peterson córki amerykańskiego neurologa i psychiatry z Nowego Jorku, szefa Amerykańskiego Towarzystwa Neurologicznego, ojcem Marii Krystyny i Mikołaja Fryderyka - znanego fotografika. Rodzice Pawła juniora nie byli zadowoleni z wyboru syna. Na ślub, latem 1933 r., przyjechała do Londynu tylko matka Pawła – Matylda Sapieżyna. Ojciec pozostał w domu wymawiając się złym stanem zdrowia.[1]

W latach 20. studiował we Francji. W latach 1931–1936 był dyrektorem Koncernu kopalń i fabryk chemicznych należących do jego niemieckiego kuzyna Edgara Henckel von Donnersmarck w Tarnowskich Górach na Górnym Śląsku. W latach 1933–1936 mieszkał z żoną oraz córką w pałacu na Karłuszowcu należącym do rodziny von Donnersmarck (dziś część miasta Tarnowskie Góry). W 1934 zmarł Paweł senior i syn przejął administrowanie majątkiem w Siedliskach obejmującym 5.000 hektarów, dzieląc nowe obowiązki z pracą w koncernie. W 1936 przeniósł się wraz z rodziną na stałe do Siedlisk, po tym, jak spółkę niemieckiego kuzyna przyjęli naziści[1]. W latach 30. adwokatem Pawła Sapiehy był pracujący w Rawie Ruskiej dr Juliusz Bardach, syn Teofila i ojciec Witolda[8].

We wrześniu 1939 Pawła zmobilizowano, a Virgilia została w majątku. W czasie bombardowań niemieckich razem z dziećmi i służbą uciekała do lasu. Dała w majątku schronienie 180 osobom – żonom i dzieciom oficerów, które w drugim tygodniu wojny dotarły do Siedlisk pieszo z Wielkopolski. Po napaści Rosjan na Polskę, 17 września 1939 r., Paweł zabrał rodzinę do Lwowa, a później przez Rumunię i Francję dostali się do USA[1]. Tamże zaciągnął się do Armii Stanów Zjednoczonych. Po zakończeniu II wojny światowej podobnie jak reszta rodu Sapiehów musiał pozostać na Zachodzie, kontynuując karierę wojskową do roku 1950 (brał udział w wojnie w Korei). Uczestniczył w sprowadzeniu do Polski zabytkowego Ołtarza Wita Stwosza[9]. W latach 60 był rezydentem kontrwywiadu USA w Atenach w randze podpułkownika [potrzebny przypis]. Małżeństwo z Virgilią nie przetrwało, rozwiedli się w 1950 r.[1]

Paweł Sapieha junior nie utracił nigdy kontaktów z krajem, pomagając w wielu opracowaniach historii własnego rodu, m.in. w opracowaniu biografii własnego prapradziada, Aleksandra Sapiehy.

3 maja 1977 został odznaczony przez Prezydenta RP na Uchodźstwie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[10].

Przypisy

  1. a b c d e f Anna Mieszczanek, Przedwojenni, Warszawa: Wyd. Muza, 2020, s. 126-160.
  2. Robert Horbaczewski: Książę z wywiadu urodził się w Siedliskach. kronikatygodnia.pl, 2017-09-12. [dostęp 2024-10-30]. (pol.).
  3. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 710.
  4. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 632.
  5. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 616.
  6. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 558.
  7. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 616, 710.
  8. Gene Gutowski: Od Holocaustu do Hollywood. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004, s. 11, 28. ISBN 83-08-03549-3.
  9. Robert Horbaczewski: Książę z wywiadu urodził się w Siedliskach. kronikatygodnia.pl, 2017-09-12. [dostęp 2024-10-30]. (pol.).
  10. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 28, Nr 4 z 31 grudnia 1977. 

Bibliografia

Kembali kehalaman sebelumnya