Prace nad podstawami planu mobilizacyjnego rozpoczęły się latem 1935 r. Podstawowe założenia stworzył gen. bryg Wacław Stachiewicz, a zespół pułkownika dyplomowanego Józefa Wiatra opracował szczegółowe techniki, umożliwiające realizację tych zasad. Wszedł w życie 1 maja 1938 r. zastępując przestarzały plan mob. „S”. W tym samym czasie, równolegle, opracowywano założenia rozbudowy i modernizacji sił zbrojnych oraz plan operacyjny „Wschód”.
Plan „W” zakładał przejście sił zbrojnych lub ich części ze stopy pokojowej na wojenną. Opracowany w formie tabel, ściśle określał poszczególne czynności, których dokładne wykonanie, w określonym miejscu i czasie, określonymi środkami gwarantowało planowe przekształcenie jednostki wojskowej do stanu gotowości bojowej czasu wojny.
Założenia i zasady
Plan mobilizacyjny zakładał podział wszystkich mobilizowanych oddziałów i jednostek na trzy grupy, które mobilizowano dwojako – alarmowo i normalnie.
Okres zagrożenia – działania o charakterze przygotowawczym, ułatwiające przeprowadzenie mobilizacji.
Mobilizacja alarmowa – opierała się na imiennym powoływaniu rezerwistów, stawiennictwu z końmi i pojazdami mechanicznymi. Karty mobilizacyjne w czasie pokoju zdeponowane były w starostwach i posterunkach policji. W momencie mobilizacji starostowie i komendanci policji rozsyłali przechowywane karty.
Obwieszczenie o mobilizacji powszechnej 1939 roku.
Mobilizacja normalna – system normalny opierał się na publicznym rozplakatowaniu obwieszczeń (także za pomocą prasy i radia) o zarządzeniu mobilizacji powszechnej.
Mobilizacja jednostek ON, ze względu na ich charakter lokalno-terytorialny odbywała się przez „skrzyknięcie”, które mogło być zarządzone oddzielnie dla każdego oddziału.
Główne założenia Planu mobilizacyjnego „W”:
elastyczność i uniwersalność,
szybkość mobilizacji,
terytorialność mobilizacji,
decentralizacja mobilizacji,
jednolitość rozkazodawstwa,
realność wystawienia zaplanowanych jednostek wojskowych,
wystawienie maksymalnej liczby jednostek frontowych,
tajność przygotowań mobilizacyjnych.
Grupa alarmowa
Mobilizacja oddziałów grupy alarmowej następowała przed ogłoszeniem mobilizacji powszechnej. Była to tzw. „mobilizacja cicha”, która obejmowała prawie 3/4 wszystkich sił. Mobilizacja jednostek z tej grupy odbywała się tzw. systemem kartkowym, w którym poszczególne grupy oddziałów oznaczone były kolorami:
Zielona: mobilizowana najszybciej. W jej skład wchodziły jednostki przygraniczne stacjonujące na wschodzie, zachodzie i północy kraju. Obejmowała KOP, Straż Graniczną i Policję Państwową. Oddziały tej grupy osiągały gotowość w czasie Z+12 do Z+48[1]. Mobilizowane mogły być pojedynczymi garnizonami lub osobno w każdym DOK. Były pierwszą osłoną mobilizacji. Nie było w niej żadnych dywizji piechoty.
Czerwona: obejmowała wielkie jednostki piechoty na granicy wschodniej. Mobilizowana w całości albo poszczególnymi Okręgami Korpusów.
pierwszy rzut kwater głównych armii i Samodzielnych Grup Operacyjnych (GO) z odpowiednimi formacjami łączności
lotnictwo, jednostki OPL, pododdziały naprawy linii kolejowych łącznie z jednostkami wystawianymi przez Ministerstwo Komunikacji.
Mobilizacja obu grup rozpoczynała się już w pierwszym, wstępnym okresie zagrożenia militarnego.
Niebieska: wielkie jednostki piechoty stacjonujące na granicy z Niemcami. Zasady mobilizacji były identyczne jak grupy czerwonej.
Żółta: „odwód osłony”, obejmowała większość jednostek kawalerii, oddziały pozadywizyjne oraz część oddziałów piechoty, stacjonujących w głębi kraju, przeznaczone do wzmocnienia w II rzucie osłony dowolnej granicy.
Czarna: dwie dywizje piechoty (26 i 28), brygada pancerno-motorowa (10 BK), jednostki pozadywizyjne oraz pododdziały i zakłady służb tworzące Korpus Interwencyjny, przeznaczony do wzmocnienia sił w strefie zagrożonej granicy.
I rzut mobilizacji powszechnej
I rzut mobilizacji powszechnej obejmował jednostki czynne i rezerwowe, które mobilizowały się na podstawie obwieszczenia o mobilizacji powszechnej. Termin ich gotowości bojowej wynosił zwykle od trzech do pięciu dni, a transporty koncentracyjne rozpoczynały się około czwartego dnia mobilizacji. W grupie tej znajdowały się dwie dywizje piechoty, reszta oddziałów nie zmobilizowanych alarmowo, część jednostek dyspozycyjnych artylerii, saperów i łączności oraz większość taborów.
II rzut mobilizacji powszechnej
II rzut mobilizacji powszechnej obejmował tylko jednostki rezerwowe. Mobilizacja tych jednostek rozpoczynała się siódmego dnia mobilizacji, a terminy gotowości bojowej osiągały między dziesiątym a dwunastym dniem mobilizacji.
Zdzisław Józef Cutter: Polskie wojska saperskie w 1939: organizacja, wyposażenie, mobilizacja i działania wojenne. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2003. ISBN 83-7098-834-2.
Eugeniusz Piwowarski, Przebieg i wyniki częściowej mobilizacji alarmowej z 23 marca 1939 r., Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 1-2 (151-152), Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”, Warszawa styczeń-czerwiec 1995, ISSN 0043-7182.
Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja, Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, Warszawa 2010, ISBN 978-83-86100-83-5.
Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Oficyna Wydawnicza „Ajaks” i Zarząd XII Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
