Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Polihistor

Domniemany Autoportret Leonarda da Vinci – jednego z najsłynniejszych polihistorów

Polihistor lub polimat[1] – osoba posiadająca rozległą wiedzę z wielu różnych dziedzin, encyklopedysta[2]. Termin polyhistor pojawia się po raz pierwszy w wersji łacińskiej u Swetoniusza. Wywodzi się z greckiego złożenia πολυίστωρ oznaczającego człowieka „wiele wiedzącego” względnie „bardzo uczonego”. Poszczególne człony terminu oznaczają: πολυ (poly) – „wiele” i ίστωρ (hístōr) – „wiedzący, uczony, sędzia”[3]. Od terminu „polihistor” zostało utworzone pojęcie „polihistoria” oznaczające zbiór wiadomości z różnych dziedzin[4].

Pokrewnym terminowi „polihistor” jest określenie „człowiek renesansu”. Według słów Leona Battisty Albertiego, jest to „człowiek, który potrafi dokonać wszystkiego, na co przyjdzie mu ochota”. Synonimem tego terminu może być również słowo „omnibus”[5].

Polihistorzy w poszczególnych epokach

Starożytność

W starożytnej Europie pierwszymi polihistorami byli Grecy. Później, wraz z podbojami Aleksandra Macedońskiego, powstały nowe ośrodki naukowe poza Grecją. Podbój wschodniej części basenu Morza Śródziemnego przez Rzymian sprawił, że osiągnięcia naukowe Greków przeniknęły do Italii. W I połowie I wieku p.n.e. działał w Rzymie grecki jeniec Aleksander, ze względu na rozległość swych zainteresowań, nazwany „Polihistorem”.

  • Arystoteles (384–322 p.n.e.) – filozof, zajmujący się również przyrodoznawstwem, estetyką, historią ustrojów politycznych, ekonomiką, polityką, poetyką, logiką formalną[6]
  • Demetriusz z Faleronu (350–283 p.n.e.) – historyk, filozof i gramatyk
  • Eratostenes z Kyreny (276–194 p.n.e.) – filolog, geograf, historyk i literat
  • Demetrios ze Skepsis (III w.) – wszechstronny uczony, m.in. geograf i historyk
  • Apollodor z Aten (180–109 p.n.e.) – filolog, geograf, chronograf i mitograf
  • Agatarchides z Knidos (II w.) – gramatyk, historyk i geograf[7]
  • Pliniusz Starszy (23–79) – autor prac retorycznych, z zakresu wojskowości, historii, astronomii, fizyki, geografii, antropologii, zoologii, botaniki, medycyny i mineralogii[8]

Średniowiecze

W średniowieczu działalność polihistorów wiązała się z kilkoma ośrodkami naukowymi – państwami gockimi w okresie ich świetności, Italią i Półwyspem Iberyjskim, Wyspami Brytyjskimi, Bizancjum i państwami arabskimi.

  • Kasjodor (490–575) – literat, historyk i encyklopedysta, autor Institutiones
  • Izydor z Sewilli (ok. 560–636) – teolog, historyk, gramatyk i encyklopedysta, autor 20. tomowego kompendium ówczesnej wiedzy Etymologii[9].
  • Beda Czcigodny (673–735) – autor dzieł teologicznych, gramatycznych, przyrodniczych, geograficznych i historycznych
  • Alkuin (ok. 730–804) – teolog, pedagog, filozof i psycholog[10]
  • Al-Kindi (ok. 800 – ok. 879) – filozof, teolog, matematyk i lekarz, autor prac z zakresu chemii, muzyki, medycyny, astronomii
  • Focjusz (827–893) – pisarz poruszający zagadnienia związane z teologią, hagiografią, poezją, filologią, leksykografią, matematyką, przyrodoznawstwem, geografią i prawem kanonicznym[11]
  • Al-Farabi (870–950) – filozof, teolog, lekarz i uczony[12]
  • Awicenna (980–1037) – filozof, teolog, lekarz i wszechstronny uczony[13]
  • Michał Psellos (1018–1079) – filozof, autor prac z zakresu przyrody, medycyny, fizyki, matematyki, astronomii, teologii, prawa, gramatyki i historii
  • Eustacjusz z Tesaloniki (ok. 1125 – 1193/1198) – teolog, hagiograf i filolog
  • Hildegarda z Bingen (1098–1179) – mistyczka, kompozytorka, poetka, autorka traktatów teologicznych, medycznych i filozoficznych[14]
  • Awerroes (1126–1198) – filozof, prawnik, lekarz i matematyk[15]
  • Mojżesz Majmonides (1135–1204) – teolog, filozof i lekarz
  • Albert Wielki (1193–1280) – filozof, teolog i przyrodnik
  • Roger Bacon (1214 – ok. 1292) – filozof, teolog, fizyk i matematyk[16]

Czasy nowożytne

XV wiek we Włoszech przyniósł nowy typ polihistora, łączącego znajomość nauk matematycznych i technicznych z biegłością w zakresie sztuk plastycznych. Wówczas też narodziło się pojęcie „Człowieka renesansu”, oznaczające uczonego o wszechstronnej wiedzy i wielu talentach.

Czasy najnowsze

Współcześnie rzadko mówi się o polihistorach, ponieważ – w związku z szybkim rozwojem nauki – niewielu ludzi jest w stanie zdobyć rozległą wiedzę w różnych dziedzinach. Pojęcie to może być użyte do opisania kilku laureatów Nagrody Nobla.

Przypisy

  1. ↑ Władysław Kopaliński: polihistor. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-0918)].
  2. ↑ Mały słownik języka polskiego. s. 595.
  3. ↑ Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. s. 308 i 594. Słownik wyrazów obcych PWN. s. 740.
  4. ↑ Słownik wyrazów obcych PWN. s. 740.
  5. ↑ Władysław Kopaliński: omnibus. [w:] Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [on-line]. slownik-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-04)].
  6. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. s. 86.
  7. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. s. 182, 235, 61 i 18.
  8. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. s. 598.
  9. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. s. 368 i 350.
  10. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 1. s. 392 i 108.
  11. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. s. 165.
  12. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 2. s. 319.
  13. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 1. s. 295–296.
  14. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 2. s. 751.
  15. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 1. s. 295.
  16. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 1. s. 90 i 321.
  17. ↑ Nowa encyklopedia powszechna PWN. T. 2. s. 260.
  18. ↑ Gottfried Wilhelm Leibniz. W: Leszek Kołakowski: O co nas pytają wielcy filozofowie: trzy serie. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”, 2008, s. 129. ISBN 978-83-240-1065-3.
  19. ↑ Wolff, Christian (1679–1754) | Encyclopedia.com [online], www.encyclopedia.com [dostęp 2024-08-06].

Bibliografia

  • Mała encyklopedia kultury antycznej. Z. Piszczek (red.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983. ISBN 83-01-03529-3.
  • Mały słownik języka polskiego. S. Skorupka (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1989. ISBN 83-01-08786-2.
  • Nowa encyklopedia powszechna PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995–1997. ISBN 83-01-11097-X.
  • Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. W. Kopaliński (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.
  • Słownik wyrazów obcych PWN. L. Wiśniakowska (oprac.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14197-4.

Read other articles:

Шумське

село Шумське Країна  Україна Область Сумська область Район Роменський Рада Артюхівська сільська рада Код КАТОТТГ UA59060010320063125 Облікова картка Шумське  Основні дані Населення 29 Поштовий індекс 42062 Телефонний код +380 5448 Географічні дані Географічні координати 50°39′20″&...

 

Masters of Formula 3 2010

RTL GP Masters of Formula 3 2010 Datum 6 juni 2010 Locatie Circuit Park Zandvoort Pole Coureur Vlag van Verenigd Koninkrijk Alexander Sims ART Grand Prix Tijd 1:30.956 Snelste Ronde Coureur Jean-Eric Vergne Carlin Motorsport Tijd 1:32.788 (ronde 17 van 25) Podium 1 Valtteri Bottas ART Grand Prix 2 Vlag van Verenigd Koninkrijk Alexander Sims ART Grand Prix 3 Marco Wittmann Signature De RTL GP Masters of Formula 3 2010 is de twintigste editie van de Masters of Formula 3. De race, waarin Formule...

 

Antonín Holý

Antonín HolýBorn(1936-09-01)September 1, 1936Prague, CzechoslovakiaDiedJuly 16, 2012(2012-07-16) (aged 75)Prague, Czech RepublicNationalityCzechAlma materCharles University in PragueKnown forAntiretroviral drugs used in the treatment of HIVSpouseLudmila HoláScientific careerFieldsChemistInstitutionsCzechoslovak Academy of Sciences (1960 – 1992)Academy of Sciences of the Czech Republic (1992 – 2002)Doctoral studentsMichal Hocek Antonín Holý (1 September 1936 – 16 July...

Keuskupan Agung Freiburg

Keuskupan Agung Freiburg im BreisgauArchidioecesis FriburgensisErzbistum FreiburgKatolik Freiburg MinsterLokasiNegara JermanProvinsi gerejawiFreiburgStatistikLuas16.229 km2 (6.266 sq mi)Populasi- Total- Katolik(per 2013)4.735.9701,953,041 (41.2%)InformasiDenominasiKatolik RomaRitusRitus RomaPendirian16 Agustus 1821KatedralFreiburg MinsterPelindungBunda MariaSt. Konrad dari KonstansSt. Gebhardius dari KonstansKepemimpinan kiniPausFransiskusUskup Agung Me...

 

Shimon Peres

Shimon Peresשמעון פרסPeres pada tahun 2009Presiden Israel ke-9Masa jabatan15 Juli 2007 – 24 Juli 2014Perdana MenteriEhud OlmertBenjamin NetanyahuPendahuluMoshe KatsavPenggantiReuven RivlinPerdana Menteri IsraelMasa jabatan4 November 1995 – 18 Juni 1996Pejabat sementara hingga 22 November 1995PresidenEzer WeizmanPendahuluYitzhak RabinPenggantiBenjamin NetanyahuMasa jabatan13 September 1984 – 20 Oktober 1986PresidenChaim HerzogPendahuluYitzhak Shamir...

 

Rufbin Marpaung

Ini adalah nama Batak Toba, marganya adalah Marpaung. Rufbin MarpaungInformasi pribadiLahir0 Juli 1964 (umur 59)IndonesiaAlma materAkademi Militer (1986)Karier militerPihak IndonesiaDinas/cabang TNI Angkatan DaratMasa dinas1986—2022Pangkat Brigadir Jenderal TNINRP30902SatuanArtileri MedanSunting kotak info • L • B Brigadir Jenderal TNI (Purn.) Rufbin Marpaung, S.I.P. (lahir Juli 1964) adalah seorang Purnawirawan TNI-AD yang terakhir menjabat sebagai Staf Khusus ...

Ga bến xe buýt Incheon

Bài này không có nguồn tham khảo nào. Mời bạn giúp cải thiện bài bằng cách bổ sung các nguồn tham khảo đáng tin cậy. Các nội dung không có nguồn có thể bị nghi ngờ và xóa bỏ. Nếu bài được dịch từ Wikipedia ngôn ngữ khác thì bạn có thể chép nguồn tham khảo bên đó sang đây. I126Bến xe buýt Incheon(Phòng khám mắt Blue World)Sân gaBảng tên gaTên tiếng HànHangul인천터미널역Hanja仁川터미널驛...

 

Ambisi (album)

Untuk kegunaan lain, lihat Ambisi (disambiguasi). AmbisiAlbum studio karya Jumbo JetDirilis10 Oktober 1999Direkam8 Agustus 1999GenreRockDurasi48:03LabelRebel RecordsProduserHangar Management Ambisi adalah album pertama dari Jumbo Jet, sebuah band Hardcore punk asal Jakarta. Tinjauan Dalam album ini banyak tema yang diangkat, seputar perang dalam lagu Ambisi, kebencian dalam lagu (In) Hatred, persahabatan dalam Teman, politik dalam Orde Monyet, kemuakan akan tingkah polah kaum selebritis y...

 

Condado de Foix

Condado de FoixComté de Foix/Comtat de Fois Condado y provincia histórica 1012-1790 BanderaEscudo Ubicación de Condado de Foix La provincia en el siglo XVIII y las comunas actualesCapital FoixEntidad Condado y provincia histórica • País Reino de FranciaPeríodo histórico Edades Media y Moderna • 1012 Fundación del condado • 1607 Paso a dominio real • 1790 Creación de departamentos Precedido por Sucedido por ← ← ← ← ← ← → → → [edi...

Żelechów

For other places with the same name, see Żelechów (disambiguation). Place in Masovian Voivodeship, PolandŻelechówCollage of views from Żelechów Coat of armsMap of ŻelechówŻelechówCoordinates: 51°48′N 21°54′E / 51.800°N 21.900°E / 51.800; 21.900Country PolandVoivodeshipMasovianCountyGarwolinGminaŻelechówEstablishedbefore 1282Town rights1447Government • MayorŁukasz BoguszArea • Total12.14 km2 (4.69 sq mi)El...

 

Immigration and Nationality Act of 1965

American immigration law Hart–Celler Act redirects here. Not to be confused with Luce–Celler Act of 1946. Immigration and Nationality Act of 1965Long titleAn Act to amend the Immigration and Nationality ActAcronyms (colloquial)INA of 1965NicknamesHart–CellerEnacted bythe 89th United States CongressEffective1 December 1965; 58 years ago (1965-12-01)1 July 1968; 55 years ago (1968-07-01)CitationsPublic lawPub. L.Tooltip Public Law (United States)&#...

 

The Easy Way (Jimmy Giuffre album)

1959 studio album by The Jimmy Giuffre 3The Easy WayStudio album by The Jimmy Giuffre 3Released1959RecordedAugust 6 & 7, 1959StudioUniversal Recording, Chicago, ILGenreJazzLength40:14LabelVerveMGV 8337ProducerKen DrunkerJimmy Giuffre chronology Lee Konitz Meets Jimmy Giuffre(1959) The Easy Way(1959) Piece for Clarinet and String Orchestra/Mobiles(1960) The Easy Way is an album by American jazz composer and arranger Jimmy Giuffre which was released on the Verve label in 1959.[1...

Baby If You're Ready

2000 song by American trio formed by Snoop Dogg's Doggy's Angels featuring LaToiya Williams Baby If You're ReadySingle by Doggy's Angels featuring LaToiya Williamsfrom the album Pleezbaleevit! ReleasedNovember 25, 2000 (November 25, 2000)Recorded2000Genre West Coast hip hop G-funk Gangsta rap Length3:40Label TVT Doggystyle Songwriter(s)Kola Difreda Marion, Kimberley Dawn Proby & other unknown writerProducer(s) Battlecat Snoop Dogg Baby If You're Ready is a song by American trio Doggy...

 

吉岡徳仁

この記事は語句の内部リンク、見出しのマークアップなどスタイルマニュアルに沿った修正が必要です。ウィキペディアの体裁への修正にご協力ください（ヘルプ）。（2023年11月）吉岡徳仁 (Tokujin Yoshioka) 吉岡徳仁誕生日 1967年（55 - 56歳）国籍 日本ウェブサイト http://www.tokujin.comテンプレートを表示 吉岡 徳仁（よしおか とくじん、1967年 - ）は、日本のデザイナー、ア�...

 

Athletics at the 2010 Commonwealth Games – Women's marathon

Athletics at the2010 Commonwealth GamesTrack events100 mmenwomen200 mmenwomen400 mmenwomen800 mmenwomen1500 mmenwomen5000 mmenwomen10,000 mmenwomen100 m hurdleswomen110 m hurdlesmen400 m hurdlesmenwomen3000 msteeplechasemenwomen4×100 m relaymenwomen4×400 m relaymenwomenRoad eventsMarathonmenwomen20 km walkmenwomenField eventsHigh jumpmenwomenPole vaultmenwomenLong jumpmenwomenTriple jumpmenwomenShot putmenwomenDiscus throwmenwomenHammer throwmenwomenJavelin throwmenwomenCombined eventsHepta...

Goslar Cathedral

Cathedral porch today The church known as Goslar Cathedral (German: Goslarer Dom) was a collegiate church dedicated to St. Simon and St. Jude in the town of Goslar, Germany. It was built between 1040 and 1050 as part of the Imperial Palace district. The church building was demolished in 1819–1822; today, only the porch of the north portal is preserved. It was a church of Benedictine canons. The term Dom, a German synecdoche used for collegiate churches and cathedrals alike, is often uniform...

 

TR-DOS

Стартовый экран TR-DOS версии 5.05D. В нижней части экрана находится командная строка. TR-DOS — дисковая операционная система для бытовых компьютеров, совместимых с ZX Spectrum. Разработана компанией Technology Research Ltd (Англия) в 1984 году. Содержание 1 Устройство 2 Распространение 3 Вер�...

 

The Field Bazaar

Short story by Arthur Conan DoyleThe Field BazaarShort story by Arthur Conan DoyleCountryUKLanguageEnglishPublicationPublished inThe StudentPublication typeMagazinePublisherThe Students' Representative Council, Edinburgh UniversityPublication dateNovember 20, 1896ChronologySeriesSherlock Holmes  The Final Problem   The Hound of the Baskervilles The Field Bazaar is a short story by Arthur Conan Doyle, first published on November 20, 1896 in a special Bazaar Number of The Student,...

Seashore Trolley Museum

Museum located in Kennebunkport, Maine Not to be confused with the Shore Line Trolley Museum in East Haven, Connecticut. This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article contains content that is written like an advertisement. Please help improve it by removing promotional content and inappropriate external links, and by adding encyclopedic content written from a neutral point ...

 

プブリウス・センプロニウス・ソプス (紀元前304年の執政官)

プブリウス・センプロニウス・ソプスPublius Sempronius Sophus(P. Sempronius P. f. C. n. Sophus)出生 不明死没 不明出身階級 プレブス氏族 センプロニウス氏族官職 護民官（紀元前310年）執政官（紀元前304年）神祇官（紀元前300年以降）ケンソル（紀元前300年）プラエトル（紀元前296年）後継者 プブリウス・センプロニウス・ソプステンプレートを表示 プブリウス・センプロニウス�...

 
Kembali kehalaman sebelumnya