Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Rewolucja libijska w 1969

Ten artykuł dotyczy rewolucji z 1969 roku. Zobacz też: Rewolucja z 2011 roku.
Rewolucja libijska w 1969
Ilustracja
Mu’ammar al-Kaddafi w 1969 (po lewej)
Czas

1 września 1969

Terytorium

 Libia

Przyczyna

niezadowolenie z rządów monarchy

Wynik

powodzenie puczu,
powołanie republiki

Strony konfliktu
Królestwo Libii Ruch Wolnych Oficerów
Dowódcy
Idris I Mu’ammar al-Kaddafi
brak współrzędnych

Rewolucja libijska w 1969 – wojskowy zamach stanu, który doprowadził do obalenia Królestwa Libii i króla Idrisa I[1].

Geneza

Niepodzielną władze w Libii sprawował od 1951 roku (a więc daty ogłoszenia niepodległości) król Idris I. Władca zaprowadził monarchię absolutną, zakazał istnienia partii politycznych a jego rządy oparte były na izolacjonizmie[1][2]. Odkrycie dużych zasobów ropy naftowej w 1959 roku doprowadziło do szybkiego bogacenia się Libii będącej dotychczas jednym z najbiedniejszych państw świata. Z szybkiego wzrostu przychodów korzystał głównie rządzący monarcha co budziło niezadowolenie urzędników państwowych i zwykłych obywateli coraz bardziej skłaniających się do naseryzmu i innych form nacjonalizmów arabskich. W zamyśle nacjonalistycznej ideologii rząd królewski postrzegany był przez wielu mieszkańców jako proizraelski. Takie postrzeganie monarchii doprowadziło do nastrojów antykrólewskich i antyzachodnich protestów które nasiliły się po porażce sąsiedniego Egiptu w wojnie sześciodniowej (pracownicy naftowi rozpoczęli strajk solidarnościowy z Egiptem a w Bengazi i Trypolisie wybuchły zamieszki). W ostatnich latach dekady lat 60. rząd króla był coraz bardziej niepopularny. Scentralizowany system Libii pogłębiał tradycyjne podziały regionalne i plemienne[3]. Kraj nadto trawiło powszechne zjawisko korupcji[4].

Przeciwko rządom króla spiskować zaczęła grupa wojskowych zrzeszonych w organizacji Ruch Wolnych Oficerów. Na czele spisku stał Mu’ammar al-Kaddafi. Ruch za cel postawił sobie odsunięcie rządzących drogą puczu[5].

Przebieg

4 sierpnia 1969 Idris abdykował na rzecz swojego bratanka Hasana as-Sanusiego, który miał przejąć rządy w kraju 2 września 1969. Wolny Ruch Oficerski wykorzystał okres przejściowy i zdecydował o przeprowadzeniu operacji (wojskowi nadali jej kryptonim „Jeruzalem”) zamachu stanu 1 września kiedy ustępujący monarcha miał przebywać za granicą. O działalności wywrotowców wiedziała amerykańska agencja CIA jednak jej funkcjonariusze zbagatelizowali doniesienia o możliwym przewrocie[5][6].

Przewrót rozpoczął się w Bengazi i trwał około dwóch godzin. Oddziały wojskowe na terenie całego kraju poparły rewolucjonistów. Wojskowi w ciągu dnia zajęli lotniska, magazyny policyjne, stacje radiowe i biura rządowe w dwóch największych miastach oraz aresztowali księcia Hasana as-Sanusiego. Książę pod przymusem zrezygnował z roszczeń do tronu[7]. Zamach stanu został pierwotnie ogłoszony „białą rewolucją” (ze względu na bezkrwawy przebieg) a później przemianowany na „rewolucję 1 września” (ze względu na dzień w którym pucz miał miejsce)[8].

Wolny Ruch Oficerski wyłonił dwunastoosobowy dyrektoriat, który nazwano Radą Dowódczą Rewolucji. Przewodniczącym Rady, a więc de facto głową państwa został al-Kaddafi, któremu przyznano stopień pułkownika i tytuł dowódcy naczelnego sił zbrojnych[9]. Owo ciało ogłosiło Libię republiką i jeszcze 1 września wyznaczyło pierwszy rząd republikański[10].

Przypisy

  1. ↑ a b Libia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-10].
  2. ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 38–39; Kawczynski 2011, s. 7–9, 14; Bruce St. John 2012, s. 108.
  3. ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 52; Kawczynski 2011, s. 15–16.
  4. ↑ Blundy & Lycett 1987, s. 51; Kawczynski 2011, s. 136.
  5. ↑ a b Blundy & Lycett 1987, s. 53; Kawczynski 2011, s. 19; Bruce St. John 2012, s. 139–140.
  6. ↑ Kawczynski 2011, s. 18.
  7. ↑ Harris 1986, s. 14; Blundy & Lycett 1987, s. 57–59; Kawczynski 2011, s. 18.
  8. ↑ Bruce St John 2012, s. 134.
  9. ↑ Harris 1986, s. 15; Blundy & Lycett 1987, s. 64; Bruce St John 2012, s. 134.
  10. ↑ "Pierwszy dekret Rewolucji" (arab.), 1 września 1969, w EMERglobal Lex. Dostęp 31 marca 2010.

Bibliografia

  • Daniel Kawczynski, Seeking Gaddafi: Libya, the West and the Arab Spring, wyd. Updated ed, London: Biteback, 2011, ISBN 978-1-84954-148-0, OCLC 751807187.
  • St. John, Ronald Bruce, Libya: From Colony to Revolution (revised edition), Oxford: Oneworld, 2012, ISBN 978-1-85168-919-4, OCLC 759585111.
  • Blundy, David; Lycett, Andrew (1987). Qaddafi and the Libyan Revolution. Boston and Toronto: Little Brown & Co. ISBN 978-0-316-10042-7.
Kembali kehalaman sebelumnya