Znajduje się na terenie Słowińskiego Parku Narodowego, bardzo dobrze widoczny z morza żeglarski punkt nawigacyjny, odnotowany na najstarszych mapach morskich tej części Bałtyku. Palone na szczycie wzgórza ogniska ułatwiały nocną żeglugę[3]. Około 0,5 km od wierzchołka Rowokołu leży wieś Smołdzino.
Przyroda
Wieża widokowa
W 1984 roku wzgórze Rowokół i jego okolice objęto ochroną w formie rezerwatu przyrody „Rowokół” o powierzchni 562,81 ha[4], mającego na celu ochronę bukowo-jodłowego lasu na stokach wzgórza moreny czołowej o wysokości dochodzącej do 114,8 m n.p.m. Obecnie obszar ten nie jest chroniony w formie rezerwatu, lecz stanowi enklawę Słowińskiego Parku Narodowego (tzw. uroczysko Rowokół), należącą do Obwodu Ochronnego Smołdzino[5].
Pod względem geologicznym Rowokół należy do ciągu wzgórz, będących morenami czołowymi subfazy gardzieńskiej. Ten ciąg wzgórz odpowiada ostatniemu postojowi lądolodu skandynawskiego na ziemiach polskich[6].
Na szczycie wzgórza zarejestrowano bliżej nieokreśloną formę wału lub fosy, które okalały niewielki majdan[7]. Na stoku góry ulokowane jest grodzisko wczesnośredniowieczne datowane na IX–XI wiek. Na szczycie odkryto natomiast odosobniony pochówek dziecka wyposażony między innymi w dwie kłódki[8].
Od XII do XVI wieku na wierzchołku Rowokołu mieściło się sanktuarium Najświętszej Maryi Panny. Po sanktuarium pozostały zagłębione w gruncie fundamenty budowli, które dały asumpt do powstania wielu legend związanych z tym miejscem. Ostatnie pozostałości zostały rozebrane na początku XIX wieku[9].
Z górą związane są liczne mity i legendy: zatopione dzwony, gorejące pieniądze, przerzucane głazy, skarb Bandemerów – w większości przywiezione w ten rejon przez niemieckich osadników[11].
W 2017 gmina Smołdzino otrzymała od ministra środowiskaJana Szyszki zgodę na wzniesienie na wzgórzu kaplicy pw. św. Mikołaja. Prace miały rozpoczęte do 2019[12]. Ten pomysł zbudził sprzeciw w środowisku rodzimowierczym[13], które 15 czerwca 2017 r. zorganizowało na Rowokole protest przeciwko zawłaszczaniu dawnych miejsc kultu[14].
Oronimia
Fritzners Ordbog over det gamle norske Sprog, 1891, Bd.2,S.357
Pierwsze zapisy nazwy Rowokół widnieją na starych szwedzkich mapach morskich z 1695 roku (Reefcoll) i holenderskich z 1660 roku (inne zapisy – Refkul lub Ravkuul)[15]. Na mapach morskich z początku XX wieku administracji niemieckiej widniała nazwa Revekol.
Nazwa góry, składająca się z członów „rów” i „okół”, pochodzi od istniejącego na jej szczycie grodziska i oznacza miejsce otoczone rowem i wałem[8]
Nazwę Rowokół wprowadzono urzędowo rozporządzeniem w 1949 roku, zastępując poprzednią niemiecką nazwę Revekol Berg[16].
Przypisy
↑Arkusz N-33-59-A-b-2 (Smołdzino). Mapa topograficzna Polski 1:10 000. Warszawa: Główny Geodeta Kraju, 2003. ISBN 83-239-6553-6
↑Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971, s. 102. Cytat: Stała tam kącina, poświęcona prawdopodobnie Swarożycowi, obok której palono nocą ognisko, dające sygnały żeglarzom na morzu oraz przyległych jeziorach Łebsko i Gardno, niegdyś stanowiącymi zatoki morskie (F. Tetzner, Die Slovinzen und Lebakaschuben, Berlin, 1899, s. 127).
↑Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 18 maja 1984 r. w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. z 1984 r. nr 15, poz. 108, § 12)
↑Obw. Ochr. Smołdzino. [w:] Oficjalna strona Słowińskiego Parku Narodowego [on-line]. [dostęp 2019-04-26].
↑Józef EdwardJ.E.MojskiJózef EdwardJ.E., Ziemie polskie w czwartorzędzie: zarys morfogenezy, Warszawa: Państwowy Instytut Geologiczny, 2005, s. 404, ISBN 978-83-7372-846-2.
↑T. Malinowski, Charakter pobytu człowieka w pradziejach i średniowieczu na szczycie góry Rowokół, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze. Księga jubileuszowa na siedemdziesiąte piąte urodziny docenta doktora Jana Gruby, red. J. Libera, A. Zakościelna, Lublin 2004, s. 293–299.
↑ abA. Kuczkowski, Słowiańskie „święte” góry na terenie ziem polskich we wczesnym średniowieczu. Próba zarysowania problematyki, Slavia Antiqua, 2007, t. XLVIII, s. 97–123.
↑Andrzej Czarnik: Gardna Wielka. Słupsk: Wydawnictwo Uczelniane, Pomorska Akademia Pedagogiczna w Słupsku, 2001, s. 115–119. ISBN 83-87006-94-7.
↑Marian Czerner: Latarnie morskie polskiego wybrzeża. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971, s. 102. Cytat: wg akt w archiwum Szczecina za J. Müller, Neu Beiträge zur Geschichte der Kunst und ihrer Denkmäler in Pommern. w: "Baltische Studien", T. XXVIII. Szczecin 1878, s 169.
↑Rozporządzenie Ministra Administracji Publicznej z dnia 11 lutego 1949 r. o przywróceniu i ustaleniu nazw miejscowości (M.P. z 1949 r. nr 17, poz. 225, s. 6)
Buske N., Die Marienkapellen auf dem Gollen, dem Revekol und dem Heiligen Berg bei Pollnow. Ein Beitrage zur Geschichte der Wallfahrtsorte in Pommern, „Baltische Studien” N.F. Hamburg, 1970
Malinowski Tadeusz, Zur Geschichte des Revecol (Rowokół), des heiligen Berges in Hinterpommern, „Baltische Studien”, N.F. Hamburg 1988
Olczak Jerzy i Siuchniński Kazimierz, Sprawozdanie z badań weryfikacyjnych grodzisk przeprowadzonych na terenie powiatu słupskiego, Kosz. Zesz. Muz., t. 2, 1972
Rogaczewski Feliks, Rowokół, „Zapiski Koszalińskie” z. 3. Koszalin-Słupsk 1959, s. 52-53.
Witt Walter, Der Revecol und seine Umgebung in vor- und frühgeschichtlicher Zeit, Delmanzosche Buchdruckerei, Stolp in Pommern, ok. 1933.
Witt Walter, Die Burgwälle des Stolper Landes, Stolp 1934.
Witt Walter, Urgeschichte des Stadt und Landkreises Stolp, Stolp 1934.
