SHL

SHL – marka motocykli produkowanych początkowo w Hucie Ludwików, następnie KZWM Polmo-SHL w Kielcach od roku 1938 do 1970, przejściowo także w WFM w Warszawie.

Historia

Pierwszy model motocykla SHL, produkowany w latach 1938–1939, opracowany został przez inż. Rafała Ekielskiego w oparciu o brytyjski silnik Villiers 98 cm³, którego produkcję uruchomiono na podstawie umowy licencyjnej. Skrót SHL, od Suchedniowskiej Huty „Ludwików”, rozszyfrowywano wówczas marketingowo jako Setka Huty Ludwików, od pojemności silnika^[1]. Podwozie SHL 98 skonstruowane było z kształtowników tłoczonych z blachy łączonych śrubami z elementami odlewanymi. Szacuje się, że wyprodukowano około 2000 motocykli, lecz dalszą produkcję przerwał wybuch II wojny światowej w 1939 roku^[1]. Silniki początkowo montowane były z części angielskich, pod koniec produkcji większość ich komponentów wytwarzana była w Polsce^[1]. Dostarczano też silniki dla motocykli Podkowa 98^[2].

Po zakończeniu II wojny światowej postanowiono wznowić w Kielcach produkcję motocykli. W roku 1947 skonstruowano prototyp motocykla SHL 125 – M02 według własnego projektu, opartego na wzmocnionej konstrukcji ramy przedwojennej oraz krajowym silniku S01 o pojemności 125 cm³ (opracowanym w 1946 r. przez Centralne Biuro Techniczne na bazie niemieckiego DKW RT125 dla motocykla Sokół 125 – M01 produkowanego w Warszawie). Model ten wprowadzony został do seryjnej produkcji w 1948. Po wyprodukowaniu ok. 200 szt., w ramach unifikacji z Sokołem 125 zastąpiony został przez SHL M03 (350 szt.), a od roku 1949 przez SHL M04 (15,5 tys.szt.).

W tym okresie w Wydziale Doświadczalnym Kieleckich Zakładów Wyrobów Metalowych (od 1948 nowa nazwa Huty Ludwików) pod kierunkiem Jerzego Jankowskiego konstruowano również motocykle sportowe: wyścigowe i rajdowe. W jednym z modeli – RJ2 po raz pierwszy zastosowano w motocyklu polskiej konstrukcji widelec teleskopowy i tylne zawieszenie na suwakach. Do naszych czasów nie zachował się oficjalnie żaden z motocykli RJ2 W 1952 produkcja motocykli została przeniesiona z KZWM do Warszawskiej Fabryki Motocykli, gdzie do 1953/1954 r. pod znakiem SHL produkowano model przejściowy M05 wyposażony w w/w widelec. Motocykle z przełomu 1953/1954 roku wyposażone były w widelec teleskopowy lub trapezowy (wykorzystywano stare zapasy). Niektóre motocykle przejściowe mają nabite na tabliczce znamionowej M04 przekreślone na M05.

Produkcja motocykli powróciła do kieleckiej fabryki w 1958, wraz z modelem SHL M06U z silnikiem S06 o pojemności 150 cm³. Produkcję tej wersji zastąpiono w 1959 przez wersję M06T z nowocześniejszym zawieszeniem przednim na wahaczu pchanym, którą produkowano do 1961 r.

W maju 1961 do seryjnej produkcji wprowadzono model SHL M11, który był pierwszym polskim jednośladem z silnikiem klasy 175 cm³. Oprócz nowego silnika S32, wprowadzono takie nowości, jak: zamek kierownicy, tylny bagażnik, cygarowy tłumik, czy też sprzęgło z centralną sprężyną dociskową. Konstrukcja była cały czas modernizowana^[3]. W latach 1967–1968 produkowano ponadto ulepszoną wersję M11W, z nowym silnikiem W-2A Wiatr.

Modele M11 i M11W były produkowane także w wersji eksportowej – „Lux”. Sprzedawano ją m.in. w Stanach Zjednoczonych oraz w Indiach, które w 1963 zakupiły licencje na produkcję modelu M11 (produkcję zakończono w 2005). W Indiach motocykl produkowany był pod marką Rajdoot^[3].

W sierpniu 1968 wprowadzono do produkcji całkowicie nową konstrukcję. Był to motocykl SHL M17 Gazela z silnikiem 175 cm³, powstały częściowo jako rozwinięcie prototypowych konstrukcji M14 i M16 opracowywanych w latach wcześniejszych kolejno przez SFM i WFM. Model ten był produkowany w latach 1968–1970 jako ostatni ze znakiem SHL.

Produkowane modele

M02, M03, M04, RJ1, WJ1, RJ2, WJ2, M05, M06U, M06T, M11, M11S, M11LUX, M11LUX2, 175B, M11W, M11W LUX, M17 Gazela, 175R

Model 98

Silnik: dwusuwowy, jednocylindrowy
Pojemność skokowa: 98 cm³
Stopień sprężania: 5:1
Moc maksymalna: 3 KM przy 3000 obr./min.
Sprzęgło: mokre, jednotarczowe
Skrzynia biegów: o 3 przełożeniach sterowana ręcznie
Przekazanie napędu na koło tylne łańcuchem,
Rama: z kształtowników stalowych o profilu ceowym, podwójna, zamknięta
Zawieszenie przednie: widelec trapezowy z ciernym amortyzatorem skoku
Zawieszenie tylne: sztywne
Hamulce: szczękowe mechaniczne, ręczny na koło przednie, nożny na koło tylne
Masa własna: 78 kg
Zużycie paliwa: 2 – 2,5 l /100 km
Prędkość maksymalna: 65 km/h
Wymiary (dł. x szer. x wys.; mm):1985 × 680 × 930,
Rozstaw osi: 1260 mm

Model M06T

Silnik: dwusuwowy, jednocylindrowy typ S06
Pojemność skokowa: 150 cm³
Moc maksymalna: 6,5 KM przy 3500 obr./min
Skrzynia biegów: o 3 przełożeniach sterowana nożnie
Prędkość maksymalna: 78 km/h

Model M11

Silnik S32^[3]
- Typ: dwusuwowy, jednocylindrowy z przepłukiwaniem zwrotnym
- Pojemność: 173 cm³
- Średnica cylindra x skok: 61.5x58
- Stopień sprężania: 6.5 (pierwszy model o symbolu M06 U) lub 6.3(model podstawowy o symbolu M11) lub 7,6 (model o symbolu M11 W) lub 6,9 (model o symbolu M11 Lux)
- Moc maksymalna: 9 KM przy 4800obr./min. lub 10 KM przy 5000obr./min.
Prędkość maksymalna: 90 km/h (105 km/h – dla M11W)
Rozruch: rozrusznik nożny
Liczba biegów: 3

Podwozie
- Rama: Podwójna kołyskowa z rur stalowych o przekroju prostokątnym
- Koła
  - Przód: 3.00 × 19 lub 3.00 × 18
  - Tył: 3.00 × 19 lub 3.00 × 18
- Zawieszenie
  - Przód: Wahacz pchany „średni”, amortyzatory ze sprężynami spiralnymi i tłumieniem hydraulicznym.
  - Tył: Wahacz wleczony, amortyzatory ze sprężynami spiralnymi i tłumieniem hydraulicznym.
Zbiornik paliwa: 13 litrów w tym rezerwa 1l
Instalacja elektryczna
- Zasilanie: prądnica-iskrownik 6 V 28 W
- Akumulator: 6 V 7Ah
- Zapłon: stykowy, iskrownikowy

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Jędrzej Korbal. Polskie konstrukcje motocyklowe 1935-1939. „Wojsko i Technika Historia”. Nr specjalny 4/2023. IX (46), s. 76, lipiec – sierpień 2023. Warszawa.
↑ Adam Jońca: Motocykle Wojska Polskiego. Edipresse Polska S.A., 2013, s. 40, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia. Wrzesień 1939. Tom 22. ISBN 978-83-7769-570-8.
↑ ^a ^b ^c Andrzej Zieliński: Polskie konstrukcje motoryzacyjne 1961-1965. Warszawa: WKiŁ, 2008, s. 179-181. ISBN 978-83-206-1671-2.

Bibliografia

Jerzy Pancewicz: Motocykle SHL. WKiŁ, 2004. ISBN 83-206-1522-4.
Andrzej Zieliński: Polskie konstrukcje motoryzacyjne 1947-1960. WKiŁ, 2005. ISBN 83-206-1541-0.