Tana Umaga (ur. 27 maja 1973 w Lower Hutt) – nowozelandzki rugbysta, reprezentant kraju, pięciokrotny zwycięzca Pucharu Trzech Narodów, brązowy medalista Pucharu Świata 2003, następnie trener.
Życiorys
Urodził się w Lower Hutt w rodzinie samoańskiego pochodzenia. Początkowo trenował rugby union w dziecięcych drużynach Wainuiomata RFC[2], obszar Wainuiomata był jednak ostoją rugby league, toteż Umaga podjął treningi w tej odmianie sportu uczęszczając do Parkway College[3]. Występował następnie w klubie Wainuiomata Lions oraz regionalnym zespole Wellington[2], a w latach 1991–92 otrzymywał też powołania do kadry U-19[2][4]. Udał się również na testy do występującego w National Rugby League klubu Newcastle Knights, po dwóch tygodniach powrócił jednak do kraju[4][5].
W wieku dziewiętnastu lat wybrał rugby union i zamierzał powrócić do zespołu Wainuiomata RFC, za namową brata Mike’a pojawił się jednak w silniejszym Petone Rugby Club[1][3], z którym pozostał związany przez całą karierę występując w nim w miarę możliwości[6]. W 2003 roku został wybrany do regionalnej drużyny Wellington w kategorii U-21[4], rok później zadebiutował w seniorskim zespole w National Provincial Championship[7][8] oraz otrzymał powołanie do kadry U-21[2][4]. Po zakończeniu nowozelandzkiego sezonu wyjechał natomiast do Włoch, gdzie grał w Rugby Viadana[9][10][11].
W 1996 roku został jednym z inauguracyjnych zawodników Hurricanes, zespołu utworzonego do występów w międzynarodowej lidze Super 12[4]. W pierwszych trzech sezonach nie opuścił żadnego spotkania, a dwanaście przyłożeń w 1997 roku zwróciły na niego uwagę selekcjonerów kadry[1][4]. Pod nieobecność podstawowych skrzydłowych, Jonah Lomu i Glena Osborne’a, zadebiutował w nowozelandzkiej drużynie narodowej przeciwko Fidżi[11][12], w kończącym sezon tournée do Europy grał jednak tylko w towarzyskich spotkaniach[1]. W kolejnym roku spadek jego formy i powrót do gry innych zawodników spowodowały, iż w ogóle nie znalazł się w pierwszej kadrze[4][11], grając jedynie dla zespołu rezerw[1]. W 1999 roku zagrał przeciwko swojemu bratu, Mike'owi, gdy Nowa Zelandia spotkała się z Samoa[13], następnie zdobył hat-trick w meczu z Francją[11], a w drugiej połowie roku udał się na Puchar Świata w Rugby 1999, w którym All Blacks zajęli czwarte miejsce[14]. Wystąpił wówczas w pięciu z sześciu spotkań rywalizując w o miejsce w składzie z takimi zawodnikami jak Jeff Wilson, Jonah Lomu czy Christian Cullen[1][15].
Świetna forma w sezonie 2000[16], zarówno dla Wellington, z którym zwyciężył w mistrzostwach kraju[17][18], jak i dla reprezentacji, zaowocowała otrzymaniem wyróżnienia dla najlepszego nowozelandzkiego zawodnika[19]. Wówczas też zmienił pozycję na boisku ze skrzydłowego na środkowego ataku[1][4]. Na kolejnym Pucharze Świata już w pierwszej połowie otwierającego kampanię All Blacks meczu z Włochami po zderzeniu z Carlosem Spencerem doznał urazu kolana, który wyeliminował go z reszty zawodów[20][21][22], w których Nowozelandczycy zdobyli brązowe medale[23]. Na turnieju tej rangi zagrał zatem sześciokrotnie[24].
Za kadencji nowego selekcjonera reprezentacji, Grahama Henry’ego, został mianowany kapitanem – pierwszym pochodzenia samoańskiego – i pełnił tę rolę w latach 2004-2005[4]. Reprezentacyjną karierę zakończył w roku, w którym All Blacks wygrali jedenaście z dwunastu pojedynków, w tym trzykrotnie pokonali British and Irish Lions podczas ich tournée, zwyciężyli w Pucharze Trzech Narodów oraz zdobyli Bledisloe Cup i Wielkiego Szlema[25]. W nowozelandzkiej reprezentacji w latach 1997–2005 rozegrał zatem 74 testmecze i zdobył 180 punktów, dodatkowo zagrał jeszcze w pięciu towarzyskich spotkaniach zdobywając jedno przyłożenie[1][26].
Dla Hurricanes do maja 2007 zagrał 122 razy, w latach 2003–2005 pełniąc dodatkowo funkcję kapitana[4]. W 2005 roku został także pierwszym graczem tej drużyny, który osiągnął barierę stu spotkań[27], a czwartym w historii rozgrywek Super 14[4][28]. Rozpoczętą w 1994 roku karierę w barwach Wellington ukoronował natomiast setnym meczem w NPC rozegranym w sierpniu 2007 roku[29]. Ogłosił następnie zakończenie kariery zawodniczej[30] i wyjechał do Francji objąć na dwa lata stanowisko dyrektora sportowego RC Toulonnais[31], w którym był już zawodnikiem pomiędzy październikiem 2006 a styczniem 2007[32][33][34]. W sezonie 2007/2008 poprowadził zespół do zwycięstwa w Pro D2 i awansu do Top 14[35]. Na początku 2009 roku klub znajdował się na końcu ligowej tabeli, Umaga postanowił zatem powrócić do grania, by pomóc uchronić go przed spadkiem[36][37]. Zespół utrzymał się wówczas w lidze, a Umaga pozostał w klubie na stanowisku asystenta trenera, którym został Philippe Saint-André. Pod koniec sezonu 2009/10 ponownie jednak znalazł się na boisku, gdy formację ataku przetrzebiły kontuzje[38][39], zaś zespół awansował do półfinału ligi[40] oraz finału Europejskiego Pucharu Challenge[41][42].
W marcu 2010 roku ogłosił, iż powraca do Nowej Zelandii, by zostać zawodnikiem i asystentem trenera w występującym w National Provincial Championship zespole Counties Manukau[43][44]. Występy w klubie rozpoczął już w lipcu przedsezonowymi meczami przygotowawczymi[45] i zakończył ostatnim spotkaniem fazy zasadniczej[46], z kampanii Counties w kolejnym sezonie wyeliminowała go kontuzja[4]. Stał się również dostępny do gry dla zespołu Super Rugby, Chiefs, choć pojawiły się wątpliwości, czy potrafi grać jeszcze na takim poziomie[47]. Został jednak ujęty w składzie na sezon 2011[48], w którym występował nieregularnie z powodu kontuzji[49]. Został też najstarszym graczem w tych rozgrywkach[50], który to rekord został pobity w 2013 roku przez Brada Thorna[51].
Pod koniec grudnia 2011 roku został mianowany pierwszym trenerem Counties Manukau[52][53]. Już w najbliższym sezonie awansował z zespołem do najwyższej klasy rozgrywkowej[54], co dało mu kolejny, dwuletni kontrakt[55] i wyróżnienie dla najlepszego trenera dystryktu[56][57]. Tę samą nagrodę otrzymał rok później[58], gdy prowadzona przez niego drużyna zdobyła Ranfurly Shield po raz pierwszy w swej historii[59][60]. W kwietniu 2014 roku przedłużył kontrakt o kolejne dwa lata[61], zgłosił swój akces także do prowadzenia singapurskiego zespołu, gdyby wygrał on walkę o miejsce w poszerzonych rozgrywkach Super Rugby[62]. Pod koniec tego roku został mianowany asystentem trenera narodowej kadry U-20 na MŚ 2015[63].
Varia
Przypisy
