Transport kolejowy w powiecie puckim

Transport kolejowy w powiecie puckim – fragment polskiej sieci kolejowej znajdującej się na terenie powiatu puckiego. Sieć kolejowa na terenie tego powiatu składa się z dwóch linii kolejowych czynnej 213 i rozebranej 263. Linie krzyżowały się w Swarzewie. Rozwój kolei w powiecie w latach 20. XX spowodował rozwój turystyki na Mierzei Helskiej.

W latach 80. i 90. XIX wieku sieć kolejowa w Prusach zaczęła się zagęszczać. Po wybudowaniu głównych magistrali zaczęły powstawać linie lokalne łączące miasta powiatowe^[1].

W grudniu 1897 roku rozpoczęto budowę pierwszego odcinka współczesnej linii 213 – z Redy do Pucka^[2]. Został on otwarty 15 grudnia 1898 roku^[3], pomimo bardzo trudnych warunków geologicznych i geomorfologicznych^[4]. Od razu linia miała dochodzić do Krokowej^[2] jednakże budowę tego odcinka rozpoczęto dopiero w 1901 roku^[5] a oddano w roku 1903. Na odcinku Puck – Swarzewo, linia ta była przedłużeniem obecnej linii 213, dalej linią 263^[6]. Linia do Krokowej została zbudowana, a później zarządzana, przez spółkę Kleinbahn-Aktiengesellschaft Putzig – Krockov, w której akcjonariuszami byli Skarb Państwa, Prowincja Zachodniopruska, Powiat Pucki, Lenz & Co oraz Graf von Krockov. Początkowo rozważano budowę linii aż do Żarnowca i Odargowa, jednakże ze względu na koszty z przedłużenia zrezygnowano. Prace budowlane prowadziła spółka Lenz & Co z Berlina^[7].

W roku 1918 Polska odzyskała niepodległość. Granice na Pomorzu ustalono dopiero w 1920. Wówczas powiat pucki znalazł się w Polsce. Z powodu kłopotów w zaopatrzeniu w węgiel niezbędny dla parowozów została w 1920 wprowadzona komunikacja zastępcza za pomocą powozów^[8]. Podobna sytuacja panowała w tym czasie na różnych innych pomorskich liniach^[9]. Stacja w Pucku była najbliżej morza położonym obiektem na sieci PKP, dlatego zbudowano w Pucku tymczasowy port wraz z bocznicą kolejową^[3].

W 1921 zawieszono, na pół roku przewozy na odcinku Puck – Krokowa^[10]. Zawieszenie to było związane z budową linii kolejowej na Hel oddanej w 1922 r.^[11] W tym samym czasie rozwiązała się spółka Kleinbahn-Aktiengesellschaft Putzig – Krockov, gdyż państwowy akcjonariusz nie był zainteresowany zagraniczną linią, samorządowi przestali formalnie istnieć, natomiast prywatni nie poradzili sobie z obciążeniem finansowym^[7]. 1 kwietnia 1922 linia przeszła pod zarząd PKP. Przejście pod polski zarząd spowodowało między innymi lepsze skomunikowanie na stacji Puck z pociągami do Helu i Gdańska^[7]. Linia na Hel została częściowo wybudowana na drodze kołowej, co spowodowało tymczasowe odcięcie Helu od sieci drogowej. Dopiero w 1923 PKP ostatecznie odbudowały zniszczoną drogę^[12]. Trudnością podczas budowy linii na Hel było dostarczenie materiałów, w tym drewna. Nie można było ściąć zbyt dużej liczby drzew, gdyż stanowiły one ochronę mierzei^[13]. Budowa dworców w miejscowościach nadmorskich trwała jeszcze do końca lat 20. W 1928 dobudowano linię ze stacji Hel do portu w Helu. Wówczas to linia 213 osiągnęła swoją maksymalną długość^[14]. Początkowo na mierzei linia była obsługiwana przez rybaków za pomocą wagonu napędzanego wiosłami, którymi odpychano się od podkładów, a w sprzyjających warunkach za pomocą żagla^[13].

6 września 1929 na linii do Krokowej zdarzył się niegroźny wypadek. Pociąg osobowy z Pucka do Krokowej wykoleił się kilkaset metrów przed stacją końcową. Jedynym poszkodowanym był konduktor pocztowy, który doznał wstrząśnienia mózgu^[7]. W 1929 linia ta przeszła remont kapitalny. Do remontu użyto szyn, pochodzących z rozebranych linii, wytopionych pod koniec XIX wieku. W latach 1936–1937 wyremontowano most na Płutnicy^[7].

W XX-leciu międzywojennym linia ta była obsługiwana przez parowozy OKl27, kursujące na trasie Gdynia – Puck – Gdynia oraz opalane olejem parowozy Tp3, które obsługiwały trasę Puck – Hel – Puck^[15]. Pod koniec lat 30. na Hel zaczęły docierać pociągi dalekobieżne z Warszawy oraz południa Polski^[16].

Rozwój kolei spowodował rozwój gospodarczy na Mierzei Helskiej, powodując, że dotychczas rybackie wioski przeistaczały się w kurorty oblegane latem przez turystów z pozostałej części Polski^[13].

W PRL ze względu na duże znaczenie militarne Helu, dostęp turystów do Helu był ograniczony. Mogli oni przyjeżdżać do miasta tylko koleją^[11].

W 1964 do obsługi linii Puck – Krokowa wprowadzono trakcję spalinową^[7].

W 1978 PKP zapowiadały szybkie wycofanie parowozów z ruchu pasażerskiego oraz z ruchu towarowego na liniach o trudnym profilu w Północnej DOKP. W 1978 na terenie całej dyrekcji było 13 sprawnych parowozów, głównie obsługujących manewry. Ostra zima 1978/1979 spowodowała jednak powrót parowozów^[17]. W tym samym roku przeprowadzono modernizację linii na odcinku Reda – Władysławowo. Podczas remontu między innymi wymieniono szyny lekkie na szyny S49^[4].

W latach 70. ze względu na zaniedbania w remontach drastycznie spadała prędkość przejazdu do Krokowej. Kolej zaczęła przegrywać z bardziej elastycznym transportem autobusowym^[7]. W 1979 zawieszono po raz drugi przewozy na linii Puck – Krokowa, pociągi wróciły do Krokowej w maju 1983^[10]. Krótko przed wznowieniem przewozów linię po raz ostatni zmodernizowano. W celu zwiększenia atrakcyjności pociągi do Krokowej zaczynały bieg w Redzie, gdzie była możliwość przesiadki na pociągi SKM kursujące do Trójmiasta i Wejherowa^[7].

W 1979 zaprzestano korzystać z przystanku Hel Bór^[18].

W 1982 zmodernizowano linię 213 na odcinku Władysławowo – Hel. Zakres remontu był taki sam jak na pozostałym odcinku tej linii. W 1983 i 1989 wykonano ponowny remont nawierzchni pomiędzy Redą a Mrzezinem^[4].

Po raz trzeci ruch kolejowy z Pucka do Krokowej został zawieszony na przełomie lat 80. i 90. W maju 1989 na tej trasie przestały kursować pociągi osobowe, a w 1991 również towarowe^[10]. Od tego czasu po linii kolejowej nr 213 jeżdżą tylko pociągi osobowe pomiędzy Gdynią a Helem (część relacji bywa skrócona do Władysławowa lub Pucka) oraz wakacyjne pociągi dalekobieżne.

26 września 1993 ze stacji Puck odjechał ostatni planowy pociąg pasażerski prowadzony trakcją parową^[3].

W 1998 linia nr 213 została zmodernizowana. Stacje zostały wyposażone w urządzenia SRK sterowane zdalnie z Gdyni, przez co obsługa stacji (oprócz kas biletowych) stała się zbędna^[11].

W marcu 2001 dzięki interwencji i dofinansowaniu samorządu województwa pomorskiego linia została uratowana przed likwidacją^[19].

Po 2000 były jeszcze próby reaktywacji linii do Krokowej chociażby do jazd drezynowych^[7]. Latem 2005 został ogłoszony przetarg na rozbiórkę tej linii^[20].

W 2005 do obsługi połączeń lokalnych pomiędzy Gdynią a Helem zaczęto stosować szynobusy i spalinowe zespoły trakcyjne wyprodukowane przez PESA Bydgoszcz. W 2006 pojazdy te przejęły całość przewozów poza sezonem. W sezonie letnim ze względu na zwiększenie liczby podróżnych stosowane są składy tradycyjne^[21][22].

11 listopada 2010 Newag Nowy Sącz przekazał dwa dwuczłonowe SZT SA137, do końca roku zostały jeszcze przekazane 3 z 4 kupionych przez województwo pomorskie pojazdów trójczłonowych SA138, a czwarty z nich pojawił się na początku 2011. Pojazdy te zostały kupione ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla województwa pomorskiego na lata 2007–2013 i przypisane zostały do obsługi połączeń Kościerzyna – Gdynia – Kościerzyna i Gdynia – Hel – Gdynia. Wyparły one stosowane dotychczas pojazdy wyprodukowane przez bydgoską PESĘ^[23].

5 października 2011 podpisano umowę z firmą Salcef Costruzioni Edili E Ferroviarie na rewitalizację całej linii nr 213^[24]. Remont rozpoczął się wiosną 2012^[25] i spowodował od 10 września 2012 r.^[26] czasowe zamknięcia linii^[27]. Ze względu na zwiększone przewozy podczas wakacji ruch pociągów został odwieszony na wakacje 2013 r.^[28]

Na terenie powiatu znajdują się dwie linie kolejowe 213 i 263. Linie krzyżują się w Swarzewie, jedynym węźle na terenie powiatu.

 Osobny artykuł: Linia kolejowa nr 213.

Linia kolejowa o długości 61,669 km, łącząca Redę z Helem. Jest jedyną w Polsce normalnotorową linią kolejową leżącą na mierzei. Linia powstawała etapami od 1879 do 1928. Ostateczną swoją długość osiągnęła w 1922. Dobudowany w 1928 odcinek do portu Hel został później rozebrany. Linia jest niezelektryfikowana i jednotorowa. Ze względu na obsługę miejscowości turystycznych przewozy wykazują bardzo dużą sezonowość.

 Osobny artykuł: Linia kolejowa nr 263.

Linia kolejowa o długości 17,404 km łącząca Swarzewo z Krokową. Ruch pociągów pasażerskich został wstrzymany w 1989 a towarowy w 1991. Linia została rozebrana pod koniec 2005.

Nazwa	Zdjęcie	Liczba krawędzi peronowych[29]	Infrastruktura[30]	Źródło
Chałupy		1		[31]
Hel		3	Kasa biletowa	[32]
Jastarnia		2		[33]
Jastarnia Wczasy		1		[34]
Jurata		2		[35]
Kuźnica (Hel)		3		[36]
Mrzezino		2		[37]
Puck		4	Kasa biletowa, rampa, nieczynna lokomotywownia	[38]
Swarzewo		3		[39]
Władysławowo		3	Kasa biletowa	[40]
Władysławowo Port		1		[41]
Żelistrzewo		1		[42]

Nazwa	Zdjęcie	Liczba krawędzi peronowych	Źródło
Hel Bór		1	[43]
Kłanino		1	[44]
Krokowa		2	[45]
Łebcz		1	[46]
Radoszewo		1	[47]
Sławoszyno		1	[48]
Starzyński Dwór		1	[49]

Na terenie powiatu działa kolejka wojskowa w Helu. Kolejka służyła głównie do przewozu amunicji używanej przez Wojsko Polskie w Regionie Umocnionym Hel^[50]. Jest to jedyna kolejka wojskowa w Polsce, która została odtajniona i z której częściowo mogą korzystać cywile. Kolejka jest zarządzana przez Komendę Portu Wojennego w Helu^[51].