Trzecia płeć

Trzecia płeć (ang. third gender lub third sex) – termin określający jednostki, które nie są uznawane ani przez siebie, ani przez społeczeństwo, ani za mężczyzn, ani za kobiety. Jest to również kategoria społeczna obecna w społeczeństwach, które uznają trzy lub więcej płci. Określenie „trzecia” jest zwykle rozumiane jako „inna”; niektórzy antropologowie i socjologowie opisywali czwartą^[1], piątą^[2] i „pewne”^[3] płcie.

Biologia determinuje, czy ludzka płeć chromosomalna i anatomiczna jest męska, żeńska, czy też stanowi jedną z nietypowych odmian dimorfizmu płciowego mogących stworzyć pewien stopień niejednoznaczności zwany interpłciowością^[4]^[5]. Jednakże stan, w jakim dana osoba identyfikuje się lub jest identyfikowana przez społeczeństwo jako mężczyzna, kobieta lub ktoś inny, jest zazwyczaj określany również przez jej tożsamość płciową i rolę płciową w konkretnej kulturze, w której żyje. Nie wszystkie kultury mają ściśle określone role płci^[6]^[7].

W różnych kulturach trzecia lub czwarta płeć może reprezentować bardzo odmienne zjawiska. Dla rdzennych Hawajczyków i Tahitańczyków māhū jest stanem pośrednim pomiędzy mężczyzną a kobietą lub „osobą o nieokreślonej płci”^[8]. Niektórzy tradycyjni rdzenni Amerykanie z południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych uznają spektrum czterech płci: kobieca kobieta, męska kobieta, kobiecy mężczyzna i męski mężczyzna^[9]. Określenie „trzecia płeć” bywa także odnoszone do hidźra^[10] w Indiach, którzy uzyskali prawną odrębność, faʻafafine w Polinezji i dziewic Kanunu^[11].

Zobacz też

Trzecia płeć – powieść Tadeusza Dołęgi-Mostowicza z 1934 roku^[12]
Das dritte Geschlecht – powieść Ernsta von Wolzogena z 1899 roku (polskie wydania: 1900: Płeć trzecia i 1931: Trzecia płeć)^[13]

Przypisy

↑ Gilbert H.G.H. Herdt Gilbert H.G.H., Third sex, third gender : beyond sexual dimorphism in culture and history, New York: Zone Books, 1994, ISBN 0-942299-81-7, OCLC 28222602 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ Sulawesi's fifth gender [online], Inside Indonesia [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-25] (ang.).
↑ BarbaraB. Voorhies BarbaraB., Female of the species, New York, ISBN 0-231-03875-5, OCLC 1094960 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ Anke A.A.A. Ehrhardt Anke A.A.A., Man & woman, boy & girl: the differentiation and dimorphism of gender identity from conception to maturity, Baltimore [Md.]: Johns Hopkins University Press, 1972, ISBN 0-8018-1406-5, OCLC 447288 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ Alice DomuratA.D. Dreger Alice DomuratA.D., Hermaphrodites and the medical invention of sex, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1998, ISBN 978-0-674-03433-4, OCLC 608877512 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ Auburn University atA.U. Montgomery Auburn University atA.U., Center for Demographic and CulturalC.D.C. Research, Louisiana State University inL.S.U. Shreveport Louisiana State University inL.S.U., Quarterly journal of ideology: QJI., „Quarterly journal of ideology : QJI.”, 1976, ISSN 0738-9752, OCLC 4388173 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ BonnieB. Juettner Fernandes BonnieB., 100 Native Americans who shaped American history, Bluewood books edition, San Mateo, CA, ISBN 0-912517-51-4, OCLC 51166496 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ Tate, The men-women of the Pacific: Paul Gauguin II – Tate Etc [online], Tate [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ GabrielG. Estrada GabrielG., Two Spirits, Nádleeh , and LGBTQ2 Navajo Gaze, „American Indian Culture and Research Journal”, 35 (4), 2011, s. 167–190, DOI: 10.17953/aicr.35.4.x500172017344j30, ISSN 0161-6463 [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-12] (ang.).
↑ AnujaA. Agrawal AnujaA., Gendered Bodies: The Case of the `Third Gender' in India, „Contributions to Indian Sociology”, 31 (2), 1997, s. 273–297, DOI: 10.1177/006996697031002005, ISSN 0069-9667 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ AntoniaA. Young AntoniaA., Women who become men : Albanian sworn virgins, Oxford: Berg, 2000, ISBN 0-585-44539-7, OCLC 52296199 [dostęp 2019-10-23] (ang.).
↑ Trzecia płeć | Tadeusz Dołęga-Mostowicz [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2021-10-31] (pol.).
↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2021-10-31] .

Linki zewnętrzne

Hidźra — trzecia płeć [online], www.crossdressing.pl [dostęp 2019-10-23] .
WaldemarW. Kuligowski WaldemarW., Tradycja wynaleziona. Współczesny ruch gejowski Indian Ameryki Północnej [online], www.indianie.eco.pl [dostęp 2019-10-23] .

[1] Gilbert H.G.H. Herdt Gilbert H.G.H., Third sex, third gender : beyond sexual dimorphism in culture and history, New York: Zone Books, 1994, ISBN 0-942299-81-7, OCLC 28222602 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[2] Sulawesi's fifth gender [online], Inside Indonesia [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-25] (ang.).

[3] BarbaraB. Voorhies BarbaraB., Female of the species, New York, ISBN 0-231-03875-5, OCLC 1094960 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[4] Anke A.A.A. Ehrhardt Anke A.A.A., Man & woman, boy & girl: the differentiation and dimorphism of gender identity from conception to maturity, Baltimore [Md.]: Johns Hopkins University Press, 1972, ISBN 0-8018-1406-5, OCLC 447288 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[5] Alice DomuratA.D. Dreger Alice DomuratA.D., Hermaphrodites and the medical invention of sex, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1998, ISBN 978-0-674-03433-4, OCLC 608877512 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[6] Auburn University atA.U. Montgomery Auburn University atA.U., Center for Demographic and CulturalC.D.C. Research, Louisiana State University inL.S.U. Shreveport Louisiana State University inL.S.U., Quarterly journal of ideology: QJI., „Quarterly journal of ideology : QJI.”, 1976, ISSN 0738-9752, OCLC 4388173 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[7] BonnieB. Juettner Fernandes BonnieB., 100 Native Americans who shaped American history, Bluewood books edition, San Mateo, CA, ISBN 0-912517-51-4, OCLC 51166496 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[8] Tate, The men-women of the Pacific: Paul Gauguin II – Tate Etc [online], Tate [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[9] GabrielG. Estrada GabrielG., Two Spirits, Nádleeh , and LGBTQ2 Navajo Gaze, „American Indian Culture and Research Journal”, 35 (4), 2011, s. 167–190, DOI: 10.17953/aicr.35.4.x500172017344j30, ISSN 0161-6463 [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-12] (ang.).

[10] AnujaA. Agrawal AnujaA., Gendered Bodies: The Case of the `Third Gender' in India, „Contributions to Indian Sociology”, 31 (2), 1997, s. 273–297, DOI: 10.1177/006996697031002005, ISSN 0069-9667 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[11] AntoniaA. Young AntoniaA., Women who become men : Albanian sworn virgins, Oxford: Berg, 2000, ISBN 0-585-44539-7, OCLC 52296199 [dostęp 2019-10-23] (ang.).

[12] Trzecia płeć | Tadeusz Dołęga-Mostowicz [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2021-10-31] (pol.).

[13] Polona [online], polona.pl [dostęp 2021-10-31] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]