Tymon Terlecki

Tymon Terlecki

Pełne imię i nazwisko	Tymon Tadeusz Julian Terlecki
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1905 Przemyśl
Data i miejsce śmierci	6 listopada 2000 Oksford
Zawód, zajęcie	krytyk literacki i teatralny
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Tymon Terlecki (ur. 10 sierpnia 1905 w Przemyślu, zm. 6 listopada 2000 w Oksfordzie) – nestor polskiej literatury emigracyjnej, krytyk literacki i teatralny, eseista i organizator życia naukowego i literackiego w Wielkiej Brytanii oraz Stanach Zjednoczonych. Mąż Toli Korian (Antonina Terlecka).

Urodził się 10 sierpnia 1905 w Przemyślu, w rodzinie Adama i Heleny z Boranów^[1]. Szkołę średnią ukończył we Lwowie, po czym podjął studia pod kierunkiem prof. Juliusza Kleinera na wydziale humanistycznym Uniwersytetu Jana Kazimierza, zakończone w 1932 doktoratem. Kontynuował naukę w Paryżu jako stypendysta rządu francuskiego. Po powrocie, na zaproszenie Leona Schillera, wykładał historię i teorię teatru w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił do Armii Polskiej we Francji. Założył tygodnik „Polska Walcząca” i redagował go w Paryżu, następnie w Londynie. Był współredaktorem ważnego dla polskiej historii dzieła Straty Kultury Polskiej 1939–1944 wydanego w 1945 przez Książnicę Polską, prowadzoną w Glasgow przez Jadwigę Harasowską^[2].

Po wojnie pozostał na emigracji. Mieszkał w Londynie, współpracował z paryską Kulturą. Laureat Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1953 roku^[3]. W latach 1955–1957 i 1965 był przewodniczącym Związku Pisarzy na Obczyźnie. Współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Od 1964 mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Wykładał na Uniwersytecie w Chicago teorię literatury i teatru. Z tej uczelni na rok akademicki 1972/73 został przeniesiony na University of Illinois at Chicago^[4]. Przełożył Ciemność w południe Koestlera. Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie i jego prezes 1980–81. Redaktor monumentalnej Literatury polskiej na obczyźnie w latach 1940–1960 wydanej w roku 1963.

 Osobny artykuł: Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Podpisał list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)^[5]. W okresie PRL informacje na temat Tymona Terleckiego podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jego nazwisko głosząc: "(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)"^[6].

10 marca 1978 Tymon Terlecki i jego żona Antonina zostali odznaczeni przez Prezydenta RP na uchodźstwie Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski^[7]. W 1991 został laureatem Nagrody im. Księdza Idziego Radziszewskiego za rok 1990 przyznawaną przez Towarzystwo Naukowe KUL^[8].

• 1937 - Rodowód poetycki Ryszarda Berwińskiego
• 1951 - Teatr amatorski
• 1952 - Paryż
• 1957 - Krytyka personalistyczna
• 1958 - Egzystencjalizm chrześcijański
• 1961 - Książki, ludzie i kulisy
• 1962 - Pani Helena (o Modrzejewskiej), (wyd. Veritas, Londyn)
• 1984 - Rzeczy teatralne
• 1985 - Szukanie równowagi. Szkice literackie i publicystyczne, (wyd. Oficyna Poetów i Malarzy, Londyn)
• 1999 - Spotkania ze swoimi. Redakcja naukowa Janusz Degler. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.
• 2003 - Emigracja naszego czasu. ISBN 83-227-2063-7 (wyd. UMSC, Lublin)
• 2006 - Zaproszenie do podróży. Szkice o miastach i kulturach ISBN 83-7453-632-2, (wyd. Słowo/Obrazy Terytoria)

• Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 88. ISBN 978-83-61344-70-4.

• Tymon Terlecki, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2021-04-12] . Hasło zawiera dwa obszerne teksty – Milan Lesiak: Tymon Terlecki jako badacz teatru i Tymon Terlecki krytyk teatralny, oprac. Mariola Szydłowska – oraz obszerną bibliografię podmiotową i przedmiotową.