Węgiel brunatnyBrykiet węgla brunatnego do spalania w piecach domowych
Węgiel brunatny – skała osadowa pochodzenia organicznego roślinnego powstała ze szczątków roślin bez dostępu powietrza.
Węgiel brunatny jest produktem przemian organicznej materii roślinnej. Jest to twór przejściowy pomiędzy torfem a węglem kamiennym, a zawartość pierwiastkowego węgla w węglu brunatnym wynosi 58–78%[1]. Barwa węgla brunatnego rozciąga się od brunatnej do czarnej. Surowiec ten jest przeważnie kruchy i słabo zwięzły, a także łatwo chłonie wodę[2]. W znacznej mierze stosowany jako paliwo do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Jego wartość opałowa waha się od 5,9 do 23,9 MJ/kg[1][a]. Węgiel brunatny jest nieodnawialnym źródłem energii[2].
Złoża węgla brunatnego powstawały głównie w miocenie, ale znane są złoża nawet karbońskie. Ze wzgledu na rodzaj roślinnej materii organicznej będącej podstawądanego złożawęgla, wyróżnia się węgiel[1]:
sapropelowy – powstały z roślin wodnych,
humusowy – powstały z roślin lądowych,
liptobiolitowy – powstały z żywiczno-woskowych składników roślin.
Z uwagi na mniejszą odporność na transport i niższą wartość energetyczną węgiel brunatny spala się głównie w okolicach kopalń, w których się go wydobywa[4].
zawartość piasku w węglu brunatnym w stanie roboczym nie powinna być wyższa niż 6%,
zawartość lignitu włóknistego (tzw. ksylitu – odmiany węgla brunatnego o zachowanej strukturze drewna) nie powinna być wyższa niż 5%
Węgiel brunatny podzielono ze względu na wielkość ziarna na 7 sortymentów.
Nazwa
Symbol
Wymiar ziarna [mm]
Kęsy
Ks
600-80
Gruby
Gr
600-40
Średni
Śr
300-0
Orzech
O
80-20
Drobny
Dr
40-0
Miał
M
20-0
Niesort
N
600-0
Różnicuje się go także ze względu na twardość: miękki, a w nim lignitowy (ksylitowy), wydobywany głównie w kopalniach odkrywkowych oraz twardy, często wydobywany w kopalniach podziemnych.
Węgiel brunatny używany jest na rynkach lokalnych, ponieważ podczas transportu kolejowego mokry i zapopielony węgiel pod wpływem wilgoci „zbija” się w masę trudną do rozładowania, a w porze zimowej masa ta zamarza. Skutkiem tego elektrownie opalane węglem brunatnym najczęściej stawia się w pobliżu złóż, a surowiec z kopalni węgla brunatnego (KWB) dostarczany jest do nich przenośnikami taśmowymi. Wyjątkami są PAK KWB Konin i PAK KWB Adamów, gdzie węgiel do sąsiadujących z kopalniami elektrowni – Konin i Adamów – dostarczany jest osobną koleją przemysłową.
Wydobycie w Polsce w 1999 r. wyniosło 63 mln ton, w 2001 – 59,5 mln ton, w 2012 – 64,3 mln ton[10].
Wydobycie światowe
Panuje tendencja wzrostowa. Światowe wydobycie węgla brunatnego wyniosło w 2006 r. 909 mln ton. Przodowały w nim Niemcy (176,3 mln ton), Chiny (91,3 mln ton), USA (76,4 mln ton), Rosja (75,8 mln ton), Australia (71,2 mln ton), Grecja (65,7 mln ton), Turcja (61,6 mln ton), Polska (60,8 mln ton), Bułgaria (25,5 mln ton)[11].
