Wioślarki (Cladocera) – monofiletyczna grupa drobnych, głównie słodkowodnych skorupiaków[1] zasiedlających strefę pelagiczną, przydenną (niektóre gatunki żyją zagrzebane w osadach dennych) lub litoralną zbiorników wodnych.
Systematyka
Systematyka wyższych taksonów jest wciąż zmieniana i udoskonalana, stąd Cladocera często są klasyfikowane jako nadrząd, rząd lub podrząd. Podobnie Haplopoda, Ctenopoda, Anomopoda i Onychooda uzyskują status rzędu, lub podrzędu. Tutaj przedstawiono listę gatunków występujących w Polsce, według najnowszej dostępnej systematyki wioślarek[2][3].
Nadrząd Cladocera Milne-Edwards, 1840
Rząd Haplopoda Sars, 1865
Rodzina Leptodoridae Lilljeborg, 1861
Rząd Ctenopoda Sars, 1865
Rodzina Sididae Baird, 1850 (emend.* Sars, 1865)
Rodzina Holopedidae Sars, 1865
Rząd Anomopoda Sars, 1865
Rodzina Daphniidae Straus, 1820 (emend.* Schödler, 1858)
Rodzina Bosminidae Baird, 1845 (emend.* Sars, 1865)
Rodzina Ilyocryptidae Smirnov, 1992
Rodzina Dumontidae Santos-Flores & Dodson, 2003
Rodzina Nototrichidae Van Damme, Shiel & Dumont, 2007
Podrząd Radopoda Dumont & Silva-Briano, 1998 Nadrodzina Eurycercoidea Dumont & Silva-Briano, 1998
Rodzina Eurycercidae Kurz, 1875
Rodzina Chydoridae Dybowski & Grochowski, 1894 (emend.* Stebbing, 1902, emend. Dumont and Silva-Briano, 1998)
Rodzina Sayaciidae Frey, 1967
Nadrodzina Macrothricoidea Dumont & Silva-Briano, 1998
Rodzina Macrothricidae Norman & Brady, 1867
Rodzina Acantholeberidae Smirnov, 1976
Rodzina Ophryoxidae Smirnov, 1976
Rodzina Neothricidae Dumont & Silva-Briano, 1998
Rząd Onychopoda Sars, 1865
Rodzina Polyphemidae Baird, 1845
Rodzina Podonidae Mordukhai-Boltovskoi, 1968
Rodzina Cercopagidae Mordukhai-Boltovskoi, 1968
(* Emendatio (łac.) zmiana, poprawka)
Budowa
Ciało wioślarek jest spłaszczone bocznie, złożone z głowy, tułowia i odwłoka, okryte jest, u większości gatunków, chitynowym dwuklapowym pancerzem, zwanym karapaksem, który zrzucają cyklicznie podczas wzrostu i rozwoju. Z tyłu ciała karapaks przechodzi w wyciągnięty kolec[4].
W części grzbietowej wioślarki mają komorę lęgową, która jest przestrzenią między grzbietową częścią ciała a karapaksem. Do komory tej uchodzą jajniki, dzięki czemu są tam składane jaja. Samce są mniejsze od samic.
Na głowie wioślarek znajduje się ruchliwe oko umieszczone na słupku, powstałe z pary oczu złożonych oraz szczątkowe oko naupliusowe. Czułki pierwszej pary są krótkie, tylko u form drapieżnych długie. Poruszają się ruchem skokowym, za pomocą pływnych czułków II pary, które są bardzo silnie rozwinięte, dwugałęźniowe. Po każdym uderzeniu czułków wioślarki poruszają się w górę i w przód, po czym opadają, powtarzając następnie tę czynność. Kolejne odnóża IV-VI pary znajdują się na tułowiu, są silnie spłaszczone, krótkie i szczeciniaste. U form drapieżnych służą do oddychania a u form odżywiających się drobnym pokarmem, dodatkowo filtrują wodę, zdobywając pokarm[4].
Rozmnażanie
Rozwój wioślarek zależy od ich gatunku. Wioślarki wolno żyjące rozwijają się wprost z jaj złożonych do komory lęgowej. U gatunków drapieżnych, z jaj w komorze lęgowej wylęgają się stadia larwalne, metanaupliusy.
U wioślarek powszechnie występuje partenogeneza. W zależności od gatunku występują różne rodzaje tego typu rozmnażania:
gatunki reprezentowane wyłącznie przez samice - rozmnażające się tylko partenogenetycznie,
gatunki u których występuje nieregularna przemiana pokoleń - o pojawieniu się pokolenia dwupłciowego decydują warunki środowiskowe,
Samice wioślarek produkują diploidalne jaja (mejoza nie zachodzi), które mogą się rozwinąć zarówno w samice i samce oraz produkują jaja haploidalne, które wymagają zapłodnienia i rozwijają się w samice. Jaja diploidalne to jaja letnie, mające cienkie otoczki i rozwijające się szybko. Rozwijają się z nich samice rozmnażające się partenogenetycznie. W okresie zbliżających się niekorzystnych warunków środowiska (tj. zima, susza itp.) z jaj diploidalnych rozwijają się zarówno samce jak i samice jaja haploidalne to jaja zimowe. Zaczynają również być produkowane jaja zimowe, wymagające zapłodnienia samców. Mają one grube otoczki i są bogato zaopatrzone w substancje zapasowe. Z zapłodnionych jaj zimowych po okresie niesprzyjających warunków wykluwają się dzieworodne samice[4].
Występowanie
Występują w planktonie głównie wód słodkich, tylko kilka gatunków zamieszkuje wody słonawe i morza. Większość gatunków to organizmy glonożerne i detrytusożerne, odfiltrowujące pokarm z wody. Nieliczne gatunki drapieżne odżywiają się mniejszymi od siebie organizmami planktonowymi. Kilka gatunków jest pasożytami zewnętrznymi stułbi. Część gatunków jest przydennych, część to gatunki bentosowe. Gatunki wolno żyjące występują bardzo licznie[4].
Najbardziej znanym przedstawicielem tej grupy zwierząt jest rozwielitka (Daphnia).
↑Jan Igor Rybak & Leszek A. Błędzki: Słodkowodne skorupiaki planktonowe. Klucz do oznaczania gatunków.. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 366. ISBN 978-83-235-0738-3.
↑FADA, Kotov, A. A., L. Forró, N. M. Korovchinskii & A. Petrusek, 2009. World checklist of freshwater Cladocera species. World Wide Web electronic publication. Available online at http://fada.biodiversity.be/group/show/17 accessed on Mar 24, 2011.
Jan Igor Rybak & Leszek A. Błędzki: Słodkowodne skorupiaki planktonowe. Klucz do oznaczania gatunków.. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 2010, s. 366. ISBN 978-83-235-0738-3.
