Yerma czyli Bezpłodna

Yerma czyli Bezpłodna
Yerma
Autor	Federico García Lorca
Typ utworu	dramat
	Wydanie oryginalne
Język	język hiszpański
	Multimedia w Wikimedia Commons

Yerma czyli Bezpłodna^[1] (hiszp. Yerma) – drugi chronologicznie wydany dramat z Trylogii Andaluzyjskiej Federico Garcii Lorki. Został on wystawiony po raz pierwszy w grudniu 1934 roku. Dramat został określony przez samego Lorkę jako „tragiczny poemat”^[2]. Sztuka opisuje tragiczną historię młodej kobiety zamieszkującej andaluzyjską wioskę i skupiającej się na jednym, ale niestety niemożliwym marzeniu, czyli posiadaniu potomstwa. Niespełnione pragnienie staje się jej obsesją, która w ostatniej scenie dramatu popycha ją do popełnienia zbrodni.

Konstrukcja utworu

Utwór składa się z trzech aktów. Każdy akt podzielony jest na dwa obrazy (hiszp. cuadros). W polskim przekładzie Zofii Szleyen tłumaczka, zaraz pod tytułem, zaznacza, że Yerma czyli Bezpłodna jest dramatem tragicznym w trzech aktach i sześciu obrazach^[3].

Fabuła

Dramat zaczyna się w momencie w którym Yerma, która jest w związku małżeńskim z Juanem już od ponad dwóch lat, niecierpliwie oczekujea na pojawienie się potomstwa. Jej mąż jednak nie podziela jej pragnień. Ich małżeństwo było zaaranżowane przez ojca Yermy i zdaje się, że decyzja o zamążpójściu nie była do końca trafiona. W jednej z pierwszych scen Yerma spotyka na swojej drodze Wesołą Staruszkę^[4] (hiszp. Vieja), która pyta ją czy czuje pociąg fizyczny do swojego męża, ale Yerma nie jest w stanie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Przyznaje jednak, że kiedy miała ledwie 14 lat, Victor, miejscowy pasterz, pomógł jej przejść przez strumień i w tamtym momencie po raz pierwszy i ostatni poczuła do kogoś prawdziwy pociąg seksualny.

Z upływem czasu kondycja psychiczna Yermy coraz bardziej się pogarsza. Bohaterka nie może się pogodzić z niemożnością zajścia w ciążę. Czuje się coraz bardziej samotna, bezużyteczna, odizolowana od świata i bezsilna. Mimo tego, charakter głównej bohaterki staje się bardziej hardy, a ona sama bardziej zdeterminowana, żeby osiągnąć swój cel. Udaje się więc do Dolores, zaklinaczki, która w przeszłości pomagała innym kobietom w zajściu w ciążę. Spotkanie odbywa się oczywiście w sekrecie i pod osłoną nocy. Dolores doradza jej odmawianie modlitw, które mają służyć jako remedium. Yerma znów odnajduje nadzieję.

Kiedy Yerma już prawie postanawia wrócić do domu, w domu Dolores pojawia się Juan. Mąż Yermy jest oburzony i zarzuca żonie za częste wychodzenie z domu, które w tamtych czasach dla kobiet było niedopuszczalne. Staje się jasne, że Juan nie liczy się w żadnym stopniu z pragnieniami i staraniami Yermy. Co więcej, brak potomstwa mu odpowiada.

W ostatnim akcie sztuki Yerma udaje się na obchody ludowej romerii, która odbywa się w górskiej pustelni. Tam też bohaterka udaje się w celu modlitwy do świętych o poczęcie dziecka i ponownie spotyka staruszkę, która pojawiła się na początku utworu. Kobieta oferuje jej własnego syna w celu poczęcia dziecka, jako że uważa, że problemowi Yermy z bezpłodnością winny jest jej zimny partner. Główna bohaterka odrzuca jednak jej propozycję i deklaruje, że nigdy nie byłaby w stanie posunąć się do zdrady, nawet jeśli miałoby to oznaczać spełnienie jej marzenia o urodzeniu dziecka. W tym momencie pojawia się Juan, jej mąż i oznajmia, że ma już dość słuchania lamentów Yermy. Co więcej, przyznaje, że wcale nie zależy mu na posiadaniu dzieci. Następnie doradza żonie aby porzuciła swoją fantazje i zaczęła godzić się z rzeczywistością. Bohaterka nie jest w stanie znieść słów męża ani jego obojętnego nastawienia, dlatego w przypływie pasji rzuca się na niego i dusi go. Juan umiera zamordowany przez swoją własną żonę. Dramat kończą niezwykle przejmujące słowa Yermy, która oznajmia, że „zabiła swoje własne dziecko"^[5].

Postacie pierwszoplanowe i drugoplanowe

Yerma - bohaterka tytułowa, to młoda, silna i honorowa kobieta, która za względów ekonomicznych wstąpiła w związek małżeński z Juanem. Pochodzi z biednej, wielodzietnej rodziny. Jej największym pragnieniem jest posiadanie potomstwa.

Juan - mąż Yermy. Jest człowiekiem poważnym, silnym i zdecydowanym, posiada bardzo ukształtowane poglądy i nadzieje na przyszłość. Całkowicie oddaje się swoim obowiązkom związanym z pracą na roli. Nie zgadza się z Yermą w kwestii posiadania potomstwa, które w żadnym stopniu nie jest jego pragnieniem.

María - jest przedstawiona w dramacie jako towarzyszką Yermy z którą to Yerma rozmawia o swoim pragnieniu macierzyństwa oraz trudach małżeństwa. Maria jest jedną z niewielu bohaterek dzieła, która współczuje głównej bohaterce bezpłodności oraz lituje się nad nią.

Víctor - przyjaźnie usposobiony przyjaciel Juana, w dramacie wykazuje postawę wspierającą względem Yermy. Wbrew pozorom jest kluczowa postacią. Dzieje się tak ponieważ, mimo tego, że w samym utworze nie pojawia się często, jego osoba ma znaczenie metaforyczne: stanowi ucieleśnienie miłosnych pragnień Yermy.

Wesoła Staruszka - starsza kobieta, która zdaje się wiedzieć dużo na temat życia i tym doświadczeniem chętnie się z Yermą dzieli. Podczas swojego długiego życia była mężatką dwa razy oraz urodziła czternaścioro dzieci. Jako pierwsza przedstawia teorię mówiącą o tym, że brak dzieci w przypadku Yermy ma swoją przyczynę w braku fizycznego pociągu między nią i jej mężem.

Dolores – zaklinaczka, do której w przypływie desperacji Yerma zwraca się o pomoc w sprawie swojej niepłodności.

Publikacja Yermy a sytuacja polityczna kobiet w Hiszpanii XX wieku

Sytuacja kobiet na początku XX wieku w Hiszpanii była trudna, a możliwości decydowania o swoim losie było ograniczone. Powszechne były małżeństwa aranżowane, a dostęp do edukacji kobiet był limitowany a samą kobietę przypisywało się tradycyjnie do ogniska domowego. Ich główną rolą miało być rodzenie i wychowywanie potomstwa. Nurt emancypacyjny dopiero zaczynał pojawiać się w świadomości społecznej. Wydanie Trylogii Andaluzyjskiej było przełomem w przedstawianiu postaci kobiecych. W kontekście Yermy, Lorka zdołał przedstawić bohaterkę, która była zdolna zbuntować się przeciw konwencjom społecznym i zewnętrznym naciskom, chcieć samodzielnie kierować swoim losem oraz sprzeciwić się swojemu mężowi. Podobne postawy kobiece pojawiły się zarówno w Krwawych Godach oraz w Domu Bernardy Alby^[6]. Bohaterki Lorki stają przed dylematem, czy ulec społecznym oczekiwaniom, czy też prowadzić życie na własnych warunkach - Yerma pragnie dziecka, ale pragnie także zachować o sobie dobrą opinię i pozostać kobietą honoru, dlatego nawet nie chce rozważać możliwości zdrady jako drogi do macierzyństwa. Jednak w sytuacji, w jakiej znajdują się bohaterki Lorki, ich dążenie do realizacji własnych pragnień nieodmiennie kończy się tragicznie: Yerma popełnia zbrodnię i ostatecznie pozbawia się szansy urodzenia dziecka^[7].

Przekłady literackie

Yerma doczekała się wielu przekładów na inne języki, między innymi na polski. Za przekład na polski odpowiedzialni byli uznani tłumacze tacy jak Zofia Szleyen czy Jarosław Marek Rymkiewicz.

Ekranizacje

Pierwszą ekranizacją dramatu była węgierska produkcja z 1984 roku w reżyserii Baran Kabaya. W 1998 roku pojawiła się hiszpańska interpretacja filmowa sztuki w reżyserii Pilar Tavora. Produkcja inspirowana Yermą pojawiła się w 2017 roku i została wyreżyserowana przez Emilio Rusza Barrachinę.

Bibliografia

BeataB. Baczyńska BeataB., Historia literatury hiszpańskiej, Warszawa: PWN, 2014 .
Delfin Carbonell Basset: Tres dramas existenciales de F. García Lorca ("Yerma", "La casa de Bernalda Alba", "Bodas de sangre"). Cuadernos Hispanoamericanos. Núm. 190, octubre 1965 (Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes). [dostęp 2022-06-21]. (hiszp.).
Federico GarcíaF.G. Lorca Federico GarcíaF.G., Yerma, 2008 .
Pilar Nieva-de la Paz. Identidad femenina, maternidad y moral social: "Yerma" (1935), de Federico García Lorca. „Anales de la literatura española contemporánea”. Vol. 33, No. 2, El Teatro de Federico García Lorca en la Construccíon de la Identidad Colectiva Española, s. 373-394, 2008. Society of Spanish & Spanish-American Studies. Link do wersji online

Przypisy

↑ F. García Lorca, Yerma czyli Bezpłodna tłum. Zofia Szleyen, Wydawnictwo Literackie Kraków, Kraków, 1968. [ dostęp 2022-05-10]
↑ P. Nieva-de la Paz, Identidad femenina, maternidad y moral social: "Yerma" (1935), „Anales de la literatura española contemporánea”, Society of Spanish-American Studies, Chicago, Vol. 33, No. 2, 2008, s. 377.
↑ F. García Lorca, op. cit., s.1. [ dostęp 2022-05-11]
↑ F. García Lorca, op. cit., s. 14. [ dostęp 2022-05-11]
↑ F. García Lorca, op. cit., s. 34. [ dostęp 2022-05-11]
↑ P. Nieva-de la Paz, "Identidad femenina, maternidad y moral social: "Yerma" (1935), „Anales de la literatura española contemporánea”, Society of Spanish-American Studies, Chicago, Vol. 33, No. 2, 2008, s. 373-394.
↑ Delfin Carbonell Basset: Tres dramas existenciales de F. García Lorca ("Yerma", "La casa de Bernalda Alba", "Bodas de sangre"). Cuadernos Hispanoamericanos. Núm. 190, octubre 1965 (Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes). [dostęp 2022-06-21]. (hiszp.).