Karaburma je naselje gradske opštine Palilula (Grad Beograd, Republika Srbija).
Ime
Karaburma zvuči kao „crni prsten” na turskom. To bi moglo značiti da su ljudi trebali zaobilaziti područje kao da je zabranjeno; ili da je tu bio turski zatvor tog imena; ili da su na tom mestu izvršavane smrtne kazne vešanjem o neku alku; ili da su Turci pogubljenje eufemistički zvali „venčanje sa smrću” (jer burma je venčani prsten).
Međutim, na starim osmanlijskim i austrijskim kartama, područje je imenovano kao Kajaburun (Kaya-burun), što na turskom znači „stenoviti rt” - Zvezdarsko brdo (odn. Veliki Vračar) je nekada bilo bliže Dunavu nego danas. Na karti kapetana Amana iz 1721-22. (vreme druge Austrijske okupacije), na staroj Karaburmi je označen jedan kamenolom (Stein Bruch)[1].
Položaj
Karaburma se nalazi između naselja Zvezdara (jug), Bogoslovija (zapad), Ada Huja (sever), Rospi Ćuprija (istok) i Ćalije (jugoistok). Njena južna granica (ul. Dragoslava Srejovića, bivši Partizanski put) takođe je i opštinska granica između Palilule i Zvezdare (s druge strane se nalazi Zvezdarska šuma). Severna granica je Višnjička ulica, a istočna Mirijevski bulevar.
Karakteristike
Karaburma je pretežno stambeno područje, jedno je od naseljenijih krajeva Beograda, sa ukupno 55.343 stanovnika u svim mesnim zajednicama. U naselju postoje dve zelene pijace i Omladinski stadion, na kojem igra OFK Beograd.
Istorija
Karaburma je geografski bila nalik rtu isturenom u Dunav. Kada se susedno ostrvo Ada Huja povezalo sa kopnom i postalo poluostrvo, Karaburma se našla nekoliko stotina metara od obale reke.
Keltski Skordisci su osnovali Singidunum u 3. veku pne., na lokalitetima Karaburme i Rospi Ćuprije je pronađena nekropola iz tog perioda, sa vrednim artefaktima koji su pripadali njihovim ratnicima.[2]
Vekovima je područje bilo močvarno sa prostranim područjima žive gline, tako da su ga ljudi izbegavali još od rimskog perioda. Danas nepostojeći termalni izvori duž obale Dunava su zagrevali vodu močvare i isparavali, tako da je močvara stalno bila u izmaglici. Izgleda da je glina bila korišćena, jer je na karti kapetana Amana iz 18. veka bila označena jedna ciglana (Ziegel Offen) na višnjičkom putu, približno kod Pančevačkog mosta.[1]
Pominje se da je iznad Karaburme postojao grad Despotovac, nazvan po Despotu Stefanu (15. vek).
Milan Đ. Milićević u svojoj Kneževini Srbiji među mineralnim vodama u okolini Beograda pominje „slanu vodu na obali dunavskoj”, između mesta Orospi-ćuprije i Kajaburme, koja u litri vode ima „12 grana sumporo-kiseloga kalioksida”. Ovaj izvor je pronašao i neuspešno preporučivao Josif Pančić.[3]
Srpski knez Miloš Obrenović je u 19. veku naredio da Karaburma bude zvanično mesto za pogubljenja (nedaleko od današnjeg Pančevačkog mosta), što je ostalo do 1912. i doprinosilo ozloglašenosti kraja („poslati nekoga na Karaburmu” tj. pogubiti ga). Nedaleko od mosta je bila i kafilerija, gde su od kože pasa lutalica pravili rukavice. Pored Dunava je 1898. podignuta beogradska klanica, na zemljištu Džehanovo koje je ustupio kralj.
U ovom kraju je bilo dozvoljeno podizanje kuća bez dozvole, ali kraj je do iza I svetskog rata i ekspanzije Beograda, bio retko naseljen, u vidu malih i raštrkanih favela, bez vodovoda i kanalizacije, a i Višnjički put je bio loš. Od 1925. kraj je nazivan Naselje Kneza Pavla.[4] Do 1929. Karaburma je pripadala ataru Višnjičke opštine, u tom periodu je imala 6000 stanovnika. Naselje je oživelo tek podizanjem Pančevačkog mosta i proširenjem tekstilne fabrike „Kosta Ilić i sinovi”.[5] "Desno" od Pančevačkog mosta, 1938. je uređen prostor od 18.000 kvadrata za pijacu za konje, žito i seno.[6]
Karaburma je 1. 9. 1955. postala jedna od beogradskih opština, ali je već 3. 1. 1957. priključena opštini Palilula. Danas je Karaburma moderno naselje, na desetak minuta od centra Beograda, s dobrim saobraćajnim vezama. Područje naselja se približno može raščlaniti na Staru Karaburmu (zapadni deo) i Karaburmu-Dunav ili Novu Karaburmu (istok). Jugoistočni kut, koji se naslanja na Ćalije, poznat je i kao Karaburma 2.
U Karaburmi se nalazi pet osnovnih škola: „Filip Višnjić”, „Jovan Popović” , „Stevan Dukić”, „Arčibald Rajs” (bivša „Stjepan Stevo Filipović”) i „Jovan Cvijić”.
Izvori
- ↑ 1,0 1,1 Mapa jednog dela Beogradskog distrikta iz 1721[mrtav link] (ćirilica), iz Godišnjaka grada Beograda, Knj. XVII - 1970, str. 53 (str. 11 PDF fajla)
- ↑ „Antički period”. Arhivirano iz originala na datum 2008-03-29. Pristupljeno 2009-01-30.
- ↑ "Kneževina Srbija", str. 61 (digitalna str. 90), Milan Đ. Milićević (archive.org)
- ↑ "Politika", 11. jul 1940
- ↑ Beograd koga više nema, Milenko Todorović, Vanredno izdanje Izdavačke delatnosti NIP "Politika" i lista "Politikin Zabavnik" (1990-92?)
- ↑ "Politika", 29. jul 1938
