Manastir Lomnica

Manastir Lomnica ili manastir sv. Georgija je na području opštine Šekovići, Bosna i Hercegovina. U dijelu literature nosi naziv – Lovnica.

Nalazi se u Donjem Birču, oblasti uz srednji tok rijeke Drinjače. Manastir je od centra opštine Šekovići udaljen oko 2,5 km prema istoku.

Sagrađen je u 16. vijeku. Najstariji pisani podaci o manastiru su dva zapisa u Tipiku koji se nalazio u Zbirci rukopisa SAN pod brojem 59. U kojima se navodi da je Tipik pisan u Lomnici 6. novembra 1577/78. Godine.

Na zidovima crkve nalaze se mnogobrojni natpisi iz istorije manastira. Iz natpisa na zapadnom zidu naosa, iznad vrata koja vode u pripratu, saznaje se da je godine 1607/08 oslikan hram sv. Georgija i da je naručilac živopisa bio jeremonah iguman Prohor. Značajno je da je ovo prvi izvor u kome se pominje iguman manastira u Lomnici. Natpis iz 1761. godine govori o posjeti Pajsija, đakona sarajevskog mitropolita Vasilija Brkića (1759-1762), potonjeg srpskog patrijarha.

Tokom ratova crkva nije doživjela veća razaranja. U toku II svjetskog rata zapaljena je zgrada konaka, kojoj je izgorio krov. U neposrednoj blizini manastira nalazila se partizanska bolnica koja je počela sa radom septembra 1941. Početkom 1943. godine imala je stotinu ležaja smještenih u manastiru, a dio ranjenika i bolesnika bio je smješten u okolna sela. Spomen-groblje poginulim borcima iz ll svjetskog rata nalazi se u neposrednoj blizini manastira. Uređeno je 1961. godine. Groblje je predstavljalo dio muzejske postavke VI istočno-bosanske proleterske brigade. Zbirku su sačinjavali dokumenti, fotografije i drugi materijali iz perioda kada je u Šekovićima bilo sjedište vojnog i političkog vrha rukovodstva NOP za istočnu Bosnu.

Crkva sv. Georgija manastira Lomnice pripada tipu jednobrodnih crkava sa poluobličastim svodovima u unutrašnjosti. Vanjske dimenzije crkve iznose 15,00 x 7,00 metara, dok su unutrašnje 8,50 x 5,50 metara. Sastoji se od priprate, naosa i oltarskog prostora. Lomnička crkva posjeduje najbolje sačuvano zidno slikarstvo nastalo u periodu XVI vijeka zapadno od Drine.

Pećki monah Longin bio je jedan od najtalentovanijih i najobrazovanijih slikara na ovim prostorima u vremenu poslije 1557. godine. Njegova lomnička dekoracija – freske u kupoli i pandantifima, Bogorodica okružena anđelima u oltarskoj konhi, Vaznesenje, Duhovi, likovi proroka ispod ovih svetaca, starozavjetne teme u oltaru, likovi u potrbušju trijumfnog luka, Rođenje i Silazak u Ad, te Ulazak u Jerusalim – pokazuju cjelovitost programskog sklopa. Zograf Longin bio je upućen u suštinu rasporeda slikarstva u hramovima.

Druga grupa od četiri slikara je živopisala lomničku crkvu, tokom 1608. i 1609. godine. Na osnovu ikonografskih tema koje su slikali ovi majstori uočava se da su se oslanjali na slikarstvo spomenika s juga koje je nastalo oko sredine tog vijeka. Pri tom su im se potkradale greške koje otkrivaju njihovo oskudno obrazovanje i mehaničko preuzimanje pojedinosti sa starijih primjera. U njihovom slikarstvu se primjećuju i neki grčki uticaji, kao što je pojava grčkih natpisa uz monaške likove u priprati i grčki tekstovi na svicima arhanđela koji govore u prilog pretpostavci da je slikar najvećeg dijela najniže zone priprate bio Grk.

Longin je u manastiru Lomnica 1578. Godine naslikao kompletan ikonostas od 30 ikona među kojima su dvije prijestone, koje se po dimenzijama ubrajaju u red najvećih ikona na drvetu sačuvanih u bivšoj Jugoslaviji. Ikonostas sačinjavaju dva zasebna dijela:

• Longinova ikonopisna površina koja obuhvata tri reda ikona i
• Rad nepoznatog duboresca i ikonopisca koji je neposredno nakon Longinovog rada dovršio ikonostas dodavši mu dveri i veliko Raspeće na vrhu.

Longinov rad se sastoji od prestonih ikona Bogorodice sa Hristom, anđelima i prorocima, Hrista sa Bogorodicom, Jovanom Pretečom (Deizis) i apostolima, ikona sv. Georgija i sv. Dimitrija. U drugom redu, gdje je nekada bilo davanest ikona sa scenama Velikih praznika, sada je sačuvano samo sedam: Blagovijesti, Kršetnje, Lazarevo vaskrsenje, Ulazak u Jerusalim, Raspeće, Vaznesenje i Silazak Svetog Duha na apostole. Od nekadašnjih trinaest ikona Deizisa sa apostolima sa trećeg reda ikonostasa, danas su sačuvane samo četiri ikone sa predstavama stojećih figura apostola – Vartolomej, Jovan Bogoslov Jakov i Matej, te ikona Nedremano oko nad carskim dverima.

Izuzev ikona na ikonostasu, manastir Lomnica posjeduje manju kolekciju ikona, knjiga i predmeta umjetničkog zanatstva. Budući da je od kraja XVII do početka XVIII vijeka manastir bio samo parohisko predmeti iz njene riznice su raznošeni i dotrajavali. Tako se brojni predmeti manastira Lomnice susreću u Vlasenici, Kladnju, Bešenovu, Žitomisliću, Beogradu i drugdje.

Najznačajniji predmeti umjetničkog zanatstva su dva intarzijom ukrašena pijevnička stola. Ornamenti intarzije su na jednoj pijevnici složeni od krugova, rozeta i heksagona, a na drugoj su rozete i standardna traka složene od niza malih šestokrakih zvjezdica. Na obje pjevnice je obilato korištena tokarena mušarabija, koja se smjenjuje sa nizovima tokarenih stubića od drveta. Mušarabija je rustične izrade.

Manastir je proglašen za nacionalni spomenik BiH ^[1]

• Ljiljana Ševo, Manastir Lomnica, Republički zavod za zaštitu spomenika, Beograd, 1999.
• Ljiljana Ševo, Pravoslavne crkve i manastiri u Bosni i Hercegovini do 1878. godine, Glas srpski, Grad Banja Luka, Banja Luka, 2002.
• Izet Mašić, Korijeni medicine i zdravstva u Bosni i Hercegovini, Sarajevo, 2004.

• Manastir Lovnica^{[mrtav link]}