Nova Varoš je smeštena na sredini magistralnog puta Beograd - Bar, na nadmorskoj visini do 1.000 m. Nad njom se izdiže planina Zlatar, dugačka 22 km i široka 12 km, sa najvišim vrhom od 1.627 m. Sama novovaroška opština obuhvata površinu od 584 km² u kojoj živi preko 16.638 stanovnika.
Kod naselja Kokin Brod, 11 kilometara severno od Nove Varoši ka Zlatiboru, podignuta je velika nasipna brana (hidrocentrala) i tako je u dolini Uvca stvoreno Zlatarsko jezero (ili jezero Kokin Brod), dugačko 30 kilometara, sa akumulacijom od preko 400 miliona kubnih metara vode.
Struju uvačkog elektro-sistema nazvan „Limske hidroelektrane“ proizvode hidrocentrale „Uvac“, „Kokin Brod“, „Bistrica“ i „Potpeć“, tako da proizvedu godišnje oko 800 miliona kilovat-časova električne energije. U opštini posluje oko 75 preduzeća i 450 radnji, a zaposleno je 2.484 stanovnika.
Za turizma u Novoj Varoši i njenoj okolini postoje dobri preduslovi, koji se ogledaju u lepotama i drugim prirodnim vrednostima planine Zlatar i akumulacionih jezera.
Kulturno-istorijske spomenike predstavljaju: crkve - brvnare po selima, zgrada stare škole u Radoinji, crkva i džamija u Novoj Varoši i drugi belezi i znamenja. Oni svedoče o životu ljudi ovog kraja kroz vekove i o prisustvu Kelta, Rimljana, Slovena i drugih naroda na ovim prostorima.
Istorija
Nova Varoš je nastala u sredinom 16. veka. Vezuje se za ime Skender-paše Đenovljanina. Kad je Skender-paša, putujući iz Bosne za Carigrad (1530), zastao sa pratnjom na zaravni ispod planine Zlatara i oduševljen lepotama ovog šumovitog predela i opojnim mirisom borovine, naredio je pri polasku da se tu podigne kasaba. Ubrzo je niklo naselja na mestu današnje Nove Varoši. Nazvano je Skender-pašina Palanka. Kad je naraslo do blizu 2.000 kuća, „buknu požar i sprži palaku do temelja“ (Evlija Čelebija). Većina stanovnika je ostala tu i podigla novu kasabu koju nazvaše Jeni Kasaba, što na srpskom znači Nova Varoš.
Sve življa trgovina stokom i njenim proizvodima, učinila je da se varoš, na raskrsnici važnih puteva, brzo rasvijala. Administrativno, od 1776, bila je u sastavu novopazarskog sandžaka. Sredinom 19. veka Nova Varoš, prema zapisima ruskogkonzula i putopisca Aleksandra Giljferdinga, imala je oko 300 kuća i oko 1.200 stanovnika, „što je bila realnija procena od one koju je izneo Elvija Čelebija, koji je inače sklon preterivanju, naveo da u Novoj Varši ima čak. 2.000 kuća“.[1]
Početkom 19. veka (1809), u Prvom srpskom ustanku, grad su privremeno zaposeli i zapalili Karađorđevi ustanici. Karadorđe je nakon zaposedanja video da je to lepa varoše te je proti Milutinu iz Guče poslao naredbu da je poštedi:
Kojekude, ova varoš da se od naše vojske ili straže ne popali, ili ne izgori, jerbo je šteta ovakve lepote kuća da se poruše i izgoru, već ako nas ćeraju Turci opet neka ostanu njima, ako li pak posle mi njih poćeramo, to će one biti naše, samo neka ostane nepopaljena.[2]
Ipak, prilikom povlačenja ustaničke srpske vojske ispred nadolazećih Turaka, prota Milutin iz Guče je, i pored voždovog zahteva, naredio vojnicima da Novu Varoš spale. "I tu vojska serpska izgore onako lepu varoš", zapisao je N. Ninković u knjizi "Žiznoopisanije moje".[2] Odlaskom Karađorđevih ustanika, Novu Varoš je, bežeći od turske odmazde, napustio veliki broj srpskog življa, iselivši se u Srbiju.
I u Prvom svetskom ratu novovaroški kraj dao je veliki doprinos pobedi protiv centralnih sila Austro-Ugarske i Nemačke, a na Solunskom frontu i protiv Bugarske. Njihov zemljak, proslavljeni vojvoda Petar Bojović, rodom iz sela Miševići podno Zlatara, komandovao je srpskom Prvom armijom.
Nova Varoš nije ostala po strani i u Narodnooslobodilačkom ratu 1941—1945. Narod ovog kraja svrstao se u velikom broju u jedinice narodnooslobodilačke vojske, u Zlatiborsku četu odnosno Treću proletersku sandžačku udarnu brigadu, a sama Nova Varoš je više od 70 puta bila čas okupirana, a čas ponovo oslobađana. Konačno je oslobođena 4. decembra1944.
Demografija
U naselju Nova Varoš živi 7885 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 35.3 godina (35.1 kod muškaraca i 35.6 kod žena). U naselju ima 3132 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3.30.
Ovo naselje je u uglavnom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
↑Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN86-84433-14-9
↑Knjiga 1, Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN86-84433-00-9
