Koordinate: 43° 33′ 02" SGŠ, 21° 24′ 20" IGD
Pasjak je naseljeno mesto grada Kruševca u Rasinskom okrugu. Prema popisu iz 2002. bilo je 312 stanovnika (prema popisu iz 1991. bilo je 350 stanovnika).
Poreklo imena
Postoje tri legende o nastanku imena sela Pasjak. Legende su nastale u narodu.
- Prvo predanje
Doseljenje vladara i njegove svite u Kruševac uslovilo je doseljenje znatnog broja dvorskih službenika i časnika, trgovaca, zanatlija i većeg broja vojnika sa svojim starešinama. Broj stanovnika Kruševca naglo je povećan i grad je ubrzo postao značajan privredni, vojni i kulturni centar države kneza Lazara. O nekadašnjoj veličini Kruševca zabeležio je Radomir Ilić, profesor kruševačke gimnazije, „narodna tradicija veli ovo: Kruševac se nekada pružao od sela Pasjaka (na jugoistoku od Kruševca) do Mačkovca (tri četvrtine časa zapadno od Kruševca). Jednom prilikom pojurio je neki pas mačku tamo gde je sad Pasjak, mačka pobegne na krov i odatle sve preko krovova dođe do Mačkovca gde siđe na zemlju. Otuda i ime Pasjak i Mačkovac“.
- Drugo predanje
Komiti - pljačkaši koji su logorovali na terenu današnjeg Pasjaka su sa ovog skrovitog mesta kontrolisali i sačekivali turske i druge trgovce koji su iz Carigrada vozili robu prema Beogradu. Kao što je poznato, preko ribarske kotline i pored neposredne blizine Parunovca, prolazio je carigradski drum. Ovi komiti imali su strašnog psa - vučjaka, koji je jači nego cela komitska družina. I u prepadima na trgovce i rabadžije, ovaj pas je odigravao veliku ulogu, jer su se trgovci i rabadžije više od njega plašili nego od komita. Jednostavno, kada su videli kako ovaj pas prema njima juri, bezglavo su ostavljali kola s volovima ili konjima i spašavali na taj način glavu. Naravno, ovu pogodnost koristili su komiti i nemilosrdno pljačkali. Kada se na ovom terenu nekim komitama život usladio, jedan broj njih je odlučio da tu podignu kuće i za trajnije vreme ostanu. I kada su odlučivali o nazivu sela, u znak sećanja na jakog psa veruje se da je i selo dobilo ime - Pasjak.
- Treće predanje
Meštani kažu da je selo ime dobilo po potoku koji i danas kroz selo protiče. Potok je, pak, dobio ime po tome što je bio onda i danas stendište pasa iz cele okoline. Otuda ime potoku Pasji potok, pa i ime sela - Pasjak.
Pasjak kroz istoriju
- Oslobođeni Pasjak (1833. godine)
Informacije o Pasjaku nalazimo tek u periodu kada je oslobođen Kruševac 1833. godine od Turaka kada se vode evidencije stanovništva u selima kruševačke nahije. Jedini podatak iz ranijeg perioda je karta kruševačkog sandžaka iz 1530. godine gde se pominje selo Pasjak i mnoga druga sela koja i danas postoje na prostoru Rasinskog okruga.
Po tefteru iz 1837. godine pominju se porodice u Pasjaku sa prezimenima Aćimović, Andrejić, Ratković, Vlajić, Vučić, Milojević, Petković i Đurđević.
U tefterima i popisima su, obično, upisivani samo muškarci ili samo domaćini porodica:
- Jakov Đurđević, činovnik suda kruševačkog. Izabran 1836. godine
- Živko Andrejić
- Živan Andrejić
- Miloje Vlajić, rođak Gojka Vlajića - prvog trgovca u tom vremenu koji je trgovao sa Turcima, prvog lekara - vidara u Evropi koji je lečio ljude akupunkturom.
- Jovan Jaćimović
- Stojan Jaćimović
- Mijailo Jaćimović
- Miloje Ratković
- Milić Ratković
- Radivoje Vučić
- Velisav Vučić
- Petko Milojević
- Drugi svetski rat
U noći između 13. i 14. oktobra 3. srpska brigada je izvršila premeštanje jedinica i 14. oktobra zauzela prostor selo Mali Šiljegovac - selo Kobilje - selo Pasjak - Stalać - selo Tekije. Tada su dobijeni podaci da se u širem rejonu Kruševca nalazi oko 5.000 nemačkih vojnika, četnika Rasinsko-topličke grupe korpusa, pripadnika srpske državne straže i belogardijskog ruskog zaštitnog korpusa.[1]
Znamenitosti Pasjaka
U Pasjaku se nalazi jedna mala crkva posvećena svetom Nikoli Mladom. Podignuta je 1933. godine na temeljima davno porušene crkve čiji su ostaci, ikona svetog Nikole i krst nađeni 1930. godine.
Pasjak ima i četvororazrednu školu koja pripada kao ogranak škole „Vladislav Savić Jan“ iz Parunovca. Škola je počela sa radom 1937. godine.
Pored puta koji vodi iz pravca Kruševca ka centru Pasjaka nalazi se spomen-česma posvećena poginulim ratnicima NOB-a.
Demografija
U naselju Pasjak živi 268 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 46,8 godina (44,9 kod muškaraca i 48,4 kod žena). U naselju ima 96 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,25.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
| Etnički sastav prema popisu iz 2002. |
|---|
| Srbi |
|
303 |
97.11% |
| Romi |
|
6 |
1.92% |
| nepoznato |
|
1 |
0.32% |
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
2 |
|
|
3 |
| 80+ |
0 |
|
|
8 |
| 75-79 |
8 |
|
|
12 |
| 70-74 |
8 |
|
|
19 |
| 65-69 |
16 |
|
|
20 |
| 60-64 |
7 |
|
|
10 |
| 55-59 |
8 |
|
|
6 |
| 50-54 |
11 |
|
|
14 |
| 45-49 |
18 |
|
|
14 |
| 40-44 |
5 |
|
|
7 |
| 35-39 |
11 |
|
|
6 |
| 30-34 |
6 |
|
|
7 |
| 25-29 |
10 |
|
|
12 |
| 20-24 |
11 |
|
|
4 |
| 15-19 |
6 |
|
|
7 |
| 10-14 |
3 |
|
|
12 |
| 5-9 |
7 |
|
|
6 |
| 0-4 |
2 |
|
|
6 |
| prosek |
44.9 |
|
|
48.4 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
95
|
104
|
111
|
106
|
101
|
102
|
96
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
18
|
19
|
21
|
18
|
8
|
6
|
4
|
1
|
1
|
-
|
3.25
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
127
|
28
|
91
|
4
|
3
|
1
|
149
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
15
|
93
|
40
|
1
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
65
|
16
|
1
|
-
|
34
|
1
|
4
|
3
|
2
|
2
|
| Ženski
|
48
|
29
|
-
|
-
|
10
|
-
|
-
|
4
|
3
|
-
|
| Oba
|
113
|
45
|
1
|
-
|
44
|
1
|
4
|
7
|
5
|
2
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
-
|
-
|
-
|
1
|
-
|
1
|
-
|
-
|
-
|
| Ženski
|
-
|
-
|
-
|
1
|
1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
| Oba
|
-
|
-
|
-
|
2
|
1
|
1
|
-
|
-
|
-
|
Reference
- ↑ Odlomak iz knjige Oslobođenje Kruševca 1944. godine - Zbornik dokumenata, studija i sećanja učesnika i savremenika str. 82/N/1
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Spoljašnje veze
