Çinghay (Çince: 青海; pinyin: Qīnghǎiⓘ, kelime anlamıyla "yeşil/mavi deniz"; Salarca: Göxdeñiz[kaynak belirtilmeli]; Tibetçe: མཚོ་སྔོན་, Wylie: mtsho sngong zhing chen), Çin'in kuzeybatısında bir eyalettir. Tibet Platosu'nda yer alır. Kuzeybatıda Kansu, güneydoğuda Siçuan eyaletleri, kuzeybatıda Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve güneybatıda da Tibet Özerk Bölgesi'yle çevrilidir.
Tarih
MÖ 3. yüzyılda bazı bölümleri Çin'in denetimi altına girdi. Yüzyıllar boyunca ağırlığını Tibetli ve Moğolların oluşturduğu göçebe çobanların ve Koko Nor Gölü'nün kuzeydoğu köşesine yerleşmiş Çinli çiftçilerin yaşadığı, düşük nüfuslu bir bölge olarak kaldı. Zamanla Çinli nüfus arttı ve Çinghay 1928'de Çin'e bağlı bir yönetim bölgesi oldu.
Coğrafya
Çinghay'ın büyük bölümü dağlardan ve yüksek platolardan oluşur. Sıradağlar arasında geniş vadiler, tepelik alanlar ve masadağlar yar alır. Büyük bir düzlük olan Qaidam Havzası platonun kuzeybatısındadır. Havzanın güneydoğusunda, karla kaplı Tanggula Dağlarından gelen çok sayıda ırmağın oluşturduğu geniş bir bataklık bulunur. Çinghay tipik bir kara iklimine sahiptir. Yağışlar yaz aylarında yoğunlaşır. Kışlar soğuk ve rüzgarlı, yazlar sıcak geçer. Çin'in en büyük gölü olan Koko Nor Gölü Çinghay sınırları içindedir.
Ekonomi
Çinghay, Çin'in en küçük ekonomiye sahip eyaletidir. Demir ve çelik üretimi, ağır sanayi etkinlikleri arasında önemli yer tutar. Qaidam Havzasından çıkarılan petrol ve doğalgaz ihraç edilmektedir.
Demografi
2020 yılı Çin Ulusal Nüfus Sayımı'na göre, Çinghay Eyaleti'nin toplam nüfusu 5.923.957.[1] Çin'in toprak açısından üçüncü büyük yönetim bölgesi olmasına rağmen nüfus yoğunluğu düşüktür.
Etnik yapı
Çinghay Eyaleti sınırları içerisinde nüfusları 10 bini aşan etnik gruplar şunlardır:
Diller
Çinghay Eyaleti çapında Beifanghua'nın (Mandarin) bir dalı olan Zhongyuan Guanhua [en]'nın farklı lehçeleri konuşulur: eyalet başkenti Xining'de Qinlong lehçesi [zh]; Minhe Hui ve Tu Özerk İlçesi [en], Şunhua Salar Özerk İlçesi, Haidong Şehri-Ledu Semti [en] ve Tongren Şehri'nde ise Hezhou lehçesi konuşulur. Tüm bunların dışında, Ethnologue'a göre, Çinghay'da konuşulan diğer diller şunlardır: Amdo Tibetçesi [en], Bonan dili [en], Doğu Yugurca, Kalmuk-Oyratça, Kangjia dili [en], Kazakça, Khams Tibetçesi [en], Monguor dili [en], Salarca ve Wutun dili [en].[3]
İdari yapılanma
Çinghay Eyaleti toplam 2 il düzeyi şehir ve 6 özerk ilden oluşmaktadır:
Ayrıca bakınız
Wikimedia Commons'ta Çinghay ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.
Kaynakça
- ^ a b c "青海省第七次全国人口普查公报（第二号）". 青海省统计局.
- ^ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和就业统计司 (Devlet Konseyi Sayım Dairesi, Ulusal İstatistik Bürosu Nüfus ve İstihdam İstatistikleri Dairesi) ((Ed.)). "1-6 各地区分性别、民族的人口" [1-6 Cinsiyet ve etnik kökene göre nüfus]. 中国2010年人口普查资料 (Çin'in 2010 Nüfus Sayımı Verileri) (Çince). 中国统计出版社 (Çin İstatistik Yayımevi). 16 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.
- ^ Eberhard, David M., Gary F. Simons, & Charles D. Fennig (eds.) (2021). Ethnologue: Languages of the World (24 bas.). Dallas, Teksas: SIL International. 27 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2021.
- ^ "中华人民共和国县以上行政区划代码". 中华人民共和国民政部. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017.
- ^ 中华人民共和国民政部 (August 2014). 《中国民政统计年鉴2014》. 中国统计出版社. ISBN 978-7-5037-7130-9.
Dış bağlantılar
Vikigezgin'de
Qinghai ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır.
