12 Öfkeli Adam

12 Öfkeli Adam
12 Angry Men
Yönetmen	Sidney Lumet
Yapımcı	Henry Fonda; Reginald Rose
Senarist	Reginald Rose
Oyuncular	Henry Fonda; Lee J. Cobb; E. G. Marshall; Martin Balsam ; John Fiedler; Jack Klugman; Edward Binns; Jack Warden; Joseph Sweeney; Ed Begley; George Voskovec; Robert Webber
Müzik	Kenyon Hopkins
Görüntü yönetmeni	Boris Kaufman
Kurgu	Carl Lerner
Dağıtıcı	United Artists
Cinsi	Sinema filmi
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	ABD, 1957
Çıkış tarih(ler)i	13 Nisan, 1957; ABD
Süre	96 dk.
Dil	İngilizce
Bütçe	340.000 $

12 Öfkeli Adam, Sidney Lumet'in yönettiği 1957 ABD yapımı drama filmidir. Reginald Rose'un aynı adlı oyunundan uyarlanan film bir duruşmada bir jüri üyesinin diğer on bir jüri üyesini şüphelinin suçsuz olduğu konusunda, makul şüphe temelinde, ikna etme çabaları hakkındadır. Film neredeyse sadece bir set kullanılarak çekilmiş olma özelliği ile dikkate değerdir. Filmin başında ve sonundaki üç dakikalık gösterim süresi ve bitişikteki lavabo sahneleri dışında bütün filmde mekân olarak sadece jüri odası kullanılır. "12 Öfkeli Adam" ayrıca Sidney Lumet'in yönettiği ilk filmdir. 96 dakikalık film, 340.000 dolarlık bütçe ile yapılmıştır.

İki jüri üyesinin mahkeme binasından ayrılmaları esnasında birbirlerine isimlerini söylemeleri dışında filmde hiç isim kullanılmaz. Davalı "çocuk", tanıklar da "yaşlı adam" ve "karşı sokaktaki kadın" şeklinde anılır.

"12 Öfkeli Adam", 2007 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.

Özet

Sıcak bir yaz gününde, New York İlçe Mahkemesi'nde bir jüri, yoksul bir 18 yaşındaki gencin, kendisini sürekli olarak döven babasını öldürmekle suçlandığı davayı tartışmak üzere hazırlanır. Hakim, eğer makul şüphe varsa, jürinin "suçsuz" kararı vermesi gerektiğini belirtir. Eğer sanık suçlu bulunursa, zorunlu bir şekilde elektrikli sandalye ile idam cezası alacaktır. Karar oybirliğiyle alınmalıdır.

Başlangıçta, dava açıktır gibi görünmektedir. Bir komşu, sanığın babasını bıçakladığını, penceresinden, geçen bir yükseltilmiş trenin pencerelerinden izlediğini ifade etmiştir. Başka bir komşu, sanığın babasını öldürme tehdidinde bulunduğunu ve babasının vücudunun yere düştüğünü duyduğunu; sonra, kapısına koşarken, sanığın merdivenlerden aşağı koştuğunu gördüğünü ifade etmiştir. Çocuk, bıçağı kaybettiğini iddia etmiş, ancak cinayet yerinde, parmak izleri silinmiş bir şekilde bulunan aynı türde bir bıçak satın aldığını kabul etmiştir.

Ön oylamada, tüm jüriler "suçlu" oyu verir, sadece Jüri 8, karar verilmeden önce biraz tartışma olması gerektiğine inandığı için "suçsuz" oy verir. Diğer jürileri ikna etmek için yaptığı ilk birkaç argüman görünüşte başarısız olunca, Jüri 8, gizli bir oylama önerir; kendisi çekimser kalacak, eğer diğer tüm jüriler hala suçlu oy verirse, kabul edecektir. Oylama, bir "suçsuz" oy gösterir. Jüri 9, oyunu değiştirdiğini açıklar; Jüri 8'in motivelerini saygı duyar ve daha fazla tartışma olması gerektiği konusunda hemfikirdir.

Jüri 8, geçen trenin gürültüsünün ikinci tanığın iddia ettiği her şeyi duyulamaz hale getireceğini savunur. Jüri 5 ve 11 oylarını değiştirir. Jüri 5, 6 ve 8, ikinci tanığın hikâyesini sorgular ve ölüm tehdidinin mecazi bir konuşma olup olmadığını sorgular. Tanığın apartmanının bir diyagramına bakıp bir deney yaparak, jüriler, engelli tanığın zamanında kapıya gidemeyeceğini belirler. Jüri 3, öfkeyle, Jüri 8 ile tartışır ve ona saldırmaya çalışır, ölüm tehdidinde bulunur; jüriler 5, 6 ve 7, Jüri 3'ü fiziksel olarak engeller. Jüri 2 ve 6 oylarını değiştirir; jüri şimdi eşit olarak bölünmüştür.

Jüri 4, çocuğun alibisine şüphe duyar, çünkü çocuk belirli ayrıntıları hatırlayamaz. Jüri 8, Jüri 4'ün kendi hafızasını test etmesini sağlar. Jüri 2 ve 5, babanın bıçak yarasının aşağıya doğru eğilmiş olma olasılığını belirtir, çünkü çocuk babasından daha kısadır. Jüri 7, ikna olmaktan ziyade sabırsızlık nedeniyle oy değiştirir, Jüri 11'i kızdırır. Başka bir oylama yapıldıktan sonra, jüriler 1 ve 12 de taraf değiştirir, sadece üç "suçlu" oy kalmıştır.

Jüri 10, ırkçı bir tirad yapar, Jüri 4'ü tartışmanın geri kalanında konuşmaktan men eder. Jüri 4'ün neden hala suçlu oy kullandığı konusunda baskı yapıldığında, apartmanın karşısından cinayeti gören kadının güvenilir bir kanıt olduğunu belirtir. Jüri 12, bir suçlu oyuna geri döner.

Jüri 4'ün gözlüklerini çıkarıp burnundaki izleri ovduğunu gören Jüri 9, ilk tanığın da sürekli olarak kendi burnundaki benzer izleri sıvadığını fark eder, bu da onun da düzenli olarak gözlük kullandığını gösterir, ancak mahkemede gözlüklerini takmadı. Jüri 8, tanığın, cinayeti gördüğünde uyumaya çalışıyordu, gözlüğü olmadığı veya onları takacak zamanı olmadığı için hikâyesinin şüpheli olduğunu belirtir. Jüri 4, 10 ve 12 tüm oylarını değiştirir, Jüri 3 tek muhalif olarak kalır.

Jüri 3, diğerlerini kendi argümanına ikna etmeye çalışırken, kendi oğluyla yaşadığı gergin ilişkinin, onun sanığı suçlu bulmasını istemesine neden olduğunu fark eder. Gözyaşlarına boğulur ve oyunu "suçsuz" olarak değiştirir. Diğerleri ayrılırken, Jüri 8, Jüri 3'e ceketini giymesinde yardım edercesine nazikçe yardımcı olur. Sanık davanın ardından mahkûm edilmez ve jüri üyeleri mahkeme binasından ayrılır. Jüri üyeleri 8 ve 9, birbirlerine soyadlarını (sırasıyla Davis ve McCardle) açıklarlar. Diğer jüri üyeleri de ayrı ayrı yollarına giderken mahkeme binasının merdivenlerinden inerler.

Yapım

Reginald Rose'un senaryosu başlangıçta televizyon için yapıldı ve 1954'te CBS programı Studio One'da yayınlandı. 2003'te tekrar bulunana kadar bu çalışmanın kaybolduğu sanılıyordu.

Televizyon programı başarılı olunca bir sinema uyarlaması yapılmaya karar verildi. Daha önce çeşitli oyunlar ve televizyon programları yöneten Sidney Lumet, Henry Fonda ve Rose tarafından yönetmen olarak projeye dahil edildi. 12 Öfkeli Adam Lumet'in yönettiği ilk sinema filmidir aynı zamanda Rose ve Fonda'nın ilk ve tek yapımcılık deneyimleridir. Fonda daha sonra bir daha asla yapımcı olmayacağını belirtmiştir.

Uyarlamalar

Milliyet gazetesinde 13 Nisan 1960 tarihinde çıkan bu ilân Sidney Lumet'ın 1957'de yönettiği "12 Angry Men" adlı filmin 1960'ta Türkiye'de sinemalarda "12 Öfkeli Adam" adıyla gösterime girdiğini bildiriyor.

Film ve televizyon

12 Öfkeli Adam 1997'de televizyon için yeniden yapıldı. William Friedkin'in yönettiği bu yeniden yapımda George C. Scott, James Gandolfini, Tony Danza, William Petersen, Ossie Davis, Hume Cronyn, Courtney B. Vance, Armin Mueller-Stahl ve Jack Lemmon yer aldı. Bu yapımda yargıç bir kadındı ve jüri üyelerinin dördü Afro-Amerikalılardan oluşuyordu (röportajlarda yapımcılar filmin adını değiştirmek istemedikleri için jüriye kadın koymadıklarını belirttiler). Filmdeki sahneler ve diyalogların büyük çoğunluğu orijinali ile aynıdır. Ancak filmde jüri odasında sigara içilememesi, ara sıra olan küfür gibi yenilemeler yapıldı.

2007'de Rus film yönetmeni Nikita Mikhalkov kendi yeniden yapımını tamamladı. 64. Venedik Film Festivali jürisi bu yeniden yapıma özel ödül verdi.

Hancock's Half Hour, Happy Days, The Simpsons, Veronica Mars ve King of the Hill gibi dizilerde filmin parodilerine yer verilmiştir.