Altunizade, İstanbul ilinin Üsküdar ilçesine bağlı bir mahalledir. Üsküdar-Kısıklı yolu üzerinde, Bağlarbaşı ile Millet Bahçesi adı verilen park arasında kalan bölgenin güneye, Koşuyolu'na doğru uzanan kesimi.[7]
Tarih
Altunizade semtinin üzerine kurulduğu alan 19. yüzyıla kadar İstanbul'un doğal yaşam alanlarından birisi idi. Bu dönemde semte komşu olan ve 17. yüzyılda kurulan Bağlarbaşı semti İstanbul'un doğudaki sınırlarından birisini oluşturmakta idi.
Altunizade Mahallesi, 19. yüzyılın ikinci yarısında Altunizade İsmail Zühdü Paşa tarafından kurulmuştur. Semtin adı da Altunizade İsmail Zühdü Paşa'dan gelmektedir. İstanbul'un köklü ailelerinden birisine mesup Seyyîd İsmâil Zühtü (Altûnîzâde), altmış dört gemisi olan ve Mısır ile kereste ticareti yapan babasının 1829 tarihinde âni vefatı ile deniz ticaretini bizzat idareye başlar. Bu arada devletin otuz bin altın lira navlun borcunu hazineden tahsil etmek için, komşusu bulunan serasker Hüsrev paşa ile berâber Sultan II. Mahmut'un huzuruna çıkarlar. Sultan kendisine "vay Altunizade vay" diye hitap ederek iltifatta bulunur ve böylece İsmail Zühtü efendi "Altunizade" lakabını almış olur. Sohbetleri sırasında Altûnizade'nin bina inşaat işleri ile ilgilendiğini öğrenir ve bunun üzerine enderûn'a kaydedilmesini ister. Cuma günleri namazda kendisi ile beraber bulunmasını irâde ile taltif eder. Enderûn'da iki sene tahsil eden Altunizade, 1831 tarihinde mezun olur. O esnada inşa edilmekte olan Mekteb-i Tıbbiye Mekteb-i Sultani (şimdiki Galatasaray Lisesi)'nin nezareti ile kendisine mimar ağalığı unvanı verilir. İsmail Zühdi Paşa; semtin camisini, karakolunu, hamamı ve akaretlerini 1866 yılında inşa ettirmiştir. Camii'nin minaresinde ve kubbesinde bulunan altın hilaller Altunizade'den Kırım Savaşı'na gidenlerin anısı üzerine Sultan tarafından semte hediye edilmiştir. Caminin önünde bir çeşme, Altunizade ailesine ait bir mezarlık yer alır. Mezarlıkta Zühtü Paşa, esi Habibe Nevres Hanım, kız kardeşi Emine Şerife Hanım, oğlu Ali Necip Bey ve torunu Emine Rabia Hanım yatmaktadır. Caminin bitişiğindeki akaretler adı verilen evlerde kira ödemeden imam ve müezzinler otururdu. Diğer evlerin, dükkânların fırın ve hamamın iradı camiye verilirdi.
Altunizade 19. yüzyıl sonunda Küçük Çamlıca'nın mesire yeri olması üzerine yol üzerinde kaldığı için hareketlenmiştir. Bu dönemde semtte pek çok köşk yaptırılmıştır. Altunizade Köşkü, Sürre Emini, Behiç Bey Köşkü bunlardan bazılarıdır. Hüseyin Haki Köşkü 1922'de gazeteci yazar Burhan Felek'in amcası tarafından satın alınmış, 1947'de Burhan Felek tarafından Emniyet Genel Müdürlüğü'ne satılmıştır. Bu köşk, hâlen Polis Prevantoryumu olarak kullanılmaktadır. Adile Sultan Kasrı ve Abdülaziz Av Köşkü hâlen bakımlı olarak ayakta durmaktadır. Abdülaziz Av Köşkü girişinde Mimar Nikola Balyan tarafından inşa edilen ve günümüze kadar gelen su sarnıcı bulunmaktadır. Altunizade'nin diğer ünlü köşkleri arasında Nafiz Köşkü, Rauf Paşa Köşkü, Sermet Efendi Köşkü ve Mazlum Ağa konağı (127 dönüm arazi içerisindeki (eski) Küçük Çamlıca Caddesi'ne cepheli, çift giriş kapılı ve şu an T.C. Kültür Bakanlığı uhdesindeki I. derece tarihî eser) sayılabilir. Muhlis Bey'in Köşkü'nün yerinde eski Marmara Üniversitesi Hastanesi ve Huzur Evi / yeni Acıbadem Altunizade hastanesi bulunmaktadır. Saffet Bey'in köşk ve bağının yerinde ise eski STFA sirketinin genel müdürlük binaları / yeni bir site yükselmektedir. Millî Egitim Bakanlıgı'na ait Validebağ Prevantoryumu'nun bahçesinin kuzey kesimine son yıllarda yapılan okul binasına Haydarpaşa Lisesi yapılmıştır. Altunizade Camii'nin arkasındaki İptidai Mektebi'nin adı Cumhuriyetin İlanı'ndan sonra Altunizade İlkokulu'na dönüstü. Bu okul 1923 –1938 arasında Millet Bahçesi'ne yakın bir yerde bulunan, Kısıklı Tramvay Caddesi üzerinde, oldukça harap halde, ahşap bir binaydı. Bina yıkılınca okul, Yeniyol adlı kavşaktaki kâgir bir binaya taşındı. 1954'te İsmail Zühtü Paşa torunu Saime Altunigil Altunizade‘de köşke ait kırk dönüm bahçeyi parselletti ve 1800 m² büyüklüğünde bir arsayı okul yapılması koşuluyla Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'na bağışladı. Millî Egitim Bakanlığı buraya bir okul inşa etti. Altunizade'deki ilkokul, günümüzde semtin önemli alışveriş merkezi Capitol'ün yanında yer almaktaydı. Altunizade semtinin Üsküdar-Kısıklı tramvay caddesinin bulundugu kuzey kesimine eskiden Tophanelioglu denirdi. Günümüzde Tophanelioğlu adı, bilinmeyen bir nedenle Koşuyolu'na inen caddeye verilmiştir. Bu dönemde, Kalfayan Manastır ve Yetimhanesi semtin sınırıydı. 19. yüzyıl sonunda mahallenin Bağlarbaşı sınırında kurulan Frères Maristes Saint Vincent Okulu, 1934 yılında kapanana kadar semtteki azınlık öğrencilerine Fransızca eğitim vermiştir. Bu bina günümüze dış yapısı itibarı ile ulaşabilmiştir. Ayrıca 1898 yılında semte Burrel, Arnavutluk'tan Korfu adasından gelen Bayram Kuka (1886-1980) ve ailesi, Marios Renovatio klanlaretleri semtin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Klanlaretler değişik klanlardan gelen Arnavut ailelerin toplu ismidir. Günümüzde bu dönemi özetleyen, Altunizade'nin kıymetli siması Rana Kuka anısına yapılan bir bronz heykel Sırmaperde sokak ve Bayram Kuka sokağı arasında yer alan Aşağı Ev-Shtepia Poshte'de- günümüzde yine bir site- bulunmaktadır. Burada 1980'li yıllara kadar bulunan çiftlik Aşağı Ev olarak isimlendirilirken, Sarı sırmadan kapısı sokağa adını vermiştir. 1930larda bu kapıda daha sonra Çiftehavuzlar'a taşınan bir mermer havuz bulunmaktaydı.
Günümüzde Altunizade
Mahallenin ismi, günümüzde İstanbul Boğaz Köprüsü'nün Anadolu Yakası çıkışı olmasıyla meşhurdur. Üsküdar ilçesine bağlı olan Altunizade mahallesi; Büyük ve Küçük Çamlıca'yı, Kısıklı'yı, Koşuyolu'nu ve Acıbadem'i, Üsküdar merkez ve sahile bağlayan bir ara geçiş görevi de üstlenmiş durumdadır. Avrupa Yakası'ndan gelen birçok şehir otobüsü Altunizade durağını yoğun şekilde kullanır.
Özellikle 1980'lerin sonundan itibaren çehresi çok hızlı değişen Altunizade; mahalleye açılan birçok iş merkezi ve alışveriş merkezleri nedeniyle kalabalıklaşmış, bahçeli yazlık köşklerin gözde olduğu eski havasını tümüyle yitirmiştir. Her sene altyapı yatırımlarına ihtiyaç duyar hale gelen semte bu nedenle Üsküdar ve İstanbul Büyükşehir belediyeleri her sene yatırım yapmaktadır, Altunizade her sene yatırım yapılan ender mahallelerdendir. İstanbulAnadolu yakasında ilk açılan büyük alışveriş merkezi olan Capitol, Altunizede'de bulunmaktadır. Ayrıca Altunizade'de Üsküdar Üniversitesi, 29 Mayıs Üniversitesi ve İstanbul Şehir Üniversitesi'nin kampüsleri bulunmaktadır.
Altunizade'de 1960'lı yıllarda semtteki sosyal ve sportif faaliyetlerin merkezi Altınyurt Spor Kulübü olmuştur. Semtte doğmuş ve yaşamış ünlülerin arasında Selahattin Taşpınar, Nâzım Hikmet, semtin kurucusu Altuni ailesinin yanı sıra Albania Klanterleri şefi ve II. Abdülhamid iltifatı mazharı Mazlum Ağa köşkünün banisi - Mazlum Ağa ve damadı, İstanbul'un 1963 yılında seçilen ilk Belediye Başkanı ve İstanbul milletvekili mütefekkir, hukukçu Nuri Eroğan, Altınyurt Spor Kulübünün yetiştirdiği voleybolcu, hukukçu, iş insanı Ömer Eroğan, Üsküdarlı eczacı ve İstanbul'un fikir hayatının önemli ismi Nihat Çavuşoğlu; millî voleybolcu, yayıncı ve düşünce adamı Selim Çavuşoğlu, edebiyat ve musiki üstadı Yesarioğlu Ailesi ve mütefekkir İsmail Hakkı Baltacıoğlu ahvadı bulunmaktadır.
^ab"5393 sayılı Belediye Kanunu"(PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından(pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
