Chagas hastalığı

Sınıflandırma	D ICD-10: B[1]; ICD-9-CM: 086; MeSH: D014355; DiseasesDB: 13415;
Dış kaynaklar	MedlinePlus: 001372; eMedicine: 327/med; Patient UK: Chagas hastalığı;

Chagas hastalığı
Chagas hastalığı
	Giemsa boyalı Trypanosoma cruzi mikro fotoğrafı
Uzmanlık	Enfeksiyon hastalıkları, Parazitoloji

Chagas hastalığı ya da Amerika tripanozomiyazı, Trypanosoma cruzi adlı protozoanın neden olduğu tropikal bir paraziter hastalıktır.^[1] Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır.^[1] Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik.^[1] Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70'inde asla başka belirti görülmez.^[2]^[3] Hastaların kalan %30-40'lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir.^[3] Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30'unda görülen ve kalp yetmezliğine yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir.^[1] Ayrıca, hastaların %10'luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.^[1]

Hastalık ilk kez 1909'da Brezilyalı hekim Carlos Chagas tarafından tanımlanmış ve adını ondan almıştır.^[4] Chagas hastalığı, ihmal edilmiş bir tropikal hastalık olarak sınıflandırılır.^[5]

Sebepleri ve teşhis

T. cruzi insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" (Triatoma infestans, Rhodnius prolixus, Triatoma dimidiata ve Panstrongylus megistus) aracılığıyla yayılır.^[6] Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay'da vinchuca; Brezilya'da barbeiro; Kolombiya'da pito; Orta Amerika'da chinche ve Venezuela'da chipo. Bu hastalık kan nakli, organ nakli, parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir.^[1] Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir.^[3] Kronik hastalık ise kanda T. cruzi antikorunun bulunmasıyla teşhis edilir.^[3]

Korunma ve tedavi

Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur.^[1] Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir.^[1] 2013 yılı itibarıyla henüz bir aşı geliştirilememiştir.^[1] Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir.^[1] Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir.^[1] Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir.^[1] Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40'a^[1] varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.^[2]^[7]^[8]

Epidemiyoloji

Özellikle Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir.^[1] 2006 yılı itibarıyla senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır.^[2] Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir^[2] ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir.^[9] Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur.^[1] Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir.^[10] Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır.^[1] 150'den fazla hayvanı etkilemektedir.^[2]

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p "Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340". World Health Organization. Mart 2013. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA (Nisan 2010). "Chagas disease". Lancet. 375 (9723). ss. 1388-402. doi:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979.
^ ^a ^b ^c ^d Rassi A, Jr; Rassi, A; Marcondes de Rezende, J (Haziran 2012). "American trypanosomiasis (Chagas disease)". Infectious disease clinics of North America. 26 (2). ss. 275-91. doi:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639.
^ "Chagas disease (American trypanosomiasis)". World Health Organization. 17 Nisan 2019. 20 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2020.
^ "Neglected Tropical Diseases". cdc.gov. 6 Haziran 2011. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014.
^ "DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet". Centers for Disease Control (CDC). 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2010.
^ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL; ve diğerleri. (Kasım 2007). "Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review". JAMA. 298 (18). ss. 2171-81. doi:10.1001/jama.298.18.2171. PMID 18000201.
^ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A (Nisan 2009). "Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease". Heart. 95 (7). ss. 524-34. doi:10.1136/hrt.2008.159624. PMID 19131444.
^ Capinera, John L., (Ed.) (2008). Encyclopedia of entomology (2nd ed. bas.). Dordrecht: Springer. s. 824. ISBN 9781402062421. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2015. KB1 bakım: Fazladan yazı (link)
^ Bonney, KM (2014). "Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?". Parasite. Cilt 21. s. 11. doi:10.1051/parasite/2014012. PMC 3952655 $2. PMID 24626257.