Hasan el-Utruş

Hasen el-Utrûş veya künyesiyle Ebû Muhammed el-Hasen b. Alî b. el-Hasen el-Utrûş el-Hüseynî^[1] (844, Medine - Ölüm: 917, Amol), Zeydîler hanedanının üçüncü hükümdarı.

Tam Adı: "Ebû Muḥammed el-Ḥasan ibn-i ‘Alī ibn-i el-Ḥasan ibn-i ‘Alī ibn-i ‘Umar el-Eşref ibn-i Ali Zeyn el-Âb’ı-Dîn". Hicrî 230 / M. 844 yılında Medine'de doğdu. Abbâsîler'in Nişabur ve Gürgan âmili "Muhammed el-Hûzistânî" tarafından tutuklandı. Kendisine uygulanan işkence neticesinde sağır oldu. Bu nedenle el-Ûtruş / el-Utrus olarak anılmaktadır.

Bu sıralarda bir taraftan Bağdad hâlifelerine karşı sonsuz kin ve husumet propagandaları yürüten dâ’îlerin tesirleri nedeniyle, diğer taraftan da Irak’taki hükûmet tarafından “Alevîlik” yanlılığıyla itham edilmeleri sebebiyle, binlerce insan Taberistan ve Gürgan yöresine göç etmek zorunda kalmışlardı. "Hasan bin Ali En-Nâsır’ûl-Alevî" Abbâsîler, Tahirîler ve Samânîler'e karşı Alevî ve Zeydîler'e yardım eden "Cüstân" ailesinin Deylemli idârecileriyle ve Deylem hükümdârı "Cüstân bin Vehsûdân" ile iyi ilişkiler kurdu. İki yüz binden fazla Deylemlinin Müslüman olmasını sağladı.

On yedi yıl süren ayaklanması neticesinde Abbâsîler’in isimlerini Deylem ve havâlisinden tamamıyla silmeyi başaran ve Hicrî 301 / M. 914 yılında “Sare” ile “Âmül” şehirlerini fetheden “Hasan bin Ali El-Utrus”, "Hasan bin Ali En-Nâsır Li-Dîn-il’Lâh" adıyla Taberistan Alavîleri'nin Üçüncü Emîri oldu.

Hasan bin Ali El-Utrus’un Şubat 917'de ölümü üzerine “Leylâ bin Nûman”, “En-Nâsır’ûd-Dîn Allâh” unvanıyla yeni bir huruç hareketi başlattı. “Nişabur” ve “Tûs” şehirlerini işgal ederek Alevîler’in mevkîilerini bir hâyli kuvvetlendirdi. Alavîler, Hasan bin Ali el-Ûtruş'un ölümünden sonra onun oğullarından hiçbirini desteklemediler. Yerine Hasan el-Mûctebâ soyundan gelen Hasan bin Kâsım ed-Dâ’î-il’el-Hâkk’a biât ettiler.

"En-Nâsır Li’l-Hâkk" adına izâfeten Zeydîliğin bir kolu olarak ortaya çıkan bu mezhep daha sonraları "Kâsım er-Ressî" tarafından kurulan "Kâsım’îyye" Zeydî mezhebiyle kaynaşmıştır.