Maşenka (Rusça: Машенька), Vladimir Nabokov'un 1926 yılında Rus yayımcı Slovo tarafından V. Sirin rumuzuyla yayımladığı ilk romanıdır.
Konusu
Maşenka, Rus Devrimi sırasında yurtsuzlaşan bir Beyaz Rus ve eski Beyaz Ordu subayı olan Lev Gleboviç Ganin'in hikâyesidir. Ganin, Berlin'deki bir pansiyonda Alman genç kız Klara, yaşlı bir Rus şair olan Anton Sergeyeviç Podtyagin, ev sahibi Lydia Nikolaevna Dorn ve romanın başında karanlık, bozuk asansörde rastlaştığı komşusu Aleksey İvanoviç Alfyorov ile birlikte yaşamaktadır. Ganin, Alfyorov ile yaptığı sohbetlerden ve gördüğü bir fotoğraftan sonra, unutamadığı ilk aşkı Maşenka'nın sevimsiz komşusu ile evli olduğunu, yakında kocasının yanına geleceğini öğrenir. Ganin öğrenir öğrenmez sevgilisi Lyudmila'dan ayrılır ve Maşenka'yla Rusya'da geçirdiği, "yaşamındaki en mutlu [...] gün"ler olduğunu söylediği devrin hatıralarına kendini kaptırır. Maşenka tarafından böylece sarsılan ve Alfyorov'un ona sahip olmasına izin veremeyen Ganin, kendisini hâlâ sevdiğine inandığı Maşenka'yla tekrar bir araya gelmek için planlar kurmaya başlar. Nihayet Maşenka'nın döneceği günün arifesinde Berlin'den ayrılmaya karar verdiğini söyler ve pansiyondaki dostlarının kendisi için düzenlediği davete katılır. Ganin, Alfyorov'a içki ardından içki içirir ve adamı çok kötü sarhoş eder. Alfyorov sızmadan hemen önce Ganin'den saatini yedi buçuğa kurmasını ister; ertesi sabah Maşenka'yı istasyonda karşılayacaktır. Ganin ise saati on bire kurar ve Maşenka'yla kendisi buluşmaya karar verir. Gelgelelim tren istasyonuna geldiğinde, "Ganin'in içinde yaşadığı anılar dünyası, gerçekte neyse o oldu: uzak geçmiş [...] O hayalden başka bir Maşenka hiç olmamıştı ve zaten var olamazdı." Maşenka'yla buluşmak yerine Ganin, Fransa'ya giden bir trene binip hayatına devam etmeye karar verir.
Kitap ayrıca Ganin'in yıllar sonraki hali gibi anlatılan yaşlı Rus şair Anton Sergeyeviç Podtyagin'i de konu eder. Podtyagin Berlin'den ayrılıp Paris'e gitme hayalleri kursa da, başına gelen bir dizi talihsizlik sonucu (pasaportunu kaybetmesi gibi) bir türlü gidemez.
Maşenka karakterleri
Lev Gleboviç Ganin: Romanın baş kahramanı olan Ganin, Berlin'de yaşamakta olan, ilk aşkı Maşenka'yı unutamamış genç bir göçmen yazardır.
Aleksey İvanoviç Alfyorov: Maşenka'nın kocası ve Ganin'in komşusu.
Lydia Nikolaevna Dorn: Ganin'in kaldığı pansiyonun sahibi.
Lyudmila: Romanın ilk bölümlerinde Ganin'in kız arkadaşı.
Klara: Ganin ile aynı binada kalan Alman bir genç kız. Lyudmila, Ganin'in ona âşık olduğuna inanmaktadır.
Anton Sergeyeviç Podtyagin: Berlin'den Paris'e taşınma hayalleri kuran ama bu hayalleri bir türlü gerçekleştiremeyen yaşlı Rus şair. Yetenek romanında kısaca tekrar karşımıza çıkar.
Maşenka Alfyorov: Kitaba adını veren karakter ve Ganin'in ilk aşkı. Maşenka romanın geçtiği zamanda karşımıza çıkmaz, yalnız Ganin'in hafızasındaki haliyle anlatılır.
Romanın arka planı
Maşenka 1920'lerin ortasında, Nabokov'un Berlin'de kaldığı dönemde yazılmış ve yayımlanmıştır. Nabokov'un (ya da o dönemki adıyla "Sirin"in) ilk romanı çoğu romanında da karşımıza çıkan otobiyografik öğeler taşımaktadır. Brian Boyd'a göre, Nabokov'un Maşenka Alfyorov karakteri için ilham kaynağı, 1915 yılında on altı yaşındayken Vyra isimli malikânede tanıştığı ilk aşkı, on beş yaşındaki Valentina (Lyussya) Evgeniyevna Şulgin'dir.[1] Nabokov'un Lyussya ile olan ilişkisi Konuş, Hafıza'nın ona "Tamara" ismini verdiği son bölümünde anlatılır.[2] Nabokov bu bağlantıyı kitabın çevirisinde de kabul eder ve kitabın önsözünde "Ganin'in Maşenkası, benim Tamaramın ikiz kardeşidir" diye yazar.[3] Ganin gibi Nabokov da Rus Devrimi yüzünden Lyussya'sından (ya da Tamara) ayrılmak ve Berlin'e göçmen olarak yerleşmek zorunda kalmıştır.
Eleştirisi
Romanın karşılanması
Romanın yapısının sergilediği yaratıcılık ve Çarlık Rusya'sına dair çarpıcı tasvirleri ilk yayımlandığı 1920'lerde övgü toplamıştır. Çağdaş eleştirmenler ise bu romanı Nabokov'un erken dönemine ait, kalemini geliştirmeden önce yazdığı bir gençlik eseri olarak kabul eder. Nabokov da en azından teknik anlamda bu fikirleri paylaşmakta, kitabın önsözünde "herhangi bir eleştirmenin rahatlıkla dalgaya alabileceği, deneyimsizlikten kaynaklanan kusurlar"dan bahsetmektedir.[4] Dahası, Nabokov'un Rusçada kaleme aldığı romanların sonuncusu olarak Maşenka'yı seçmesi, romanın niteliğine dair düşüncesini ele vermektedir (en sevdiği Rusça eserleri İnfaza Çağrı ve Lujin Savunması yıllar önce İngilizceye çevrilmiş ve yayımlanmıştı.) Buna rağmen yazar ilk romanını bütünüyle reddetmemiş, "ilk kitabıma olan duygusal bağlılığımı itiraf etmekten çekinmiyorum," diye yazmıştır.[4]
Romanın analizi
Maşenka'da Nabokov'un Fransız filozof Henri Bergson'un metafiziğe dair pek çok fikrini ele almakta ve zaman, hafıza ve bilinç arasındaki bağlantıyı konu etmekte olduğunu Boyd ve Eric Laursen gibi akademisyenler belirtmektedir.[5] Dahası, Alfred Appel'e göre Nabokov'un eserlerinin "merkezinde" yer alan solipsizm konusu, Ganin'in büyük ölçüde kafasında ürettiği ilk aşkını anlattığı için Maşenka boyunca da önemlidir.[6]
Sinema, televizyon ve sahne uyarlamaları
Sinema
"Maşenka" adında bir film uyarlaması 1987 yılında vizyona girmiştir. John Mortimer'in senaristliğini, John Goldschmidt'in yönetmenliğini yaptığı filmin başrollerinde Cary Elwes (Ganin) ve Irina Brook (Maşenka) yer alıyordu. John Goldschmidt, "Maşenka" ile Monte Carlo TV Festivali'nde Cine de Luca Ödülü'ne layık görülmüştür.
Yayım tarihi
Roman İngilizcede ilk olarak 1970 tarihinde Mary adıyla yayımlanmış, Michael Glenny metni yazarla birlikte İngilizceye çevirmiştir. Nabokov, "roman bana ait olmasaydı da ısrar edeceğim gibi, çevirinin asıl metne olabildiğince sadık kalması gerektiğini çevirinin başına oturur oturmaz fark ettim," diye yazar.[7] Aynı zamanda "Gerekli gördüğüm değişiklikler yalnızca Ruslara özgü [...] kısımlarda yapılmalı, bir de Ganin'in Jülyen takvimindeki tarihler, Gregoryen takvime çevrilmelidir" diye de belirtir.[8]
Maşenka, Türkçeye Esra Birkan tarafından çevrilmiş ve 2012 yılında İletişim Yayınları tarafından yayımlanmıştır.
Kaynakça
- ^ Vladimir Nabokov: The Russian Years. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1991.
- ^ Konuş, Hafıza: Tekrar Ele Alınmış Bir Biyografi. çev. Yiğit Yavuz. İstanbul: İletişim, 2015.
- ^ Nabokov, Vladimir. Maşenka. çev. Esra Birkan. İstanbul: İletişim, 2012. s. 9.
- ^ a b Nabokov, Vladimir. Maşenka. çev. Esra Birkan. İstanbul: İletişim, 2012. s. 10.
- ^ Laursen, Eric (1 Ocak 1996). "Memory in Nabokov's Mary". The Russian Review. 55 (1). ss. 55-64. doi:10.2307/131909. JSTOR 131909.
- ^ Republic, The New (14 Ocak 1967). "Nabokov's Puppet Show--Part 1". 26 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2016.
- ^ Vladimir Nabokov, Mary. New York: Vintage International, 1989. s. xiv.
- ^ Nabokov, Vladimir. Maşenka. çev. Esra Birkan. İstanbul: İletişim, 2012. s. 11.
