Miklós Horthy de Nagybánya (18 Haziran 1868 - 9 Şubat 1957), Macar asker ve siyasetçi. 1 Mart 1920 - 15 Ekim 1944 tarihleri arasında MacaristanKral Naibi olarak görev yaptı.[1]
Hayatı
Horthy kariyerine 1896 yılında Avusturya-Macaristan Donanmasında asteğmen olarak başlamış ve 1918 yılında tümamiral rütbesine ulaşmıştır. Otranto Boğazı Muharebesi'nde görev almış ve I. Dünya Savaşı'nın son yılında Donanma Başkomutanı olmuştur; İmparator-Kral Charles'ın isyanların ardından bir önceki amirali görevden alması üzerine koramiralliğe ve Filo Komutanlığına terfi etmiştir. Çekoslovakya, Romanya ve Yugoslavya'dan Macaristan'a yapılan devrimler ve müdahaleler sırasında Horthy Milli Ordu ile birlikte Budapeşte'ye döndü; parlamento daha sonra onu krallığın naibi olmaya davet etti. İki savaş arası dönem boyunca Horthy milli muhafazakar[2] ve antisemitik[3] bir yönetime liderlik etti. Horthy yönetimindeki Macaristan, Macar Komünist Partisi'nin yanı sıra Ok Haç Partisi'ni de yasakladı ve 1920 Trianon Antlaşması karşısında irredantist bir dış politika izledi. Eski kral Charles, Macar hükûmeti 1921'de Müttefiklerin düşmanlıkları yenileme tehditlerine boyun eğmeden önce iki kez Macaristan'a dönme girişiminde bulundu. Charles daha sonra sürgüne gönderilmek üzere Macaristan'dan çıkarıldı.
İdeolojik olarak milli muhafazakar olan Horthy bazen faşist olarak nitelendirilmiştir.[4][5][6] 1930'ların sonlarında Horthy'nin dış politikası onu Sovyetler Birliği'ne karşı Nazi Almanyası ile ittifaka götürmüştür. Adolf Hitler'in desteğiyle Macaristan, Trianon Antlaşması ile komşu ülkelere bırakılan bazı bölgeleri geri almayı başardı. Horthy'nin liderliği altında Macaristan 1939'da Polonyalı mültecilere destek verdi ve Haziran 1941'de Mihver'in Sovyetler Birliği'ni işgalinde destekleyici (cephe hattının aksine) bir rol oynadı. Bazı tarihçiler Horthy'nin Alman savaş çabalarına ve Macaristan'daki Holokost'a (Müttefik kuvvetlerle yapılan barış anlaşmalarını sabote edebileceği korkusuyla) katkıda bulunma konusunda hevesli olmadığını, ayrıca Mihver'in savaşı kaybedeceği belli olduktan sonra II. Dünya Savaşı Müttefikleri ile gizli bir anlaşma yapmak için birkaç girişimde bulunduğunu ve bu nedenle sonunda Almanların Mart 1944'te Margarethe Operasyonu ile ülkeyi işgal etmesine ve kontrolü ele geçirmesine yol açtığını düşünüyor. Ancak Macaristan'ın Nazi işgaline uğramasından önce 63,000 Yahudi öldürülmüştür. 1944 yılının sonlarında 437.000 Yahudi Auschwitz-Birkenau'ya sürüldü ve çoğunluğu varışta gazla öldürüldü.[7] Sırp tarihçi Zvonimir Golubović, Horthy'nin bu soykırım katliamlarından haberdar olmakla kalmayıp Novi Sad Baskını'nda olduğu gibi bunları onayladığını iddia etmiştir.[8]
Ekim 1944'te Horthy, Macaristan'ın Müttefiklerle ateşkes ilan ettiğini ve Mihver'den çekildiğini açıkladı. İstifaya zorlandı, Almanlar tarafından tutuklandı ve Bavyera'ya götürüldü. Savaşın sonunda Amerikan birliklerinin gözetimi altına girdi.[9] 1948'de Bakanlıklar Savaş Suçları Davası için kanıt sağladıktan sonra Horthy Portekiz'e yerleşti ve kalan yıllarını sürgünde geçirdi. Ein Leben für Ungarn (Macaristan için Bir Hayat)[10] adlı anıları ilk kez 1953 yılında yayımlandı. Çağdaş Macaristan'da tartışmalı bir tarihi figür olarak ün yapmıştır.[11][12][13][14]
Horthy, Adolf Hitler ile (1938)
Askeri hayatı
14 yaşında Avusturya-Macaristan Donanma Akademisi'ne girdi.[15]
Türkiye ve diğer ülkelerde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu için bir diplomat olarak görev yaptı. 1908-1914 yılları arasında kendisine büyük bir saygı vardı. Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz Joseph'in emir subayı oldu.[16]
Macar sosyalistler ve komünistler Béla Kun altında 1919 yılında Macaristan'da karşı devrimci hükûmeti kurdu ve Macaristan Sovyet Cumhuriyeti ilan edildi. Béla Kun, Horthy'den kendisine bağlı kuvvetlere komuta etmesini istedi.[17] Müttefik güçlerin izni ile Fransız destekli Romanya kuvvetleri Macaristan'ı işgal ederek Kun hükûmetini devirdi. 1919 yılında Budapeşte tahliye olduğunda, Ulusal Ordu'nun başına geçti. Macar Komünist Partisi yasaklandı.[18]
Nisan 1941 yılında, Almanya'nın müttefiki olarak II. Dünya Savaşı'na girdi. Ekim 1944 yılında savaşın artık Almanya'nın aleyhine gitmesiyle, Macaristan'ı müttefiklere teslim edeceğini duyurdu. Aralık 1944'te Budapeşte Sovyet güçleri tarafından kuşatma altına alındı. Almanlar tarafından hemen tutuklanarak istifa etmek zorunda bırakıldı ve Bavyera'ya götürüldü.
Naiplik sonrası
Avrupa'da savaşın son anına kadar Bavyera'da ev hapsinde kaldı. 1 Mayıs 1945 tarihinde ABD 7. Ordusu'nun askerleri tarafından kurtarıldı ve sonra gözaltına alındı. 17 Aralık 1945 tarihinde, Nürnberg hapishanesinden serbest bırakıldı ve Bavyera'da, Weilheim kasabasında ailesine kavuşmasına izin verildi. Papa XII. Pius tarafından maddi olarak desteklenerek dört yıl orada yaşadı.[19]
1948 yılında Nürnberg savaş suçları mahkemelerinde tanık olarak görüldükten sonra 1950'de Horthy ailesi, Miklós Jr.'ın İsviçre'deki Portekizli diplomatlarla olan bağlantıları sayesinde Portekiz'de bir ev bulmayı başardı. Horthy ve ailesinin üyeleri, Rua Dom Afonso Henriques, 1937 2765.573 Estoril adresindeki sahil kasabası Estoril'e taşındı. Amerikalı destekçisi John Montgomery, sürgündeki bakımları için para toplamak için küçük bir grup varlıklı Macar'ı işe aldı. Portekiz'e yerleşti ve yaşamının kalan yıllarında orada yaşadı. Anıları yazdığı kitabı Ein Leben für Ungarn 1953 yılında Almanca olarak yayınlandı. İngilizce çevirisi üç yıl sonra yapıldı. Anılarında kendisini tanıdığı çoğu zaman Hitler'e güvenmediğini ve en iyi eylemleri yapmaya ve ülkesindeki en iyi yetkilileri atamaya çalıştığını iddia etti. Ayrıca, Macaristan'ın I. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden bu yana birçok başka ülke tarafından kötü muamelesine dikkat çekti. Horthy, savaştan sağ çıkabilen ve böylece savaş sonrası anıları yazan birkaç Mihver devlet başkanından biriydi.[20]
Horthy, komünizme yönelik derin küçümsemesini hiçbir zaman kaybetmedi ve anılarında Macaristan'ın Mihver ile ittifakını Sovyetler Birliği'nin "Asyalı barbarlarının" oluşturduğu tehditten sorumlu tuttu. Müttefiklerin zaferinin Stalin'in totaliter devletine verdiği etkiye karşı çıktı.
Anılarında yer alan dipnotlara göre Horthy, 1956 Macar Devrimi'nin başarısızlığından çok rahatsızdı. Horthy vasiyetinde, cesedinin "son Rus askeri gidene kadar" Macaristan'a iade edilmemesini istedi. Mirasçıları isteği onurlandırdı. 1993 yılında, Sovyet birliklerinin Macaristan'dan ayrılmasından iki yıl sonra, Horthy'nin cesedi Macaristan'a iade edildi ve memleketi Kenderes'e gömüldü.[21] Macaristan'daki yeniden yapılanma solun bir kısmında bazı tartışmalara konu oldu.[21]
9 Şubat 1957 tarihinde öldü.
Kaynakça
^Owen Rutter, Averil Mackenzie-Grieve, Lily Doblhoff (baroness.): Regent of Hungary: the authorized life of Admiral Nicholas Horthy
^John Laughland: A History of Political Trials: From Charles I to Saddam Hussein, Peter Lang Ltd, 2008
^Hungary and the Holocaust Confrontation with the Past (2001) (Center for Advanced Holocaust Studies United States Holocaust Memorial Museum); Tim Cole; Hungary, the Holocaust, and Hungarians: Remembering Whose History? p. 3-5; [1] 2 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^Zvonimir Golubović, Racija u Južnoj Bačkoj, 1942. godine, Novi Sad, 1991. (page 194)
^"His contentious legacy". The Economist (9 November 2013). 9 Kasım 2013. 17 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2014.
