Nekroz

Nekroz, (Doku ölümü olarak da bilinir) bir veya daha fazla sayıda hücrenin, dokunun ya da organın geri dönüşemez şekilde hasar görmesi sonucu görülen patolojik ölümdür. Hücre ölümünün oluşmasındaki en temel ilke, hücrenin uyum sağlayamayacağı ya da basit bir dejenerasyonla geçiştiremediği düzeydeki streslerin sonucunda yaşamsal işlevlerini ve bütünlüğünü yitirmesidir.^[1][2]

Ölmekte olan bir hücre mikroskopla incelendiğinde, hücrenin çekirdek ve sitoplazma bölümlerinde belirgin değişimler saptanır: çekirdek ya büzüşür (pyknosis) ya da parçacıklara ayrılır (karyorhexis) ve sonunda eriyerek silinir (karyorlysis). Sitoplazma köpüklenir, organellerin bir bölümü kireçlenir, kalanlarıysa erimeye başlar.^[2]

Nekroza uğrayan dokunun biçiminin, çatısının ve bütünlüğünün bir süre korunduğu nekroz türüdür; nekroz alanı pıhtılaşmış gibidir. Koagülasyon nekrozunun en önemli nedeni iskemidir (iskemik nekroz). İnfarkt, pıhtılaşma nekrozunun en iyi örneğidir. İskemiyi izleyen saatlerde sitoplazma proteinlerinin yapısı bozulur. Proteinleri parçalayan (proteolitik) enzimlerin büyük bölümü niteliğini yitirdiği için ölen hücreler bir süre pıhtılaşmış gibi kalırlar. Erime süreci birkaç gün içinde çevreden gelen lökositlerin eritici (lizozomal) enzimleriyle başlar.

Gangrenöz nekroz (gangren) pıhtılaşma nekrozunun özgün bir türüdür. Olguların çoğu bacaklarda görülür.

• Yaş gangren: bakterilerle enfekte olan gangren türüdür. Bakterilerin yıkıcı enzimleri ve yoğun lökosit akımı nedeniyle kısa sürede erimeye başlar.
• Kuru gangren: infeksiyon yoktur. Giderek su kaybeden gangren alanı bir süre sonra kurur (mumyalaşma).

Gom: sifilise özgü bir pıhtılaşma nekrozu türüdür. Karaciğer ve kemik (üstçene) gomları görece sıktır.

Sıklıkla tüberkülozda görülen bir nekroz türüdür. Sarı-beyaz renkli, dağılgan nitelikte (peynirsi) bir görünümü vardır. Büyükçe nekrozlarda, nekrotik dokunun drenajı sonrasında kalan boşluğa kavern adı verilir; daha çok akciğer tüberkülozundaki kazeöz nekrozun bronşlara açılarak boşalması sonrası oluşan kovuk için kullanılır.

Dokuların erimesi ve sıvılaşmasıyla karakterize nekroz türüdür. İki özgün örneği vardır;

• Pyojen (irinli) abseler: irin oluşturan bakteriler ile bunların kimyasal ürünleri lökositler için oldukça çekicidir. Bu alanlarda yoğun olarak kümelenen lökositler abse oluşumuna, lökositlerin eritici enzimleri ise dokuların sıvılaşmasına yol açar. (İrin: erimiş nekrotik dokular, canlı ve ölü lökositlerden oluşan koyu kıvamlı-sarımsı materyale irin (pus) adı verilir. İrin, nötrofil polimorflar (canlı/ölü) ile erimekte olan nekrotik doku artıklarından oluşur).
• Beyindeki pıhtılaşma nekrozları: beyin dokusunun özelliği nedeniyle, pıhtılaşma nekrozları çok kısa sürede erimeye başlar.

Fokal yağ dokusu yıkımıdır. Pankreas hastalıklarında sık görülür. Pankreas yıkımı olan hastalıklarda açığa çıkan enzimlerin etkisiyle yağ hücreleri parçalanır; yağ asidleri açığa çıkar. Yağ asidleri kalsiyumla birleşerek tebeşirsi çökeltiler oluşturur (sabunlaşma olgusu). Pankreas çevresinde ve periton zarı yağ dokusu içinde irili-ufaklı kireçlenmeler saptanır.

Bağışıklık sisteminin özgün reaksiyonlarında meydana gelen bir nekroz türüdür. Genellikle arter çeperlerinde ortaya çıkar. Etkilenen arterde tromboz gelişir.