Oulipo (Fransızca. Ouvroir de littérature potentielle) Türkçeye "Potansiyel Edebiyat Çalışmaları" olarak çevrilebilecek, Fransızca konuşan yazar ve matematikçilerin oluşturduğu topluluğun adıdır.
Tarihçe
1960 yılında Raymond Queneau ve François Le Lionnais tarafından kurulan Oulipo'ya bağlı sanatçılar, "önceden belirlenmiş koşullara bağlı olarak" eser vermeye çalışmıştır. Grup La Lipo ile Le Second Manfeste adlı iki manifesto yayımlamıştır.[1]
Grubun tanınmış üyeleri arasında Georges Perec, Italo Calvino, Oskar Pastior ve Jean Lescure bulunmaktadır. 1960'tan beri Oulipo'ya yalnızca 6 kadın yazar katılmıştır. Bunların sonuncusu, gruba Haziran 2017'de katılan Clémentine Mélois'dır.[2] Grubun yaşayan en tanınmış üyesi 1932 doğumlu Jacques Roubaud'dur.
Yazım tekniği
Georges Perec'in Yaşam Kullanma Kılavuzu'nda[3] kullandığı "öyküleme makinası" gibi kısıtlamalar, fikirleri tetikleyecek ilhamı kaynakları olarak görülür. Grup lipogram ve palindrom gibi kimi yerleşmiş tekniklerin[4] yanı sıra matematiksel problemleri baz alan yöntemler de üretmiştir.[5] Bu tekniklerden birisi de S+7'dir (ya da N+7). Bu tekniğe göre, metnin içinde geçen her sözcük, sözlükte kendisinden sonra gelen yedinci sözcükle yer değiştirmelidir.
Eserler
Georges Perec, Kayboluş adlı romanını, Fransızcada en çok kullanılan harf olan “e” harfini kullanmadan yazmıştır. Perec, İkinci Dünya Savaşı sırasında anne babasının kayboluşuna tanık olan çocuğun yaşadığı eksikliği bir harfi yok ederek ifade etmeye çalışmıştır. Kayboluş, Celal Yardımcı tarafından “e” harfi kullanılmadan Türkçeye çevrilmiştir.
Oulipo'nun en tanınmış ürünlerinden birisi de, Oulipoyanları, "kaçmayı planladıkları labirenti inşa eden fareler" olarak tanımlayan Raymond Queneau'nun Biçem Alıştırmaları adlı eseridir.
1968 yılında gruptan davet alan Italo Calvino'nun Kesişen Yazgılar Şatosu ve Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu adlı eserleri oulipiyen araçlarla yazılmıştır.
Türkiye'de Oulipo
Türk edebiyatında Levent Şentürk, Enis Batur,[6] Cem Akaş ve Ferit Edgü gibi yazarlar Oulipo ile yakından ilişkilendirilmiştir. Ferit Edgü'nün Biçem Alıştırmaları'ndan esinlenerek yazdığı Yazmak Eylemi: Bir Toplumsal Siyasal Olay Üzerine 101 Çeşitleme adlı kitabı bir Oulipo örneği olarak değerlendirilmektedir.[7]
Kaynakça
