Salih Zeki Aktay

Salih Zeki Aktay (d. 1896, Şarkikaraağaç, Isparta - ö. 21 Mart 1971, İstanbul), Türk öğretmen, şair ve yazar.

Verdiği edebî ürünlerinin biçimlenmesinde Klasik Yunan ve Roma mitolojisinden ilham alan Salih Zeki, Türk edebiyatında Nev-Yunanîlik cereyanının temsilcisi olarak tanınmıştır. Fransızca’yı kendi olanakları ile öğrenen Salih Zeki’nin en önemli çevirisi Ovidius’un Metamorphoses adlı eseridir.

1896 yılında Şarkikaraağaç'ta doğdu. İlköğrenimini doğduğu ilçede tamamladı (1908).^[1] Konya’da lise öğrenimi gördü. Yunan mitolojisine sevgi ve ilgisi lise döneminde başladı. Bu konuda bilgisini genişletmek üzere Fransızca öğrendi. Liseyi 1914’te bitirdi.

I. Dünya Savaşı’nda Harbiye Nezareti’nde askerlik yaptı. 1917 yılından sonra, Türk Yurdu ve Yeni Mecmua dergilerinde birkaç şiiri yayımlandı. 1920’de Afyon Ticaret Lisesi müdürü oldu. Bir süre sonra İstanbul’a yerleşti. Kadıköy, Kabataş, Bezm-i Âlem Kız Lisesinde öğretmenlik yaptı. Bir yıl kadar da İstanbul Felemenk Bahri Sefit Bankasında kambiyo memurluğu (1925)’nda çalıştı. Banka memurluğundan sonra uzun yıllar çalışacağı Süleymâniye ve Beyazıt Kütüphanelerine girdi. 1925’te Muadile Hanım ile evlendi; bu evlilikten bir kız çocuğu sahibi oldu.^[1]

İçtihad (1927-1928) dergisinde çeviriler, eleştiriler ve şiirler yayımladı. Ayrıca Yeni Muhit (1931), Yolların Sesi (1935), Gündüz (1936-1938), Yeni Türk (1942-1943), Divan (1944-1945), Türk Sanatı (1953-1957) dergilerinde çeviriler, şiirler, denemeler yazdı. Dokuz şiir kitabı yazan Salih Zeki, şiirleriyle Türk edebiyatında Nev-Yunanîlik cereyanının temsilcisi olarak tanındı. Edebiyat çevrelerinin, kendisini Yunan ve Grek mitolojisine fazla kaptırdığı yönünde tenkitlerine maruz kaldı. Hikayelerinde çocukluğunu ve gençliğini geçirdiği memleketi Karaağaç'a ve Karaağaç çevresindeki köylerde yaşanmış olaylara yer verdi.

Fransızca’yı kendi olanakları ile öğrenen Salih Zeki’nin Fransız yazarlardan ve şairlerden yaptığı çeviriler Türkçe’de bir ilk olma özelliği taşır.^[1] Ovidius (Ovid)’un “Metamorphoses” adlı eserini Türkçeye “Değişişler” başlığıyla ilk kez çeviren kişidir. Latin edebiyatının şaheserlerinden kabul edilen 15 ciltlik bu eserin ilk sekiz kitabını çevirmiş, eser 1935 yılında Dün ve Yarın Tercüme Külliyatı (Vakıf Matbaası, İstanbul) tarafından yayımlanmıştır. Salih Zeki’nin bu kitap dışında 1927-1948 yılları arasında çeşitli dergilerde elliden fazla çevirisi yayımlanmıştır. “Hallâc-ı Mansûr" (1944) adındaki oyunu o devirde edebiyat çevresinde ilgi görmüştür.

Sanatçı, 21 Mart 1971’de yüksek tansiyondan kaynaklanan bir rahatsızlık sonucu öldü. Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.

Hakkında Yrd. Doç. Dr. Namık Kemal Şahbaz'ın kaleme aldığı Salih Zeki Aktay / Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği adlı eser, Kültür Bakanlığı tarafından 2001 yılında neşredilmiştir.

Aktay ile ilgili olarak Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde, Doç. Dr. Hüseyin Çelik nezaretinde Gülten İlhan'ın 1998 yılında hazırlamış olduğu Salih Zeki Aktay / Hayatı, San'atı, Eserleri adlı bir de monografi vasfı taşıyan yüksek lisans tezi bulunmaktadır.

Özel

Genel

• Tanzimat'tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. 1 (3. bas.). İstanbul: YKY. Mart 2010. s. 74-75. ISBN 9789750805684.