Friedrich Wilhelm Adolph Marr, (16 Kasım 1819 – 17 Temmuz 1904) Alman gazeteci, ırkçı sosyalist ve siyasetçiydi. Almanca konuşulan dünyada anarşizmin propagandasını yapan ilk kişiydi. Ayrıca 1879'da Alman İmparatorluğu'ndaki ilk antisemitik siyasi örgüt olan Antisemitler Birliği'ni (Antisemiten-Liga) kurdu. Yahudilere karşı dini temelli olmaktan ziyade ırksal temelli bir düşmanlığı baz alan yeni bir antisemitizm terimini ilk kez kullandı.[1][2]
Hayatı
İlk yılları ve sol kariyeri
Aktör ve tiyatro yönetmeni Heinrich Marr ile eşi Henriette Catharina'nın tek oğlu olarak 1819'da Magdeburg'da doğan Marr,[3] ilkokula Hannover'de, liseye ise Braunschweig'da gitti.[4]Hamburg ve Bremen'de ticarette çıraklık yaptı. Burgtheater tarafından görevlendirilen babasının yanına, Viyana'ya gitti.[5] Viyana'da iki Yahudi şirketinde işçi olarak çalıştı. Marr, daha sonraları bu şirketlerde haksız yere işini kaybettiğini iddia etti.[5]
1841'de Zürih'e gitti ve burada 19. yüzyılın başlarındaki demokratik veya liberal sol hareketlerin üyesi olan Georg Herwegh, Julius Fröbel ve August Follen gibi birçok siyasi sığınmacılarla tanıştı.[6] Özellikle Wilhelm Weitling ile tanışması hayatında önemli bir kırılma noktası oldu ve komünist fikirlerle tanıştı.
Marr, 1843 yılında komünist faaliyetleri ilerlettiği suçlamasıyla Zürih'ten kovuldu.[6] Lozan'a giderek burada gizli bir Alman cemiyeti olan Léman-Bund’a dahil oldu ve Genç HegelcilerBruno Bauer ve Ludwig Andreas Feuerbach'tan etkilenerek anarşist ve ateist görüşleri savundu. 1845 yılında Lozan'dan da kovularak Hamburg'a yerleşti.
Wilhelm Marr, Hamburg'da siyasi bir gazeteci oldu ve 1847'den 1852'ye kadar hiciv dergisi Mephistopheles’i yayımladı.[7]1848–1849 Alman devrimleri sırasında sosyal reformist politikaları savundu. Radikal Demokrat Parti'nin aşırı sol kanat destekçilerinden biri olup 1848 sonbaharında Hamburg Kurucu Meclisi üyeliğine seçildi.[8] Devrimin başarısızlığa uğramasından sonra, diğer pek çok eski devrimci gibi o da Prusya liderliğinde Almanya'nın birleşmesi fikrinin savunucusu oldu.[8]
Siyasi gazeteciliği
Marr 1852'de Kosta Rika'ya giderek ticaret atıldı.[9] Fakat başarılı olamayınca Hamburg'a döndü ve tekrar gazeteci olarak çalışmaya başladı. Hamburg'a geri döndüğünde siyasi görüşü tamamen değişmişti. 1854'te eski bir Yahudi tüccarın kızı olan Georgine Johanna Bertha Callenbach ile evlendi.[10] Evlilikleri 1873 yılında boşanmayla sonuçlandı.[10] Marr, 1859 yılında Hamburg Parlamentosu'na üye seçildi.
Marr'ın 1861'e kadar Yahudi karşıtı belirgin bir tavrı yoktu. Ancak 1862'de Yahudi karşıtı "Der Judenspiegel" (Yahudilere Bir Ayna) isimli makalesini yazdı. Bu makalede Yahudilerin asimilasyon yeteneğine sahip olmadığını iddia etti. Dini ayrıcalık iddiaları nedeniyle "devlet içinde devlet" oluşturuyorlardı. Özgürleşmeleri ancak Yahudiliklerinden vazgeçmeleriyle mümkün olabilirdi, aksi takdirde özel hakları için ve Hamburg tüccar oligarşisinde ekonomik ve siyasi güç pozisyonları elde etmek için haklarını kötüye kullanacaklardı. O zamandan beri liberalizmin demokratik ideallerine ihanet etmişlerdi. Suçlamaların muhatabı özellikle liberal bir Yahudi ve Yahudi özgürleşmesinin savunucusu olan Hamburg Parlamentosu Başkanı Gabriel Riesser'di. Makale fazla ilgi görmese de makaleye karşı yapılan sert protestolar sonucunda[11] Marr siyasi görevlerinden feragat etti. Siyaseti bıraktıktan sonra Die Nessel (1864), Beobachter an der Elbe (1865–66), Der Kosmopolit (1866) adlı haftalık gazetelerin editörlüğünü yaptı. Son olarak Berliner Post’un (1869–71) genel yayın yönetmeni oldu ve Weimarische Zeitung (1874–75) için çalıştı. Die Gartenlaube için de makaleler yazdı.
Marr 1874 yılında, aynı yıl ölen Yahudi Helene Sophia Emma Maria Behrend ile evlendi.[10] Ertesi yıl ise Hristiyan-Yahudi karışımı bir anne babaya sahip olan yazar Jenny Therese Kornick ile evlendi.[10] Başından beri mutsuz olan bu evlilikten 6 Şubat 1876'da Heinz Marr dünyaya geldi. Evlilik 1877 yılında boşanmayla sonuçlandı. Marr, son evliliği 1879 yılında Hamburglu bir işçi ailesinden gelen Clara Maria Kelch ile yaptı.[12]
Antisemitizm
Der Sieg des Judenthums über das Germanenthum – Vom nichtconfessionellen Standpunkt aus betrachtet (Yahudiliğin Almanlığa Karşı Zaferi - Din Dışı Bir Bakış Açısıyla İnceleme) kitabının kapağı.
Marr'ın konuşmaları ve makaleleri antisemitizmin ilk belirtilerini 1848'de gösterdi. 19. yüzyılın başlarında, Viyana Kongresi'nin Alman halkının yaşadığı tüm topraklardan birleşik bir devlet kurma konusundaki başarısızlığı nedeniyle Alman öğrenciler arasında yaşanan hayal kırıklığından doğan Burschenschaft hareketinden fazlasıyla etkilenmişti. Burschenschaft, Yahudi ve diğer Alman olmayan azınlıkların "kendi içlerinde bir Hıristiyan-Alman ruhu geliştirmeye istekli olduklarını kanıtlamadıkları sürece" ("1818 Burschenschaft Kongresi" kararı) üye olarak katılımını reddediyordu. Yahudilerin hareketlerine katılmasına karşı çıksalar da, Yahudi ve diğer azınlıkların tüm etnik ve dini farklılık belirtilerini terk etmeleri ve Alman Volk’u içinde asimile olmaları halinde Alman devletine katılma olasılığına izin verdiler.
Antisemitler Birliği
Marr, Yahudilerin Almanlaşması için bir araç olarak asimilasyon önerisini reddetmiştir. Şubat 1879'da Berlin'de yayımladığı ve yıl sonuna kadar 12 baskı yapan Der Sieg des Judenthums über das Germanenthum (Yahudiliğin Almanlığa Karşı Zaferi) adlı kitap, Almanlar ve Yahudilerin kökenlerini ırka dayandırdığı uzun süreli bir çatışmaya kilitlendikleri ve Yahudilerin kazandığı fikrini ortaya attı. Marr, Alman liberalizminden kaynaklanan Yahudi özgürleşmesinin, Yahudilerin Alman finans ve sanayisini kontrol etmesine izin verdiğini savunmuştur. Dahası, bu çatışma Yahudi ve Alman ırklarının farklı niteliklerine dayandığından, Yahudi nüfusun tamamen asimile edilmesiyle bile çözülemezdi.
Yahudiliğin Almanlığa Karşı Zaferi ülkenin ekonomik ve sosyal çalkantılar içinde olduğu bir dönemde Alman kamuoyunda büyük yankı uyandırdı.[13] Makalede, "Yahudi ruhunun ve Yahudi bilincinin dünyayı ele geçirdiği" uyarısında bulunuyordu. Yahudilerin, Yahudi olmayanlara karşı 1800 yıldır dünya çapında bir komplo yürüttüğüne ve bu komplonun başarıya ulaşmak üzere olduğuna inanıyordu. Marr, "bu yabancı güce" karşı direniş çağrısında bulundu. Marr'a göre çok geçmeden "Yahudilerin gasp etmediği hiçbir kamu makamı, hatta en yüksek makam bile kalmayacaktı." Marr için antisemit olarak adlandırılmak bir onur nişanıydı.[13]
Marr'a göre, Yahudiler ve Almanlar arasındaki mücadele ancak birinin zaferi ve diğerinin nihai ölümü ile çözülecekti. Bir Yahudi zaferi finis Germaniae yani Alman halkının sonu ile sonuçlanacaktı. Bunun olmasını engellemek için Marr 1879'da, özellikle Yahudilerin Almanya için oluşturduğu iddia edilen tehditle mücadele etmeye ve onların ülkeden zorla çıkarılmasını savunan ilk Alman örgütü olan Antisemitler Birliği'ni kurdu. Yayımladığı kitapla antisemitizmi siyasi tartışmalara sokan Marr, elde ettiği başarıdan ilham alarak Antisemitler Birliği'nin de yardımıyla antisemitizmi siyasi açıdan daha da etkili bir ideoloji olarak yaymak istedi.
Antisemitler Birliği ve resmî yayın organı Die deutsche Wacht, 1880'in sonunda kapandı ve Marr'ın umduğu siyasi kariyer gerçekleşmedi. Hayatının sonlarına doğru Marr, Yahudi Sorunu'nun "tarihin her şeyi ve sonu" olduğu varsayımının kendi kendini kandırmaktan ibaret olduğunu itiraf etti. Modernleşme ve sosyal sorunun, geleceğin antisemitlerden ziyade sosyal demokratlara ait olacağı anlamına geleceğini öngördü. Bununla birlikte, küreselleşmenin başlaması, artık hiçbir yerde saf ırkların olmayacağı sonucunu doğuracaktı. Bu da Yahudiliğin artık üzüntü duyduğu değişimden sorumlu tutulamayacağı anlamına geliyordu.[14]
Wilhelm Marr'ın kurduğu Antisemitler Birliği sonraki yıllarda birçok benzer örgüt için bir model oldu. Adolf Stoecker, Heinrich von Treitschke ve Bernhard Förster gibi diğer Yahudi karşıtları yeni partiler kurdu ve aşırı ırkçı propagandayı reddettiler. Solcu bir liberal ve ateist olan Marr, genç kuşak Yahudi karşıtları arasında ve Alman İmparatorluğu'nun sosyal demokrasisi içinde bir Yahudi karşıtı olarak yalnız kaldı ve kenara itildi. 1890'da sağlığı kötüleşti ve siyasi olarak küskün bir halde özel hayatına çekildi. 1904 yılında Hamburg'da öldü.
Çalışmaları
Pillen. Eigens präpariert für deutsche und andere Michel, 1844
Katechismus eines Republikaners der Zukunft, 1845
Das junge Deutschland in der Schweiz. Ein Beitrag zur Geschichte der geheimen Verbindungen unserer Tage, 1846
Anarchie oder Autorität? 1852
Reise durch Central-Amerika, 1852
Messias Lassalle und seine Hamburger Jünger. Eine Abfertigung, 1863
Der Ausschluß Oesterreichs aus Deutschland ist eine politische Widersinnigkeit, 1866
Selbständigkeit und Hoheitsrecht der freien Stadt Hamburg sind ein Anachronismus geworden, 1866
Des Weltunterganges Posaunenstoß, lieblich begleitet und allen Gläubigen gewidment, 1867
Es muß alles Soldat werden! oder die Zukunft des Norddeutschen Bundes. Ein Phantasiegemälde, 1867
Nach Jerusalem mit dem Papst.Eine Bergpredigt, 1867
Wählet keinen Juden! Der Weg zum Siege des Germanenthums über das Judenthum. Ein Mahnwort an die Wähler nichtjüdischen Stammes aller Confessionen. Berlin: Hentze, 1880
Der Judenkrieg, seine Fehler und wie er zu organisieren ist. 2. Theil von ""Der Sieg des Judenthums über das Germanenthum", 1880
Goldene Ratten und rothe Mäuse, 1880
Oeffnet die Augen, Ihr deutschen Zeitungsleser. Ein unentbehrliches Büchlein für jeden deutschen Zeitungsleser, 1880
Lessing contra Sem. Allen "Rabbinern" der Juden- und Christenheit, allen Toleranz-Duselheimern aller Parteien, allen Pharisäern und "Schriftgelehrten" tolerantest gewidmet, 1885
^Rose, Paul Lawrence (1990). "16". German Question/Jewish Question: Revolutionary Antisemitism in Germany from Kant to Wagner. Princeton University Press. s. 279. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. The first German to popularize the term “antisemitism” as the watchword of a fully racist Jew-hatred began his career as a revolutionary atheistic disciple of Bruno Bauer, Wilhelm Marr (1819–1904).
^Zimmermann, Moshe (1986). Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University Press. s. 9.
^Zimmermann, Moshe (1986). Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University. s. 14.
^abZimmermann, Moshe. Wilhelm Marr: The Patriarch of Anti-Semitism. New York and Oxford: Oxford University Press. s. 15.
^abZimmermann, Moshe. Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University. s. 18.
^Zimmermann, Moshe. Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University. s. 21.
^abZimmermann, Moshe. Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University. s. 22.
^Zimmermann, Moshe. Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University. ss. 33, 35.
^abcdZimmermann, Moshe. Wilhelm Marr: The Patriarch of Antisemitism. New York and Oxford: Oxford University. s. 71.
^Werner Bergmann: Marr, Wilhelm [Pseudonym: Leberecht Fromm]. In: Wolfgang Benz (Hrsg.): Handbuch des Antisemitismus, Band 2: Personen. De Gruyter Saur, Berlin 2009, S. 520–523, hier S. 523.
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta Wilhelm Marr ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
