Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

İsveç-Rusya ilişkileri

İsveç-Rusya ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Russia ve Sweden

Rusya
İsveç

İsveç-Rusya ilişkileri (Rusça: Российско-шведские отношения, İsveççe: Relationer mellan Ryssland och Sverige) 10. yüzyıla kadar uzanır; İsveçli Vikingler Varegler olarak adlandırıldıkları zaman yeni devletler kurdukları bölge daha sonra Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya'ya dönüştü.

Tarihi

Tarihsel olarak iki ülke, İsveç Vikinglerinin büyük Rus nehirleri üzerinde ticaret yaptığı ve daha sonra Novgorod ve Kiev gibi büyük şehirler haline gelen yerleşimleri yönetmeye başladıkları eski günlerden beri birbirine bağlı. Bu yerleşimler, bir İsveç kralının (Rurik) Nestors vakayinamesinde tasvir edildiği gibi 8. yüzyıldan 16. yüzyıla kadar kesintisiz olarak hüküm süren bir hanedanı başlamasıyla iki halk arasında karşılıklı bağlara yol açtı. Doğudaki İsveç Vikinglerinin eski adı Ros olduğundan, Rusya adının bile İsveç'ten geldiği söyleniyor.

Büyük Kuzey Savaşı

1700'de Danimarka-Norveç, Saksonya-Polonya-Litvanya ve Rusya'dan oluşan üçlü bir ittifak, İsveç'in himayesinde olan Holstein-Gottorp, Livonia ve Ingria eyaletlerine üçlü bir saldırı başlattı ve İsveç'in bağlantısız olması ve genç ve deneyimsiz bir kral tarafından yönetilmesi nedeniyle avantaj elde etmeyi hedefleyerek Büyük Kuzey Savaşı'nı başlattı. İsveç ordusuna ittifaka karşı liderlik eden Kral XII. Karl, genellikle sayıca önemli ölçüde az olmasına rağmen birden fazla zafer kazandı. 1700'de Narva Muharebesi'nde kendisinden üç kat daha büyük bir Rus ordusuna karşı büyük bir zafer kazanarak Büyük Petro'nun barış teklif etmesini sağladı ve Karl daha sonra bu teklifi reddetti. 1706'da General Carl Gustav Rehnskiöld komutasındaki İsveç kuvvetleri, Fraustadt Savaşı'nda Saksonya ve Rusya'dan oluşan birleşik bir orduyu mağlup etti. Rusya artık geride kalan tek düşman güçtü.[1]

Karl'ın Moskova'ya yaptığı zafer yürüyüşü, zaferin ardından ilk başarı ile bir araya geldi; bunlardan en önemlisi, daha küçük İsveç ordusunun iki katı büyüklükte bir Rus ordusunu bozguna uğrattığı Holowczyn Savaşı idi. İsveç ordusu Poltava'da iki katından daha büyük bir Rus kuvvetine ağır kayıplar verdiğinde sefer felaketle sona erdi, Karl savaştan önce bir yara yüzünden etkisiz hale getirilmiş ve komutayı ele geçirememişti. Yenilgiyi Perevolochna'daki Teslimiyet izledi. Karl, sonraki yıllarını Osmanlı İmparatorluğu'nda sürgünde geçirdi ve Norveç'e bir saldırıya liderlik etmek için geri dönmeden önce, tüm güçlerini Ruslara yöneltmek için Danimarka kralını bir kez daha savaştan caydırmaya çalıştı. İki seferde hayal kırıklığı ve nihai başarısızlıkla karşılaştı ve 1718'de Fredriksten Kuşatması ölümüyle sonuçlandı.[2]

O zamanlar İsveç İmparatorluğu'nun çoğu yabancı askerlerin işgali altındaydı, ancak İsveç'in kendisi hala özgürdü. Bu durum daha sonra resmîleştirildi, ancak daha sonraki Nystad Antlaşması'nda yumuşatıldı. Kapanış, yalnızca İsveç İmparatorluğu'nun değil, aynı zamanda güçlü monarşisinin ve savaş makinesinin de sonunu gördü.[3][4]

20. yüzyıl

İsveçli diplomat Raoul Wallenberg, Temmuz ve Aralık 1944 tarihleri arasında koruyucu pasaportlar çıkardı ve Yahudileri barındırarak Macaristan'da on binlerce Yahudi'nin hayatını kurtardı. Wallenburg, 1944'te Macaristan'da tutuklandı ve öldüğü varsayılan Moskova'da hapsedildi.[5][6] Bu durum, Sovyetler Birliği günlerinde meydana geldi, ancak konu daha sonra Rusya ve İsveç arasında bile tartışıldı.

27 Ekim 1981'de, NATO tasarımı Whiskey sınıfına ait Sovyet denizaltısı <i id="mwbQ">S-363</i>, Karlskrona yakınlarındaki İsveç karasularında karaya oturdu. Mahsur kalan denizaltı, ertesi gün sabah erken saatlerde yerel balıkçılar tarafından Blekinge takımadalarındaki kayaların üzerinde görüldü. Olay sırasında, İsveç deniz kuvvetleri İsveç sularının kenarlarında mevzi aldı. Daha sonra İsveç Başbakanı Torbjörn Fälldin'in İsveç donanmasına, yaklaşan Sovyet Donanması birimlerinin İsveç karasularına girmesi durumunda ateş açma emri verdiği ortaya çıktı. İsveç savunma araştırması, denizaltıda nükleer silah olabileceğini de doğruladı. Yıllar boyunca, Sovyetler Birliği'nin İsveç kıyı şeridi boyunca Sovyet denizaltılarının görülmesi ve casusluk işleri de dahil olmak üzere İsveç'ten askeri bilgi toplamaya çalıştığı birçok denizaltı olayı yaşandı.

21'inci yüzyıl

İki ülke arasındaki ilişkiler, Moskova'nın 2009'da Stockholm'de yapılacak büyük bir AB-Rusya zirvesi planlarını reddetmesinin ardından kötüleşti. Dönemin Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev, Brüksel'in zirve için daha tarafsız bir yer olduğuna inandığı için zirvenin Brüksel'de yapılması gerektiğine inanıyordu.[7] Rusya-İsveç ilişkilerindeki bir diğer gerilim kaynağı da Rusya'nın 2008 Güney Osetya savaşından sonra Gürcistan'dan ayrılan iki ayrı bölgeyi, Abhazya ve Güney Osetya'yı tanıması. İsveç'in o zamanki Dışişleri Bakanı Carl Bildt, Rusya'nın eylemlerini kınadı ve bunu Adolf Hitler'in İkinci Dünya Savaşı öncesi saldırganlığına benzetti.[8] İsveçli politikacı Jan Björklund, Rusya ile İsveç arasında bir savaş çıkması durumunda Gotland'a askerî birliklerin yerleştirilmesi gerektiğini de önerdi.[9]

Rusya'dan Almanya'ya Baltık Denizi'nden geçen Kuzey Akımı gaz boru hattı, İsveç Savunma Araştırma Ajansı'ndan Robert L. Larsson'ın 110 sayfalık "Kuzey Akımı, İsveç ve Baltık Denizi Güvenliği" (2007) çalışmasının konusuydu ve bu araştırma, Kuzey Akım projesinde bir dizi ilgili bakış açısı ortaya koydu.[10] Ancak İsveç Savunma Komisyonu, güvenlik sorunlarına ilişkin Aralık 2007 raporunda boru hattının herhangi bir askeri etkisinden bahsetmedi ve bunun yerine katı çevresel gereklilikler ve Baltık Denizi devletleri arasında gözetim konusunda işbirliği çağrısında bulundu.[11][12][13] İsveç hükûmeti Kasım 2009'da projeye onay verdi.[14]

Rus bombardıman uçakları, Ukrayna krizinden sonra birkaç kez İsveç hava sahasına yakın operasyonlar gerçekleştirdi ve bu durum İsveç'te, 2015'te daha fazla Gripen uçağı, denizaltı, uçaksavar füzesi satın alınması ve Baltık Denizi'ndeki Gotland'a asker konuşlandırılmasıyla birlikte savunmasını büyütme konusunda bir tartışmaya neden oldu.[15]

Mart 2018'de Sergei ve Yulia Skripal'in Birleşik Krallık'ın Salisbury kentinde zehirlenmesi nedeniyle ilişkiler daha da kötüleşti. İngiltere'nin kullanılan etken maddeyi Rusya'nın ürettiğini belirtmesi üzerine Rusya, İsveç dahil birçok ülkenin Salisbury saldırısında kullanılan sinir gazı Noviçok'u ürettiğini iddia etti. İsveç Dışişleri Bakanı Margot Wallström, Twitter'da suçlamaları 'kabul edilemez' olarak nitelendirdi.[16] Saldırıya yanıt olarak İsveç, bir Rus diplomatı Stockholm'den sınır dışı etti.[17] Buna karşılık Rusya, İsveçli bir diplomatı Moskova'dan sınır dışı etti.[18]

Mayıs 2018'de Rusya ile yaşanan gerilimin ortasında İsveç, vatandaşlarına savaş durumunda nasıl hazırlanacaklarını anlatan broşürler gönderdi, İsveç 1980'lerde Soğuk Savaş'tan bu yana ilk kez böyle bir şey yaptı.[19][20] Ekim 2020'de İsveç, Baltık Denizi'ndeki Rus faaliyetine atıfta bulunarak askeri harcamaların 5 yıl içinde yüzde 40 artacağını açıkladı.[21]

Aralık 2021'de Rusya, İsveç'in NATO üyesi olması durumunda "ciddi askeri ve siyasi sonuçları" olacağı konusunda uyardı.[22] Şubat 2022'de Rusya Ukrayna'yı istila ettikten sonra aynı tehditleri İsveç ve Finlandiya'ya da yöneltti.[23]

2022'de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali başladıktan sonra AB ülkelerinden İsveç, Rusya'ya yaptırımlar uygulamaya başladı ve Rusya, tüm AB ülkelerini "dost olmayan ülkeler" listesine ekledi.[24]

Futbolla ilgili olarak, İsveçli futbolcular, son yıllarda, Rusya'nın en üst düzey futbol ligi olan Rusya Premier Ligi'nde başarılı kariyerler elde ettiler ve İsveçli futbolcuların yanı sıra İsveç'te doğup diğer ülkeleri temsil etmeyi seçen futbolcular, Rusya liginde giderek daha fazla yer alıyor. Rusya'da oynamış en önemli İsveçli futbolcular arasında Andreas Granqvist, Pontus Wernbloom, Kim Källström ve Marcus Berg yer alıyor.

Kaynakça

  1. ^ R.M. Hatton, Charles XII of Sweden (1968).
  2. ^ F.G. Bengtsson, The Life of Charles XII, King of Sweden, 1697–1718 (1960).
  3. ^ "37". A history of Sweden from the earliest times to the present day. New York. 1902. 
  4. ^ R. Nisbet Bain, Charles XII and the Collapse of the Swedish Empire, 1682–1719 (1899) online 9 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  5. ^ "Raoul Wallenberg". Yad Vashem. 7 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2007. who saved the lives of tens of thousands of Jews in Budapest during World War II ... and put some 15,000 Jews into 32 safe houses. 
  6. ^ "Raoul Wallenberg, Life and Work". The New York Times. 6 Eylül 1991. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2007. The K.G.B. promised today that it would let agents break their vow of silence to help investigate the fate of Raoul Wallenberg, the Swedish diplomat who vanished after being arrested by the Soviets in 1945. 
  7. ^ "Relations between Sweden and Russia get frosty". IceNews. 9 Temmuz 2009. 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012. 
  8. ^ "Sweden invokes Hitler in condemning Russian assault". The Local. AFP. 9 Ağustos 2008. 10 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012. 
  9. ^ Lindström (6 Temmuz 2011). "Kritik mot Björklunds utspel om rysk invasion". Expressen (İsveççe). 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012. 
  10. ^ "Nord Stream, Sweden and Baltic Sea Security" (PDF). Swedish Defence Research Agency. March 2007. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.  [ölü/kırık bağlantı]
  11. ^ "Försvarsberedningen om gasledningen". Sveriges Radio. 4 Aralık 2007. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012. 
  12. ^ "Summary of report by the Swedish Defence Commission". Ministry of Defence (Sweden), the Swedish Defence Commission. 4 Aralık 2007. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2011. 
  13. ^ "Ds 2007:46 Säkerhet i samverkan" (PDF) (İsveççe). The Swedish Defence Commission. 4 Aralık 2007. 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2011. 
  14. ^ "Government says 'yes' to Nord Stream's gas pipeline". Ministry of the Environment (Sweden), Ministry of Enterprise, Energy and Communications (Sweden). 5 Kasım 2009. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2011. 
  15. ^ "Russia Just Pretend-Bombed Sweden—Again". medium.com. War is Boring. 13 Kasım 2013. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013. 
  16. ^ @. "Forcefully reject unacceptable and..." (X gönderisi) – X vasıtasıyla. ; Eksik ya da boş |kullanıcı= (yardım); Eksik ya da boş |numara= (yardım); Eksik ya da boş |tarih= (yardım)
  17. ^ "Sweden expels Russian diplomat over Skripal attack - The Local". 26 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "Russia to expel Swedish diplomat in tit-for-tat response - The Local". 30 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  19. ^ "Sweden to send war pamphlet to 4.8M households". 10 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Unsettled by Russia, Sweden Revives Pamphlets on What to do 'If War Comes'". NPR. 22 Ocak 2018. 5 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Sweden to increase military spending by 40% as tension with Russia grows". TheGuardian.com. 15 Ekim 2020. 15 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Sweden and Finland dragged into Russia's stand-off with Nato". thenationalnews.com. 28 Aralık 2021. 28 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021. 
  23. ^ "Russia says Finland, Sweden could face consequences if countries move to join NATO". Fox News. 25 Şubat 2022. 25 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ Lee (8 Mart 2020). "Here are the nations on Russia's 'unfriendly countries' list". CTV News. 13 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2022. 

Dış bağlantılar
Kembali kehalaman sebelumnya