Nguyễn Hữu Phần sinh ngày 10 tháng 1 năm 1948 tại Hà Nội,[2] quê gốc ở Văn Giang, Hưng Yên,[3] ông mồ côi cha khi mới 3 tuổi và là con út trong gia đình có 6 anh chị em. Con trai của ông là đạo diễn Nguyễn Hữu Trọng, được biết đến với vai trò đạo diễn cho phim Người thổi tù và hàng tổng và 5S online.[4] Ông qua đời vào ngày 22 tháng 5 năm 2024 tại Hà Nội, sau thời gian chống chọi với căn bệnh ung thư.[5][6][7]
Sự nghiệp
Nguyễn Hữu Phần tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 1, ra trường làm giáo viên dạy văn cho đến một lần ông tới chơi với một người bạn thân đang công tác tại Xưởng phim truyện, ông bị hấp dẫn bởi công việc sản xuất phim. Nguyễn Hữu Phần quyết định bỏ nghề giáo viên và bắt đầu làm thư kí cho các đạo diễn Phạm Văn Khoa, Bắc Xuyến, Nguyễn Ngọc Chung, Trần Vũ.[4] Bộ phim đầu tiên ông tham gia là Đất dừa của đạo diễn Huy Vân.[2]
Năm 1979, ông cùng với Khải Hưng, Đỗ Minh Tuấn và Vũ Châu trở thành sinh viên khóa 1 của Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh.[4] Năm 1980, ông làm phó đạo diễn của bộ phim điện ảnh Tội lỗi cuối cùng và được gặp Trịnh Công Sơn, lúc này đảm nhận viết nhạc cho bộ phim.[8] Cuối thập niên 1980, ông là phó đạo diễn bộ phim Biệt động Sài Gòn.[9] Sau này ông tìm lại Trịnh Công Sơn và ngỏ ý sản xuất phim dựa trên cuộc đời nhạc sĩ này. Năm 1990, ông nộp kịch bản nhưng bị Hãng Phim truyện Việt Nam từ chối sản xuất và bị cho là nội dung mơ hồ, kịch bản bị bỏ không mất hai năm.[4] Trong cùng năm, ông đạo diễn bộ phim điện ảnh đầu tay là Chiếc bình tiền kiếp.[9]
Năm 1992, với sự bảo trợ của Hội Điện ảnh Việt Nam, Nguyễn Hữu Phần cùng Lưu Trọng Ninh, Hoàng Nhuận Cầm và Phi Tiến Sơn thành lập Trung tâm Điện ảnh Trẻ; vì các đạo diễn trẻ thời bấy giờ có quá ít cơ hội trổ tài, nên họ quyết định làm phim độc lập. Cùng năm này, ông sản xuất bộ phim Em còn nhớ hay em đã quên và tự đưa phim đi quảng bá và thành công lớn, với 4 giải Bông sen bạc và giải dành cho Nam diễn viên chính, Âm nhạc và Biên kịch.[8][10] Năm 1994, ông được đạo diễn Khải Hưng mời về công tác tại Hãng phim truyện Đài Truyền hình Việt Nam, bắt đầu với bộ phim Lẽ nào anh lại quên – bộ phim đầu tiên của chương trình Văn nghệ Chủ nhật. Năm 1996, bộ phim Mảnh đời của Huệ do ông đạo diễn được khán giả yêu thích, đây cũng là bộ phim dài tập đầu tiên của chương trình này.[4][8]
Năm 2000, ông nhận lời mời của các nhà biên kịch Phạm Ngọc Tiến, Khuất Quang Thuỵ và đạo diễn Phạm Thanh Phong tham gia làm phim Đất và người, kịch bản được chuyển thể từ tiểu thuyết Mảnh đất lắm người nhiều ma của nhà văn Nguyễn Khắc Trường. Sau thành công của Đất và người, ông tập trung làm phim về đề tài nông thôn và rất thành công như Ma làng, Gió làng Kình, Làng ma – 10 năm sau,...[11]
Sau khi nghỉ hưu, ông và đồng nghiệp thành lập Công ty Cổ phần và truyền thông Hà Nội, năm 2009, công ty sản xuất trò chơi truyền hình Hà Nội 36 phố phường của VTV, trong chuỗi chương trình kỷ niệm 1000 năm Thăng Long.[12][13]
Ngoài làm đạo diễn ông còn là giảng viên dạy lớp đạo diễn Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh, thành viên Hội đồng duyệt phim quốc gia.[4] Sau khi về hưu, đầu năm 2015, ông mở công ty truyền thông - nghệ thuật, thực hiện trò chơi truyền hình Hà Nội 36 phố phường.[2]
