Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Phan Liêm

Phan Liêm
Chân dung Phan Thúc Thanh (tức Phan Liêm) chụp năm 1896
SinhPhan Thanh Liêm
Phan Thanh Tòng
Phan Thanh Tùng
Phan Thúc Thanh
Phan Tam

29 tháng 8, 1833
làng Bá Thanh, Biên Hòa
Mất1896
Nam Kì, Việt Nam
Tổ chứcnhà Nguyễn
Nổi tiếng vìLãnh tụ nghĩa quân chống Pháp
Quan
Con cái3 xem trong bài
Cha mẹ

Phan Liêm (潘簾,[1] 29 tháng 8 năm 1833 - 1896), tên là Phan Thanh Tòng (hay Tùng)[2], tên chữ là Liêm, tự Thúc Thanh, nên còn được gọi là Phan Thanh Liêm. Và vì người dân quen gọi ông là Cậu Ba nên có tài liệu ghi là Phan Tam. Ông là lãnh tụ nghĩa quân kháng Pháp và là quan nhà Nguyễn, Việt Nam. Ông đã tổ chức nhiều trận tấn công Pháp, trong đó tên tuổi ông gắn liền với Trận Hương Điểm mà Pháp coi như một trận "nổi loạn" kinh điển. Sau này, ông bị bắt và ra làm quan cho nhà Nguyễn nhưng vẫn không ngừng nêu ra những cải cách giúp đất nước mở mang kinh tế.

Ông cũng là con của Quan Đại Thần Phan Thanh Giản, em ông là Phan Tôn, cùng ông chiến đấu chống Pháp.

Thân thế & sự nghiệp

Phan Liêm sinh ngày 29 tháng 8 năm Quý Tỵ, Minh Mạng thứ 14, tức ngày 12 tháng 10 năm 1833 tại làng Bảo Thạnh, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Ông là con thứ hai của ông Phan Thanh Giản và bà Trần Thị Hoạch (tự Cúc). Theo tác giả Alfred Schreiner trong quyển Abrégé de l'histoire d'Annam xuất bản năm 1906[3], Phan Thanh Giản có 3 trai 1 gái là Phan Hương (còn gọi là cậu Hai), Phan Liêm (còn gọi là cậu Ba), một người con gái không biết tên, và Phan Tôn (còn gọi là cậu Năm).

Năm 1862, ông cùng em lo việc tang cho mẹ ở làng Bảo Thạnh. Năm 1867, khi Phan Thanh Giản tuyệt thực ở Vĩnh Long vì bị Triều đình Huế quy trách nhiệm kí Hiệp ước Nhâm Tuất nhượng ba tỉnh miền Đông cho Pháp, túc trực bên ông luôn có hai người con là Phan Liêm và Phan Tôn. Tương truyền, hai người con đã nghe rất rõ lời trăng trối của cha: Hãy yên phận làm ăn, chỉ cần không hợp tác với giặc Pháp là được. Thế nhưng, đến năm 1868, sau khi an táng cha được ba tháng, ông cùng em là Phan Tôn (1837 - 1893, tự Quý Tướng), đã cam tội "bất hiếu" để làm việc phải làm: chiêu tập những người đồng chí hướng ở Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Sa Đéc để cùng đánh đuổi thực dân Pháp.

Và cũng kể từ đây, ông và em là Phan Tôn gắn liền với nhau trong sự nghiệp kháng Pháp và bước đường hoạn lộ.

Trận Hương Điểm

Trong nhiều trận đụng độ với đối phương, nổi bật hơn cả là trận Hương Điểm, cách Bến Tre độ mười cây số.

Kể theo Trịnh Vân Thanh:

Đêm mùng 9 rạng mùng 10 tháng 11 năm 1867, nghĩa quân do Phan Liêm & Phan Tôn lãnh đạo đã tấn công quân Pháp ở chợ Hương Điểm, gây thương tích cho viên chủ tỉnh người Pháp tên là Sampo, lấy được nhiều tài liệu quan trọng cùng súng ống, nhất là chiếm được một khẩu đại bác. Sang ngày 12, khi đã hay tin Hương Điểm thất thủ, quân Pháp kéo ba pháo thuyền đến tiếp viện. Nghĩa quân dùng bè và nọc làm chướng ngại vật chống ngăn thuyền Pháp rồi vây đánh ác liệt. Người có mặt trong trận đánh này là viên sĩ quan Vial kể lại: Không bút mực nào tả lại cảnh tượng tang thương. Nào là nhà tan, của nát sau trận đánh thây người và cả vật dụng la liệt trên bùn lầy của bãi chiến.... Đêm ngày 15, nghĩa quân thúc trống và hò reo, tấn công quân Pháp hết đợt này đến đợt khác ở Ba Tri và các pháo thuyền dọc theo sông Hàm Luông. Buổi đầu tuy có thắng lợi, nhưng cuối cùng cũng vì sức yếu thế cô, vũ khí thô sơ nên nghĩa quân phải rút bỏ trận tuyến...[4]

Sau đó, theo nguồn của web Vĩnh Long, thì:

Thực dân Pháp cử Tôn Thọ Tường, Tổng đốc Phương - bạn đồng liêu của cha ông, đã theo Pháp - đi dụ hàng nhưng Phan Liêm và Phan Tôn thẳng thắn từ chối. Bị rượt đuổi, hai ông phải lánh sang Gò Công rồi dùng ghe bầu ra Bình Thuận. Tuy không bắt được, nhưng Pháp cũng đưa vụ án "nổi loạn" ra tòa và đã kết án tử hình vắng mặt hai ông[5]

Trấn giữ thành Hà Nội

Quân Pháp tấn công thành Hà Nội

Ở Bình Thuận một thời gian ngắn, sau đó hai ông ra Huế rồi theo tướng Nguyễn Tri Phương trấn giữ Hà Nội.

Ngày 20 tháng 11 năm 1873, tướng Pháp Francis Garnier tiến công thành Hà Nội. Tuy rất anh dũng chống trả quân Pháp, nhưng do chênh lệch về vũ khí và lực lượng, Tướng Nguyễn Tri Phương bị bắt cùng với một số quan lại giữ thành, trong số đó có hai anh em họ Phan.

Năm 1874, sau khi Hòa ước Giáp Tuất được ký kết, Phan Liêm và Phan Tôn mới được trao trả cho triều đình.

Làm quan ở Huế

Về Huế hai ông lại được trọng dụng. Năm 1881, Tự Đức thứ 34, theo Hoàng triều Giáp Tý niên biểu thì Phan Liêm đã mật trình lên nhà vua một biểu đề ra một số cải cách về giáo dục, thông thương, khai mỏ.... để mở mang kinh tế đất nước.

Từ 1882 Phan Liêm làm Hàn Lâm viện tu soạn, sau đó thăng làm Phủ Doãn phủ Thừa Thiên cho đến năm 1886. Tháng 2 năm 1886, ông được vua Đồng Khánh gia hàm Tham tri sung làm Khâm sai đại thần Tả trực kỳ[6]  đi hiểu dụ nghĩa quân Nguyễn Duy HiệuTrần Văn Dư ở Nam Ngãi.

Tháng 5 năm 1886, Phan Liêm lĩnh Tổng đốc Thuận Khánh, cùng với Nguyễn Thân trông coi khu vực phía nam.

Mất

Cuối năm 1896 Phan Liêm qua đời tại Huế dưới triều vua Thành Thái, được an táng ở Huế và được truy tặng Binh Bộ thượng thư.

Phần mộ hai ông Phan Liêm và Phan Tôn (qua đời 1893) cùng được xây dựng trong chùa Trà Am, thôn Tư Tây, xã Thủy An, Thành phố Huế hiện nay, cách chợ Đông Ba khoảng 15 km, sát bên núi. Mộ còn mộ chí bằng chữ Hán soạn sau khi ông Phan Liêm qua đời.

Phan Liêm có vợ và ba con trai là Phan Thanh Khải, Phan Thanh Khác, Phan Thanh Đàm.

Ông được đặt tên cho 1 con đường ở quận 1 thuộc TPHCM

Ngộ nhận

Trịnh Vân Thanh viết: Cả hai anh em Phan Liêm và Phan Tôn đều tử trận ở Giồng Gạch, cách Ba Tri (Bến Tre) khoảng 2 cây số. Thương tiếc người nghĩa khí đã vị quốc vong thân, Nguyễn Đình Chiểu có làm bài thơ thập thủ liên hoàn khóc cho hai ông.[4]

Huỳnh Minh kể: Ở Giồng Gạch...quân Pháp bắn xối xả, nhưng Phan Liêm và Phan Tôn vẫn giữ tinh thần dẫn quân tiến vào nơi lửa đạn. Và hai ông đều tử trận. Từ Ba Tri, cụ Đồ Chiểu hay tin ấy, có làm 10 bài ai điếu Phan Tôn và Phan Liêm.[7]

Nhưng sự thật, theo Nguyễn Đình Chiểu toàn tập (tập 2), thì: Bài Điếu Ba Tri Đốc binh Phan Công trận vong thập thủ là dành để điếu Phan Tòng. Và Phan Tòng chính tên là Phan Ngọc Tòng, hương giáo ở làng An Bình Đông (Bến Tre) nổi dậy chống Pháp. Vừa chịu tang mẹ ba tháng, đầu liền đội bích cân đánh giặc và hy sinh tại Gò Trụi năm 1867.[8]

Hợp tuyển Thơ Văn Việt Nam 1858 - 1920 cũng cho biết tương tự: Phan Tòng người làng Bình Đông, quận Ba Tri tỉnh Bến Tre, cùng tham gia cuộc khởi nghĩa chống Pháp của Phan Tôn, Phan Liêm. Phan Tòng tử trận năm 1868 ở Giồng Gạch, cách chợ Ba Tri hai cây số.[9]

Và bài trên web Vĩnh Long: Phong trào do Phan Liêm lãnh đạo được đánh dấu bằng cuộc tiến công của nghĩa quân vào Hương Điểm (thuộc Bến Tre) ngày 10 tháng 4 năm 1868[10]. Trận đánh đã gây trọng thương tên chủ tỉnh người Pháp, nhiều lính lệ và tay sai bị giết. Về phía nghĩa quân một thiệt hại không thể bù đắp là Bộ tướng Phan Công Tòng (hoặc Phan Tòng) bị tử trận cùng một số nghĩa binh khác. Nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu đã làm 10 bài thơ viếng Phan Tòng rất thống thiết và bài văn tế các nghĩa sĩ Hương Điểm hy sinh.[5]

Do vậy, có thể khẳng định Phan Liêm và Phan Tôn, sau trận Hương Điểm đều không chết, người chết là Phan Tòng. Bởi Phan Liêm còn được gọi là Phan Tòng, cùng ở Ba Tri và cùng kháng Pháp trong khoảng thời gian ấy, nên mới nảy sinh chuyện lầm lẫn "người mất và thơ điếu" trong sách của ông Thanh và ông Minh.

Chú thích

  1. ^ Đại Nam liệt truyện - Chính biên Nhị tập - Quyển 26 Phan Thanh Giản truyện - Tử nhị: Thanh Liêm sĩ chí Thượng thư, Thanh Tôn sĩ chí Hồng lô tự;《大南列傳》正編二集 卷二十六 潘清簡:子二,清簾仕至尚書,清蓀仕至鴻臚寺。
  2. ^ Trịnh Vân Thanh cho biết vì kỵ húy nên phải đổi tên. Sách dẫn bên dưới, tr. 997.
  3. ^ Alfred Schreiner, Abrégé de l'histoire d'Annam xuất bản năm 1906, trang 292.
  4. ^ a b Thành ngữ điển tích danh nhân từ điển quyển 2, Nhà xuất bản Hồn thiêng, Sài Gòn, 1966, tr. 997- 998.
  5. ^ a b Theo web Vĩnh Long[liên kết hỏng]
  6. ^ Bao gồm các tỉnh Bình Định, Phú Yên, Bình Thuận, Khánh Hoà
  7. ^ Huỳnh Minh, Kiến Hòa xưa, Nhà xuất bản Thanh Niên, 2001, tr. 186.
  8. ^ Nguyễn Đình Chiểu toàn tập (tập 2), do Ca Văn Thỉnh, Nguyễn Sĩ Lâm, Nguyễn Thạch Giang cùng biên khảo & chú giải, Nhà xuất bản Đại học & THCN, Hà Nội, 1982, tr. 87.
  9. ^ Hợp tuyển Thơ Văn Việt Nam 1858 - 1920, Huỳnh Lý chủ biên, Nhà xuất bản Văn học, 1984, tr.80.
  10. ^ Ngày tháng ghi khác Trịnh Vân Thanh

Liên kết ngoài

Read other articles:

 Історія Італії Стародавній світ Доісторична Італія Етруски (XII—–VI ст. до н.е.) Велика Греція (VIII—–VII ст. до н.е.) Стародавній Рим (VIII ст. до н.е. — V ст. н.е.) Остготське королівство (V—VI ст.)Середньовіччя Середньовічна Італія Італія під владою Візантії (VI—VIII ст.) Лангобардс�...

 

село Княжуха Княжуха Країна  Росія Суб'єкт Російської Федерації Ульяновська область Муніципальний район Сурський район Поселення Хмелевське сільське поселення Код ЗКАТУ: 73244885008 Код ЗКТМО: 73644485131 Основні дані Населення 365 Поштовий індекс 433250 Географічні координати: 54�...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (نوفمبر 2019) لقد تم ربط الجنس بتناول العقاقير (القانوني منها وغير القانوني)، عبر تاريخ البشرية، والتي تشمل كل جوانب الجنس من حيث: الرغبة، الأداء، المتعة، التخصيب، الحمل و

坐标:40°00′41″N 116°21′51″E / 40.011352°N 116.364177°E / 40.011352; 116.364177 中国农业大学China Agricultural University中国农业大学校徽校训解民生之多艰,育天下之英才创办时间1905 大清光绪三十一年京师大学堂农科大学1949:北京农业大学学校标识码4111010019学校类型教育部、农业部、北京市人民政府共建的教育部直属副部级大学进入985工程、211工程的研究型大学

 

Transfusion ist eine Weiterleitung auf diesen Artikel. Zu weiteren Bedeutungen siehe Transfusion (Begriffsklärung). Blutentnahme aus einer Armvene Bluttransfusion bezeichnet die intravenöse Gabe (Übertragung bzw. Infusion) von Erythrozytenkonzentraten (Erythrozyten = rote Blutzellen) oder (heute sehr selten) von (Voll-)Blut. Stammen das Blut bzw. die Blutbestandteile von einem fremden Blutspender, handelt es sich um Fremdblut und eine Fremdblutspende (Allotransfusion). Sind Blutspender und...

 

Pour les articles homonymes, voir Lince. Lince Peinture représentant le torpilleur Lince Type Torpilleur Classe Spica - type Alcione Histoire A servi dans  Regia Marina Commanditaire Royaume d'Italie Constructeur Ansaldo Chantier naval Chantiers_navals_de_Quarnaro - Fiume, Croatie Quille posée 7 décembre 1936 Lancement 15 janvier 1938 Commission 1er avril 1938 Statut Echoué le 4 août 1943, torpillé et coulé par le sous-marin HMS Ultor le 28 août 1943 Équipage Équipage 6 officie...

This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Dolby Stereo – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (June 2016) (Learn how and when to remove this template message) Sound format Product typeSound formatSurround soundTrademarkOwnerDolby LaboratoriesCountryUnited StatesIntroduced1976; 47 ye...

 

Canadian ice hockey player (born 1988) Ice hockey player Justin Azevedo Born (1988-04-01) April 1, 1988 (age 35)West Lorne, Ontario, CanadaHeight 5 ft 8 in (173 cm)Weight 175 lb (79 kg; 12 st 7 lb)Position CentreShoots RightNL teamFormer teams ZSC LionsManchester MonarchsLukko RaumaHC Lev PrahaAk Bars KazanNHL Draft 153rd overall, 2008Los Angeles KingsPlaying career 2008–present Justin Azevedo (born April 1, 1988) is a Canadian ice hockey forward ...

 

Japanese educator In this Japanese name, the surname is Kawai. Michi Kawai, in a 1919 publication of the YWCA. Kawai Michi (河井 道, July 29, 1877 – February 11, 1953) was a Japanese educator, Christian activist, and proponent of Japanese-Western ties before, during, and after World War II. She served as the first Japanese National Secretary of the YWCA of Japan[1] and founded Keisen University.[2] Early life Kawai was born on July 29, 1877, in Yamada City in the Province...

Male sex organ in squamate reptiles An everted hemipenis of a North American rattlesnake (Crotalus adamanteus). Common house geckos, mating, ventral view with hemipenis inserted in the cloaca A hemipenis (pl.: hemipenes) is one of a pair of intromittent organs of male squamates (snakes, lizards and worm lizards).[1][2][3] Hemipenes are usually held inverted within the body, and are everted for reproduction via erectile tissue, much like that in the human penis. They co...

 

Local government regulated location Not to be confused with Cannabis Social Club. Cannabis Station, a medical cannabis dispensary in Denver, Colorado Cannabis flower stored in jars at a dispensary in Colorado Cannabis dispensaries in the United States or marijuana dispensaries are a local government regulated physical location, typically inside a retail storefront or office building, in which a person can purchase cannabis and cannabis related items for medical or recreational use. First mode...

 

1916 film by William Desmond Taylor Ben BlairTheatrical release posterDirected byWilliam Desmond TaylorScreenplay byJulia Crawford IversWilliam Otis LillibridgeStarringDustin FarnumWinifred KingstonHerbert StandingLamar JohnstoneVirginia FoltzFrank A. BonnProductioncompanyPallas PicturesDistributed byParamount PicturesRelease date March 9, 1916 (1916-03-09) Running time50 minutesCountryUnited StatesLanguageEnglish Ben Blair is a 1916 American drama silent film directed by Willi...

Thai businessman and politician (born 1980) In this Thai name, the person is referred to by his given name, Pita, and not by his surname, Limjaroenrat. Pita Limjaroenratพิธา ลิ้มเจริญรัตน์Pita in 2023Member of the House of Representatives[a]SuspendedAssumed office 24 March 2019ConstituencyParty-listAdvisory Chairman of Move Forward PartyIncumbentAssumed office 23 September 2023Preceded byPosition EstablishedLeader of the Move Forward Pa...

 

This article is about the MGMT album. For its title track, see Congratulations (MGMT song). For other uses, see Congratulations (disambiguation). 2010 studio album by MGMTCongratulationsStudio album by MGMTReleasedMarch 20, 2010 (2010-03-20) (stream)April 13, 2010 (2010-04-13) (official release)RecordedFebruary 2008 - January 2010Studio Unspecified studios in High Falls, New York and Malibu, California Vacation Island (Brooklyn, New York) Blanker Unsinn (...

 

1999 Spanish filmThe Ugliest Woman in the WorldFilm posterSpanishLa mujer más fea del mundo Directed byMiguel BardemScreenplay byNacho FaernaStarring Elia Galera Roberto Álvarez Héctor Alterio Javivi Guillermo Toledo Enrique Villén David Pinilla Pablo Pinedo Alberto San Juan CinematographyNéstor CalvoEdited byIván AledoMusic byJuan BardemProductioncompanyAurum ProduccionesRelease dates 11 October 1999 (1999-10-11) (Sitges) 5 November 1999 (1999-11-05)&#...

Thermal power station in Novolukhoml, Belarus Lukoml Power StationCountryBelarusLocationNovolukoml, Vitsebsk VoblastCoordinates54°40′51.34″N 29°8′5.27″E / 54.6809278°N 29.1347972°E / 54.6809278; 29.1347972StatusOperationalConstruction began1964Commission date1969Owner(s)BelenergoThermal power stationPrimary fuelNatural gasSecondary fuelFuel oilPower generation Units operational8 x 330 MWMake and modelTA...

 

List of films of Indian Actor Pankaj Tripathi Pankaj Tripathi is an Indian actor, who predominantly works in Hindi cinema and has also appeared in English, Telugu, Punjabi and Tamil language films.[1] He is the recipient of several awards, including a National Film Award, a Filmfare Award, a Screen Award, and an IIFA Award. Films Key † Denotes films that have not yet been released Year Title Role Notes Ref(s) 2003 Chigurida Kanasu Pankaj Uncredited role; Kannada film 2004 Run Unname...

 

Christian devotional articles Statue of the Virgin Mary giving the Scapular to Simon Stock (19th-century) by Alfonso Balzico located in the church of Santa Maria della Vittoria, Rome Rosary and scapular The topic of this article may not meet Wikipedia's general notability guideline. Please help to demonstrate the notability of the topic by citing reliable secondary sources that are independent of the topic and provide significant coverage of it beyond a mere trivial mention. If notability can...

У этого термина существуют и другие значения, см. Гамаюн (значения). Гамаюн В. М. Васнецов. Гамаюн, птица вещая. 1897 год мифическая райская птица Мифология русская Связанные персонажи райские птицы феникс и харадр, алконост и сирин В иных культурах хумай  Медиафайлы на �...

 

この項目には性的な表現や記述が含まれます。免責事項もお読みください。 この記事には複数の問題があります。改善やノートページでの議論にご協力ください。 独自研究が含まれているおそれがあります。(2019年8月) あまり重要でない事項が過剰に含まれているおそれがあり、整理が求められています。(2020年2月) 異種族レビュアーズ ジャンル コメディ、ファ�...

 
Kembali kehalaman sebelumnya