Tiền thân của trường là Phân khoa Sư phạm (Faculté de Pédagogie) thuộc Viện Đại học Sài Gòn (còn gọi là Trường Đại học Sư phạm Sài Gòn), được thành lập vào năm 1957 dưới chính thể Việt Nam Cộng hòa.
Năm 1995, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã được nhập vào làm một thành viên của Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, vào năm 1999, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh được tổ chức lại trên cơ sở chia tách và thành lập mới. Theo đó, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh lại được Thủ tướng Chính phủ tách ra thành một trường trực thuộc Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam. Theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh là hiện là một trong 15 trường đại học trọng điểm quốc gia Việt Nam và cũng là một trong hai trường đại học sư phạm lớn của Việt Nam (cùng với Trường Đại học Sư phạm Hà Nội).
Hoạt động đào tạo
Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh hiện có 43 chuyên ngành đào tạo ở trình độ đại học, trong đó có 22 ngành đào tạo giáo viên và 21 ngành khác; 26 chuyên ngành thạc sĩ, 10 chuyên ngành tiến sĩ. Tính đến tháng 7/2023, trường có 3 giáo sư và 33 phó giáo sư, 205 tiến sĩ và tiến sĩ khoa học (đã bao gồm GS và PGS), 367 thạc sĩ trong tổng số 785 cán bộ, viên chức.[4]
Đào tạo Đại học
Năm 2023, Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đào tạo trình độ cử nhân cho 43 ngành:[5]
Năm 2021 – 2022, trường đang đào tạo 23.239 sinh viên tổng các hệ, trong đó có 14.553 sinh viên hệ chính quy, 7.537 sinh viên hệ vừa làm vừa học, 1.046 hệ thạc sĩ, và 103 hệ tiến sĩ. Tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp có việc làm sau 1 năm ra trường từ 78,94% tới 92,05%.[6]
Phần lớn sinh viên tốt nghiệp đều được các cơ sở giáo dục và đào tạo tiếp nhận. Trên 70% số sinh viên hệ chính quy tốt nghiệp có việc làm đúng ngành nghề đào tạo. Các đội tuyển của Trường (Toán học, Tin học, Vật lý, Hóa học, các môn Khoa học Mác-Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh) dự thi các cuộc thi toàn quốc và khu vực đạt nhiều giải thưởng cao về đồng đội và cá nhân.
Trường liên kết đào tạo ở bậc thạc sĩ ngành Công nghệ đào tạo với Đại học Caen (Cộng hòa Pháp); liên kết đào tạo ngành Ngôn ngữ học với Đại học Rouen (Pháp); liên kết đào tạo với Đại học Joseph Fourier ngành Didactic Toán; liên kết đào tạo ngành Tiếng Trung và ngành Hán ngữ Quốc tế với Đại học Sư phạm Phúc Kiến (Trung Quốc), liên kết đào tạo ngành Lý luận và Phương pháp giảng dạy tiếng Anh với Đại học Victoria Wellington (New Zealand) và Đại học Houston (bang Texas – Hoa Kỳ).
Toán Giải tích, Hình học và tô pô, Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Toán, Văn học Việt Nam, Văn học nước ngoài, Ngôn ngữ học, Lịch sử Việt Nam, Địa lý học, Quản lý Giáo dục, Tâm lý học, Hoá vô cơ.
Năm 1987: thành tích đào tạo lưu học sinh nước bạn Cam-pu-chia;
Năm 1995 (02 Bằng khen): thành tích “Rèn luyện tay nghề Thực tập Sư phạm của sinh viên Đại học Sư phạm” và thành tích xuất sắc trong công tác Nghiên cứu khoa học & Công nghệ giai đoạn 1991–1995;
Các năm: 1996, 1998, 1999, 2000: thành tích xuất sắc trong phong trào “Sinh viên nghiên cứu khoa học”;
Năm 2001: hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ khoa học và công nghệ cấp Bộ giai đoạn 1996-2000;
Năm 2003: thành tích xuất sắc trong công tác “Sinh viên nghiên cứu khoa học” năm 2003;
Năm 2004 (02 Bằng khen): hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ năm học 2002–2003 và thành tích xuất sắc trong công tác Nghiên cứu khoa học của sinh viên giai đoạn 1990–2004;
Năm 2005 (03 Bằng khen): hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ năm học 2003–2004; hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ trong sự nghiệp Giáo dục – Đào tạo và phát triển Nhà trường giai đoạn 2001–2005; thành tích xuất sắc trong phong trào Nghiên cứu khoa học của sinh viên năm 2005;
Nhiều Bằng khen về thành tích xuất sắc trong công tác bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên Trung học cơ sở, Trung học phổ thông các tỉnh, thành phía Nam;
Bằng khen của Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh các năm: 1985, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995 (02 Bằng khen), 2000, 2001, 2004, 2005 (03 Bằng khen) về thành tích xuất sắc trong các đợt vận động xây dựng nhà tình nghĩa, tổ chức các hoạt động hè, Ánh sáng văn hóa hè, Chiến dịch tình nguyện Mùa hè xanh, hỗ trợ công tác Đoàn và phong trào học sinh-sinh viên và thành tích xuất sắc trong lĩnh vực Công nghệ thông tin và Viễn thông v.v…;
Bằng khen của Bộ Nội vụ (năm 1985) về thành tích xuất sắc trong các phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc;
Bằng khen của Bộ Quốc phòng các năm: 1984, 1993 trong công tác giảng dạy quân sự, tự vệ và đào tạo sĩ quan dự bị;
Bằng khen của Bộ Chỉ huy Quân sự Thành phố Hồ Chí Minh các năm: 1985 (02 Bằng khen), 1986, 1988, 1989, 1990, 1991, 1992 (02 Bằng khen), 2001, 2004, 2005 về thành tích xuất sắc trong các phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc và công tác dân quân, tự vệ;
Nhiều Bằng khen của Thành Đoàn Thành phố Hồ Chí Minh và của các địa phương khác về việc tổ chức các hoạt động hè, Ánh sáng văn hóa hè, Chiến dịch tình nguyện mùa hè xanh, hỗ trợ công tác Đoàn và phong trào học sinh – sinh viên trong trường học;
Năm 2004, Trường đạt giải xuất sắc nhất cuộc thi SAMSUNG DigitAll HOPE 2004 với sản phẩm “Từ điển ký hiệu giao tiếp của người khiếm thính” và với sản phẩm đó, Trường cũng đoạt Cúp Vàng – giải thưởng về Công nghệ thông tin – Truyền thông châu Á – Thái Bình Dương APICTA 2005 (tổ chức tại Chiangmai, Thái Lan – 02/2006) và nhiều Huy chương Vàng, Bạc trong các hội thi Nghiệp vụ Sư phạm – Văn nghệ – Thể dục thể thao toàn quốc và cấp Thành phố;
Thành tích của tập thể và cá nhân thuộc trường
01 Huân chương Lao động hạng Nhất cho cá nhân, 01 Huân chương Lao động hạng Nhì cho cá nhân, 11 Huân chương Lao động hạng Ba cho cá nhân và đơn vị trực thuộc Trường;
Phân hiệu Trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh tại Long An: 934 Quốc lộ 1A, Phường Khánh Hậu, TP. Tân An, Tỉnh Long An (tiền thân là Trường Cao đẳng Sư phạm Long An từ 1960-2023)
Nhiều chương trình hợp tác về đào tạo có hiệu quả đã được thực hiện từ nhiều năm nay giữa Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh với các trường đại học và các tổ chức quốc tế: hợp tác với Đại học Grenoble I đào tạo Tiến sĩ Didactique Toán, Thạc sĩ Didactique Toán, Vật lý, với Đại học Caen (Cộng hòa Pháp) Thạc sĩ Công nghệ đào tạo; mở rộng liên kết đào tạo trình độ Cử nhân, Thạc sĩ với các trường Đại học Canberra (Úc), Đại học Ostrava, Đại học Tomas Bata (Cộng hòa Séc), Đại học Bình Đông (Đài Loan) và 14 trường đại học ở Trung Quốc,…
Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh đã cử nhiều giảng viên đến các trường đại học nước ngoài dạy tiếng Việt, Văn hóa Việt Nam, Toán, Vật lý. Có thời điểm, Trường mở được 18 lớp Tiếng Việt ở nước ngoài… Đồng thời, Trường cũng tiếp nhận nhiều giảng viên và sinh viên nước ngoài đến giảng dạy và học tập. Từ năm 2001 đến nay, Trường đã tiếp nhận 56 lượt giảng viên nước ngoài đến giảng dạy tại các khoa, viện, trung tâm của Trường và nhiều sinh viên nước ngoài đến học tập. Hiện đang có 100 sinh viên nước ngoài theo học tiếng Việt tại Trường. Cũng trong thời gian trên, đã có 463 lượt cán bộ của Trường được cử đi công tác và học tập ở 40 nước.