Zandra Bezuidenhout

Susanna Margaretha (Zandra) Bauermeister (gebore 15 Junie 1945) is ’n Afrikaanse digter, vertaler, en literêre kritikus. In 2001 is sy met die Ingrid Jonker-prys vir haar debuutbundel, Dansmusieke (2000), bekroon.^[1]

Susanna Margaretha (Zandra) Bauermeister is op 15 Junie 1945 in Strand gebore. Sy gaan skool aan die Laerskool Hendrik Louw in Strand en matrikuleer in 1962 aan die Hoërskool Hottentots-Holland in Somerset-Wes. Hierna studeer sy vanaf 1963 aan die Universiteit van Stellenbosch, waar sy in 1965 die B.A.-graad verwerf met Afrikaans-Nederlands en Engels as hoofvakke. In haar derde studiejaar is sy lid van D.J. Opperman se Letterkunde Laboratorium. Sy is ’n nasaat aan moederskant van die bekende Paarlse komponis Rocco Catorzia de Villiers en aanvanklik het sy dit oorweeg om musiek te studeer. Musiek speel dan ook ’n groot rol in haar poësie. Na graduering werk sy as vertaler in Pretoria en trou daar in 1966 met haar studentevriend Gert Johannes Bezuidenhout, oorspronklik van King William's Town. Die egpaar het twee seuns (Charl en Gerhard) en ’n dogter (Marga). Op ’n deeltydse basis studeer sy verder aan die Universiteit van Suid-Afrika, waar sy in 1977 ’n Hoër Onderwysdiploma behaal. Sy werk as onderwyser in Afrikaans en Engels aan verskeie hoërskole in die noordelike voorstede van Kaapstad en ook as vryskuttaalpraktisyn, terwyl sy steeds na-uurse klasse loop by die Universiteit van Kaapstad.

Wanneer haar jongste kind in 1992 die huis verlaat, verhuis sy en haar man na Stellenbosch en studeer sy weer Afrikaans en Nederlands aan die Universiteit van Stellenbosch. So behaal sy hier die B.A. Honneurs-graad met lof. In 1994 kry sy ’n beurs van die Nederlands-Suid-Afrikaanse Stigting om aan die Rijksuniversiteit in Leiden te studeer, as deel van die studie vir haar meestersgraad. Onder leiding van Lina Spies behaal sy in 1996 die M.A.-graad met lof aan die Universiteit van Stellenbosch met ’n verhandeling oor “'Die digter as lewensvertolker: die rypheidspoësie van Elisabeth Eybers in ‘Respyt’ en ‘Nuweling’. In die periode 1999 tot 2000 kry sy ’n beurs van die Nederlandse Taalunie en die Huygens Trust en doen vir sewe maande lank navorsing in Nederland en België vir haar proefskrif. In 2002 neem sy deel aan Elly de Waard se poësieslypskool in Leiden en aan die Nederlandse Taalunie se werksessies in literêre vertaling te Utrecht en Antwerpen. Sy kry ook verdere beurse van die Crossley Foundation en in 2001 die D.J. Opperman-beurs vir letterkunde studie, asook toekennings van die Costerfonds in Leiden en die Stichting Neerlandica. In 2004 verwerf sy dan haar Ph.D.-graad aan die Universiteit van Stellenbosch met ’n studie oor “Sosio-literêre perspektiewe op die eietydse digkuns van vroue in die Afrikaanse en Nederlandse taalgebiede”. Vanaf 1992 tot 2000 is sy assistent aan die Departement Afrikaans en Nederlands in die Departement Opvoedkunde aan die Universiteit van Stellenbosch, maar wy haar tyd vanaf 2001 aan die voltooiing van haar proefskrif. Op ’n vryskutbasis lewer sy steeds letterkundige en kulturele artikels vir koerante en tydskrifte soos Die Burger, Insig en De wereld morgen in België. Per geleentheid spreek sy leeskringe toe en dra by verskeie geleenthede haar eie gedigte in die openbaar voor, soos by die Woordfees op Stellenbosch, by Verslantern op die Klein Karoo Nasionale Kunstefees op Oudtshoorn en oor die radio. In 2015 lei sy die Universiteit van Stellenbosch se skeppende skryfwerk werksessie vir poësie.

Haar eerste gediggie, “O skone lente!”, word in Die Jongspan gepubliseer toe sy slegs tien jaar oud is. Sy begin ernstig dig in 1994 en vanaf 1995 word van haar gedigte in letterkundige tydskrifte gepubliseer. Hierdie tydskrifte sluit in Concept (’n Vlaams-Nederlands-Afrikaans publikasie), Tydskrif vir Letterkunde, Insig, Boekewêreld, LitNet, Meander (Nederlandse elektroniese poësietydskrif), Karapaks, Vlugskrif en Penseel. Haar debuutbundel, “Dansmusieke”,^[2] ondersoek verskeie elemente van dans (metafories en letterlik) in vier afdelings. Soos die titel reeds aandui, is daar ’n meervoudigheid in die danse en musieke en word ’n wye verskeidenheid van kontekste en intertekste, tempo’s, ritmes en toonaardes hier aangespreek. Die eerste afdeling is “paringsdans”, wat gedigte bevat oor veral die (erotiese) liefde, plante en voëls en rypwording en bedreiging. “Drie blomstudies” gee ’n beskrywing van die fases in die lewe van ’n blom (en by suggestie ook die vrou) van jonk na jarig en dan oud, terwyl “Klokkespel” se beelding van die liefdesspel aan “Hooglied” in die Bybel herinner. “Tango” is ’n hoogtepunt in hierdie afdeling, met sy ritmiese, stuwende maat wat die dansvorm suksesvol oproep. Die afdeling “tongdans” het betrekking op die digterskap en die dinamika van taal. “Aan die lede van die stam” is ’n heftige vers wat taalpraktisyns wat idees en beelde van ander roof aanval, met “Nagvoël” wat die digter se nagtelike worsteling met die aanmeld van beelde en rym vir gedigte skets, totdat dit in die oggend neergepen kan word. Die derde afdeling is “bloeddans”, wat veral gaan oor herinneringe aan en verhoudings met geliefdes. In “Die middag van die ooms” word die jeugherinneringe aan die verlange en begeerte van die jong meisies uitgebeeld om deel te wees van die plaaslewe wat deur die ooms en hulle hubare seuns voorgestel word. Die bundel sluit af met die afdeling “ringdans”, waarin tydelikheid, sterflikheid en religie in sintuiglike gedigte oorheers. “Nagtuin” beeld die bewussyn van die mens se nietigheid teenoor die skepping mooi uit. “Dansmusieke” word in 2001 met die Ingrid Jonker-prys bekroon. Zandra wen ook in hierdie jaar die Taal Kreatief-prys vir haar vertalings van poësie.

In haar tweede bundel, “Aardling”,^[3] staan die mens sentraal as ’n wese wat in die aarde gewortel is en daaruit groei, maar terselfdertyd ver daarbo uitreik.^[4] Hierin neem sy sekere van die temas in haar eerste bundel verder, soos die natuur as bron, en ook herinneringsverse, veral oor die digter se ma.^[5] Sy sluit ook gedigte in oor ’n wêreldreis, waar haar sintuie as’t ware die kamera is wat die visuele en atmosfeer vasvang, gedigte oor die misterie van die dinge wat die aardelinge in hulle wêreld omring en meer religieuse gedigte. Hierdie bundel word in vier afdelings verdeel.^[6] Die eerste afdeling is “In stof”, wat veral gedigte aan die oorlede moeder en ander geliefdes insluit. Die vyf gedigte onder die oorhoofse titel “Briewe aan my moeder” strek vanaf die spreker se geboorte tot ’n besoek aan haar moeder se graf. “Deurreis” is ’n afdeling met verse oor ’n wêreldreis, waar nie net die omgewing geskets word nie, maar daar ook besin word oor wat die ervaring beteken. “Tot stof” bevat besinningsverse oor die misterie van die aardse bestaan, veral soos dit gemanifesteer word in die skryfproses. Die afdeling “Gees” verwerk hierdie stof verder om die spirituele en metafisiese inhoud daarvan weer te gee.

Haar gedigte word opgeneem in versamelbundels soos “Groot verseboek”, “Honderd jaar later”, “As die son kom oogknip” en die Nederlandse “Tegen beter weten”. Vir laasgenoemde bundel is 450 inskrywings ontvang van oor die hele Nederlandse taalgebied en haar gedig “Apollo in sy laboratorium” verower die vierde plek en is een van dertig wat in die bundel opgeneem word. Nederlandse vertalings van haar gedigte deur Jacqueline Caenberghs verskyn in 2001 in die Vlaamse letterkundige tydskrif Deus ex Machina. ’n Program van Vers en klank^[2] oor die radio word in Januarie 2001 geheel aan haar poësie gewy. In 2020 word haar gedigte ‘Falliese vrou’, ‘Primitief’ en ‘Moeder en kriek’ in Vers en vrou opgeneem. ^[7]

Sy skryf ook kortverhale en “Die afskop – Januariewind” word in die versamelbundel “Kosblik” opgeneem, wat deur Nicole Jaekel Strauss saamgestel is. Van haar artikels en resensies verskyn in publikasies soos Die Burger, Beeld, Literator, Tydskrif vir Letterkunde, Insig en Stilet en op die webwerf LitNet. As vertaler is sy verantwoordelik vir die vertaling van Fred de Vries se “Rigtingbedonnerd: Op die spoor van die Afrikaner post-'94” uit die Nederlands.

• Kannemeyer, J.C. “Die Afrikaanse literatuur 1652-2004” Human & Rousseau Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe 2005
• Van Coller, H.P. (red.) “Perspektief en Profiel Deel 3” Van Schaik-Uitgewers Pretoria Eerste uitgawe 2006

• Anoniem “Skryfwerksessies weer by Maties aangebied” “Beeld” 2 Oktober 2015
• Scholtz, Hettie “Afrikaanse digters haal uit en wys in die Lae Lande” “Insig” Augustus 2000

• Digitale bibliotheek voor Nederlandse letteren: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=bezu002
• LitNet ATKV Skrywersalbum 12 Augustus 2009: www.litnet.co.za
• LitNet: http://www.litnet.co.za/author/zandra-bezuidenhout/
• Oulitnet: http://www.oulitnet.co.za/mond/05zandra.asp Geargiveer 5 Maart 2016 op Wayback Machine
• Protea Boekhuis: http://www.proteaboekhuis.com/index.php/protea-outeurs-authors-bezuidenhout-zandra
• Stellenbosch Writers: http://www.stellenboschwriters.com/bezuides.html
• Versindaba: http://versindaba.co.za/gedigte/zandra-bezuidenhout/ Geargiveer 2 Oktober 2016 op Wayback Machine
• Worldcat: http://www.worldcat.org/search?q=au%3ABezuidenhout%2C+Zandra.&dblist=638&fq=ap%3A%22bezuidenhout%2C+zandra%22&qt=facet_ap%3A

• Bezuidenhout, Zandra “Biografiese skets” April 2001 Nasionale Afrikaanse Letterkundige Museum en Navorsingsentrum (NALN) Bloemfontein