Catedral de Sevilla

Catedral de Sevilla
Patrimoniu de la Humanidá UNESCO Bien d'Interés Cultural
Iglesia Catedral de Santa María (es)
catedral católica
Llocalización
País	España
Autonomía	Andalucía
Provincia	provincia de Sevilla
Conceyu	Sevilla
Coordenaes	37°23′09″N 5°59′35″W / 37.38574°N 5.9931°O / 37.38574; -5.9931
Catedral de Sevilla Catedral de Sevilla (España)
Historia y usu
Apertura	1402
Relixón	catolicismu
Diócesis	Archidiócesis de Sevilla
Dedicación	María
Arquiteutura
Estilu	arquiteutura gótica
Anchor	76 m
Llargor	116 m
Superficie	2,4 ha
Patrimoniu de la Humanidá
Referencia	383-001
Rexón	Europa y América del Norte
Inscripción	)
BIC	RI-51-0000329
Instalaciones
Formáu por	ilesia parroquial del Sagrario, Sacristía Mayor de la Catedral de Sevilla (es) , Altar del Nacimiento (es) , Giralda y Patio de los Naranjos (es)
Web oficial

La catedral de Santa María de la Sede de Sevilla ye la catedral gótica cristiana con mayor superficie del mundu. La Unesco declarar en 1987, xunto al Real Alcázar y l'Archivu d'Indies, Patrimoniu de la Humanidá^[1] y, el 25 de xunetu de 2010, Bien de Valor Universal Escepcional.^{[2] [3]} Según la tradición, la construcción empecipiar en 1401, anque nun esiste constancia documental del empiezu de los trabayos hasta 1433. La edificación realizar na cortil que quedó tres la baltadera de l'antigua mezquita aljama de Sevilla,^[4] de la que se caltienen el minarete (la Giralda) y el patiu de les Naranxales.^[5]

En 2008, la investigadora de la Universidá de Cantabria Begoña Alonso Ruiz atopó'l planu más antiguu que se conoz de la catedral de Sevilla nel Monesteriu de Bidaurreta d'Oñate (Guipúzcoa), que foi realizáu alredor de 1490.^[6] Esti planu, una vegada estudiáu, apurrió importantes datos sobre la construcción del edificiu.^[7]

Unu de los primeros maestros d'obres foi Maese Carlín (Charles Galter), procedente de Normandía (Francia), que trabayara primeramente n'otres grandes catedrales gótiques europees y llegó a España según créese fuxendo de la guerra de los Cien Años. El 10 d'ochobre de 1506 dar# en l'allugamientu de la piedra postrera na parte más alta del cimborio, colo que simbólicamente la catedral quedó rematada, anque en realidá siguieron efectuándose trabayos de forma ininterrumpida a lo llargo de los sieglos, tantu pa la decoración interior, como p'añader nueves dependencies o consolidar y restaurar los desperfectos causaos pol pasu del tiempu, o circunstancies estraordinaries, ente les que cabo destacar el terremotu de Lisboa de 1755 que produció namái daños menores a pesar de la so intensidá.^[8] Nestes obres intervinieron los arquiteutos Diego de Riañu, Martín de Gainza y Asensio de Maeda. Tamién nesta etapa Hernán Ruiz edificó l'últimu cuerpu de la Giralda. La catedral y les sos dependencies quedaron terminaes en 1593.^[9]

El Cabildru Metropolitanu caltién la lliturxa diaria y la celebración de les festividaes del Corpus, la Inmaculada y la Virxe de los Reis. Esti últimu día, 15 d'agostu, ye tamién la fiesta titular del templu, Santa María de l'Asunción o de la Sede, y celébrase con solemne procesión de tercia y pontifical.

El templu acueye los restos mortales de Cristóbal Colón y de dellos reis de Castiella: Pedru I el Cruel, Fernandu III el Santu y el fíu d'este, Alfonsu X el Sabiu.^[10]

La última obra d'importancia realizada tuvo llugar nel añu 2008 y consistió na sustitución de 576 sillares que conformaben unu de les grandioses pilastres que sofiten el templu, por nuevu bloques de piedra de carauterístiques similares pero con muncha mayor resistencia. Esti difícil trabayu foi posible gracies al emplegu de novedosos sistemes teunolóxicos que demostraron que l'edificiu sufría diariamente unes oscilaciones de 2 cm de resultes de la dilatación de los sos materiales. ^[11] En 2016 recibió 1.676.355 visitantes, convirtiéndose nel quintu monumentu más visitáu d'España.^[12]

Mientres l'alministración musulmana, el califa almohade Abu Yacub Jusuf ordenó la construcción d'una gran mezquita en Sevilla nos terrenes qu'anguaño ocupa la catedral.^[9] Los trabayos enllargar ente abril de 1172 y marzu de 1198, anque s'inauguró'l 30 d'abril de 1182.

La direición de les obres foi encargada al prestixosu arquiteutu d'orixe andalusí Ahmad Ben Baso, el mesmu qu'edificó los palacios de la Buhayra en Sevilla, que construyó un formosu edificiu de planta rectangular de 113 x 135 m y con una superficie de más 15.000 m².^[13] Tenía 17 naves afataes con arco de ferradura y un ampliu patiu, el sahn qu'entá se caltién col nome de patiu de les Naranxales. L'actual puerta del Perdón daba accesu a la cortil.^[9]

Tres la conquista de la ciudá polos cristianos el 23 de payares de 1248, la mezquita mayor foi consagrada,^[14] pasando a ser catedral de la archidiócesis con pequeños cambeos, como'l d'una Capiya Real onde se soterraron distintos monarques y familiares, ente ellos Alfonsu X, Fernandu III y Beatriz de Suabia.

Los cristianos utilizaron mientres más de 150 años l'edificiu musulmán. A partir de 1401 pensar nun nuevu templu de formes totalmente cristianes, polo que cola sida de que la mezquita atopar n'estáu ruinosu, dar# en baltásela.^[9]

El cabildru catedraliciu decidió'l 8 de xunetu de 1401 construyir un nuevu templu, pos l'antigua mezquita almohade atopábase mal caltenida dempués del terremotu asocedíu en 1356 que la afectó gravemente. Según la tradición oral sevillana la decisión de los canónigos sería: «Faigamos una ilesia tan formosa y tan grandiosa que los que la ver llabrada téngannos por llocos» y según l'acta capitular d'aquel día la nueva obra tenía de ser «una tal y tan bona, que nun haya otra'l so igual».^[15]

Les obres empecipiar en 1434.^[4] y enllargar nesta fase hasta 1506.^[16] Créese que'l primitivu proyeutu de la obra deber al maestru Alonso Martínez. Darréu fueron maestru d'obres Ysambarte y en 1439 el francés Carlín (Charles Gauter de Rúan) que se fixo cargu de los trabayos con un salariu de mil maravedinos añales, creyéndose que tuvo al mandu de los mesmos hasta la so muerte hacia 1448, el so socesor foi'l canteru Juan Normant. Ente 1498 y 1512 exerció'l cargu de maestru mayor Alonso Rodríguez.^[9]

El día 6 d'ochobre del añu 1506, tuvo llugar la ceremonia oficial pa celebrar la conclusión de la obra, na que s'asitió la "piedra postrera" na parte más alta del cimborio. Convidar al arzobispu Diego de Deza a participar nel actu, anque s'escusó por atopase demasiáu vieyu pa xubir y guardar como espectador dende la capiya de la Virxe de l'Antigua. Non pudieron realizase celebraciones por finar dos selmanes antes el rei Felipe I de Castiella (Felipe'l Formosu). Al añu siguiente, 1507, tuvo llugar la consagración del templu, anque quedaron pendientes delles obres por concluyir.^[17] La resultancia final foi un grandiosu templu góticu d'enormes dimensiones y rigorosu diseñu.

Cuatro años dempués, el 28 d'avientu de 1511, falló unu de los enormes pilastraes y producióse un derrumbe qu'afectó al cimborio que cubría los cruceru, tou al paecer causáu pol pesu escesivu de la estructura. Destituyir a Alonso Rodríguez y, tres un deteníu estudiu de les posibles soluciones, l'arquiteutu Juan Gil de Hontañón, siguiendo'l marcu estilísticu inicial, diseñó una nueva cúpula que se completó nel añu 1519. Esti cimborio esbarrumbóse 370 años más tarde, el 1 d'agostu de 1888, volviéndose a reconstruyir pol arquiteutu Joaquín Fernández con igual forma, tal como se ve anguaño.^[18]

Correspuende al periodu empecipiáu en 1528, en que se construyeron una serie de dependencies amiestes al templu góticu, como la Sacristía mayor, la Sala Capitular y la Capiya Real y termináronse otres como la Sacristía de les Motes y les Capiyes de los Alabastros.^[19] Nestes obres intervinieron los arquiteutos Diego de Riañu, Martín de Gainza y Asensio de Maeda. Tamién nesta etapa Hernán Ruiz edificó l'últimu cuerpu de la Giralda. La catedral y les sos dependencies quedaron terminaes en 1593.^[9]

Nesta fase construyó la Ilesia del Sagrariu (1618-1663) por Miguel de Zumárraga; tratar en realidá d'una ilesia independiente de la catedral, anque s'atopa amiesta a la mesma y comunícase con ella. A esti edificiu acompañáron-y nel mesmu estilu una serie de pequeños amestaos nel frente de Poniente.^[20]

Mientres esta fase predomina l'estilu neoclásicu. Construyéronse diverses dependencies asitiaes na zona suroeste del templu, ente l'actual avenida de la constitución y el Archivu d'Indies. Ente los años 1762 y 1797 proceder al valtamientu de los edificios que xuníen el monumentu al caserío de la ciudá, pa consiguir que la mazana qu'ocupa tuviera totalmente independiente. Los principales arquiteutos qu'intervinieron nes obres fueron Manuel Núñez y Fernando de Rosales.^[8]

Esti periodu entiende dende 1825 hasta 1928. Mientres el mesmu terminaron partes del edificiu qu'habíen quedáu inconclusas, procurando en tou momentu caltenese lo más próximo posible al diseñu góticu orixinal. Siguiendo'l proyeutu del arquiteutu Demetrio de los Ríos del añu 1866, les puertes de la Concepción y la de San Cristóbal o del Príncipe, fueron acabaes por Adolfo Fernández Casanova ente 1895 y 1917. Tamién se realizaron distintos trabayos de restauración. Empecipió esta etapa Fernando de Rosales y cerrar Javier de Luque.^[4]

Nel añu 2010 foi'l monumentu de la ciudá que recibió mayor númberu de visites, 1 305 000 persones, lo que representa 7.76 % más que l'añu anterior. Más del 99 % de los turistes que visiten Sevilla tán interesaos en conocer el templu.^[21] El monumentu se autofinancia y supón una considerable fonte d'ingresos pal Cabildru que destina gran parte de los fondos recaldaos a obres de restauración.^[22] La situación del edificiu na Avenida de la Constitución, principal vía d'accesu al centru históricu de la ciudá, provocara nes últimes décades un notable deterioru fisicoquímicu de la piedra que se manifestaba pola esistencia de trupes tieces negres nos murios y portaes, de resultes de la intensa contaminación de la redolada producida polos gases espulsaos polos vehículos.^[23]

Les importantes actuaciones realizaes nel sieglu XXI consistieron na peatonalización de l'Avenida de la Constitución p'arreglar el problema de la contaminación y la realización de diversos trabayos de restauración, principalmente la llimpieza y afitamientu de los 141 m de la fachada de poniente, coles mires de solucionar la arenización xeneral de la piedra y l'oxidación de los materiales férricos. Amás desmontáronse y reparáu elementos singulares como escultures, pináculos, gárgoles, flameros y vidreres que recibieron tratamientos especializaos pa la so recuperación. Nel interior del templu efectuáronse trabayos de gran precisión pa solucionar el deterioru na estructura de dos pilastres que presentaben resquiebros que fueron detectaes en 1980. La meticulosa xera consistió na sustitución de 576 sillares, cada unu de los cualos tien un pesu mediu de 250 kg, ensin intervenir nel nucleu central de la pilastra que caltenía la so estabilidá.^[24] En 2011 empecípiase la restauración del retablu mayor, trabayu que s'enllargó mientres 30 meses, ya importantes intervenciones sobre soler de la Capiya Real y la fachada norte del templu que da a la cai Alemanes, actuación que remató en xineru de 2015 cola restauración de la Puerta del Perdón.^{[25] [26]}

Na construcción, como yera habitual na arquiteutura gótica, emplegóse la piedra como principal material de construcción. La catedral ta construyida con piedra de más de 20 canteres, siendo la mayoritaria una calcarenita fosilífera de granu gruesu procedente de les canteres de la Sierra de San Cristóbal del Puerto de Santa María, na Provincia de Cádiz. Sígue-y n'orde d'importancia una roca caliar fosilífera de granu más finu procedente d'Espera, tamién na Provincia de Cádiz, usada sobremanera nos elementos entrepolaos cola anterior piedra nes cresterías y como principal elementu de construcción nos Archivos que s'añedir na fachada Sur de la Catedral en 1918. Tamién se traxeron roques d'Estepa, Utrera, Morón de la Frontera y otros llugares pa zócalos, tracerías, restauraciones, etcétera. Les portaes de la Concepción y del Príncipe fueron realizaes a finales del sieglu XIX y principios del XX con piedra de Monóvar, na Provincia d'Alicante.^[27]

La Giralda ye la torre y el campanariu de la catedral de Sevilla. Destaca pol so altor de 104 m, lo que la fai visible dende gran parte de la ciudá. La so base cuadrada asitiar a 7,12 m sobre'l nivel del mar, teniendo 13,61 m de llau. Foi construyida a semeyanza del minarete de la mezquita Kutubia de Marrakech (Marruecos), anque'l remate cimero y formoso campanariu qu'alza y estiliza la so estructura, ye renacentista. ^[28]

Les obres empecipiar nel añu 1184 so la direición del arquiteutu Ahmad Ben Baso. La torre tenía un altor de 82 m. Según cuenta'l cronista Ibn Sahib al-Salá, les obres concluyéronse'l 10 de marzu de 1198, col allugamientu de cuatro boles de bronce dorao nel remate cimeru de la torre.^[28]

Arriendes de un terremotu asocedíu en 1365 perdióse l'antigua esfera orixinal de cobre que lu coronaba. Nel sieglu XVI, añadióse'l cuerpu de campanes a cargu del arquiteutu Hernán Ruiz, qu'amás foi encargáu pol cabildru catedraliciu, por que'l nuevu cuerpu tuviera un remate en forma d'estatua que representa La Fe. La estatua foi instalada en 1568. La pallabra giralda provién de «xirar» y significa «veleta de torre que tien figura humana o d'animal».^[29] Col pasu del tiempu, esi nome pasó a denominar a la torre nel so conxuntu, empezándose a conocer a la figura que la corona como «el Giraldillo».

El patiu de les Naranxales yera primitivamente'l patiu d'abluciones de la mezquita almohade. La so forma ye rectangular, midiendo 43 m por 81 m. Los llaos menores taben orixinalmente constituyíos por siete arcos ximielgos y los mayores cuntaben con trece arcos, formando dos tanda de seis con un gran arcu central.^[30]Dende la cai, aportar al so interior al traviés de la puerta del Perdón que ta decorada con yeserías renacentistes realizaes por Bartolomé López en 1522.^[31] Les fueyes de la puerta son de madera revistío de bronce y tán decoraes con lacerías, sobresalen los dos aldabones de bronce fundíu y cincelados. Ye una importante obra almohade del sieglu XII. Nel centru del patiu alza una fonte que la so taza cimera ye visigoda. ^[32]

Les obres de construcción realizar ente 1172 y 1186. Primeramente utilizóse pa les actividaes típiques de los patios d'abluciones musulmanes (sahn).^[31] Tres la conquista de Sevilla polos cristianos en 1248, emplegar pa diverses actividaes: campusantu, celebración de les feries añales de la ciudá y llugar de predicación.^[33] Na actualidá, el patiu de les Naranxales ye unu de los anexos más importantes de la catedral de Sevilla y ta totalmente integráu nella. A lo llargo de los sieglos sufrió dellos cambeos significativos como la de 1618, cuando se baltó l'ala oeste pa construyir la Ilesia del Sagrariu.^[31] A partir del sieglu XV foi perdiendo adulces la so connotación cultural, siendo güei una cortil ensin actividaes relixoses.

La Ilesia del Sagrariu ye un templu integráu na catedral, empezada a construyir por Cristóbal de Rojas, Alonso de Vandelvira y Miguel de Zumárraga en xunu de 1618 n'estilu barrocu.^[34] Atópase ocupando la galería oeste del patiu de les Naranxales, tien planta de cruz llatina y el cruceru ta cubiertu por una bóveda con llinterna. Consta de cuatro puertes: dos pol patiu de les Naranxales, una dende l'interior de la catedral y otra que da direutamente al esterior. El so interior ta ricamente decoráu, destacando'l retablu mayor, la estructura foi realizada por Francisco Dionisio de Ribas y les talles por Pedro Roldán.^[29]

Presenta trés portaes na fachada de los pies, una en cada brazu del cruceru y dos na cabecera, tamién presenta otra puerta que da al patiu de les naranxales, denomada del llagartu y otra que comunica cola ilesia del sagrariu y finalmente la Puerta del Perdón que ye la puerta d'accesu al patiu de les Naranxales dende la cai de los Alemanes:^[35]

Portada del Bautismu, ye l'asitiada más a la izquierda, foi construyida nel sieglu XV, atópase decorada cola representación del relieve del Bautizu de Cristu, nel tímpanu obra realizada pol taller de Lorenzo Mercadante de Bretaña, ye d'estilu góticu con arquivoltes apuntaes afataes con traceríes, tamién s'atopen escultures de los obispos de Sevilla, San Leandro y San Isidoro, de Santa Xusta y Rufina obres direutes de Lorenzo Mercadante y una serie d'ánxeles y profetes debíos a Pedro Millán.^[36]

Portada principal o de l'Asunción, ye l'asitiada nel centru de la fachada y permaneció ensin realizase hasta'l sieglu XIX, cuando'l cardenal Cienfuegos y Xovellanos encargó la so decoración escultórica, ente la que destaquen les figures de los apóstoles, executaes por Ricardo Bellver ente 1877 y 1898.^[9]

Portada de San Miguel o de la Nacencia, llamada asina yá que na portada inclúyese la representación del Nacencia de Cristu.^[15] Foi construyida nel sieglu XV y atópase decorada con escultures de terracota ente les que destaquen les de San Laureano, San Hermengildo y los cuatro evanxelistes, executaos por Millán. Ésta ye la vía d'accesu actual (2010) de les procesiones de Selmana Santa al templu catedraliciu nel so percorríu pola carrera oficial.^[37]

Puerta de San Cristóbal o del Príncipe (1887-1895), ye la que coincide col cruceru sur, foi proyeutada por Adolfo Fernández Casanova y terminada en 1917, anque'l so primer diseñu foi realizáu pol arquiteutu Demetrio de los Ríos en 1866. Delantre d'esta puerta, ta asitiada un retruque del «Giraldillo».^[9]

Puerta de la Concepción (1895-1927), ta asitiada na parte norte del cruceru que s'abrir sobre'l patiu de les Naranxales, tamién el diseñu foi realizáu por Demetrio de los Ríos y proyeutada y rematada por Adolfo Fernández Casanova en 1895, foi construyida asonsañando l'estilu góticu p'harmonizar col restu del edificiu.^[9]

Puerta del Llagartu, comunica cola parte cubierta del patiu de les Naranxales,^[15] que la so galería tamién recibe este mesmu nome por un llagartu colgáu del techu por cuenta de un antiguu exvoto, ye la de más simple decoración.

Puerta del Sagrariu, da accesu dende dientro de la catedral a la ilesia del Sagrariu, realizada por Pedro Sánchez Falconete nel postreru terciu del sieglu XVII. Ta enmarcada por unes columnes d'orde corintiu y na parte alta atópase una escultura representando a San Fernando, a un llau Santa Xusta con San Isidoro y al otru llau Santa Rufina con San Leandro.^[29]

Puerta del Perdón, con esti nome conocer a la puerta d'accesu al patiu de les Naranxales dende la cai de los Alemanes y por tanto nun ye puramente una puerta de la catedral, pero sí perteneciera a l'antigua mezquita y conserva d'aquella dómina un arcu apuntáu de ferradura. A principios del sieglu XVI realizaron obres, decorándola con escultures de terracota del escultor Miguel Perrin, destacando'l gran relieve de la Espulsión de los mercaderes sobre l'arcu d'entrada. Los ornamientos en yesería fueron fechos por Bartolomé López.^[29][38]

Puerta de Palos, tamién llamada Puerta de l'Adoración de los Magos, pol relieve con esta tema que s'atopa nel so tímpanu, modeláu por Miguel Perrin hacia 1520. El nome de «Palos» ye más popular, y débese a les rexes de madera que lo dixebren d'antigües dependencies del cabildru catedraliciu.^[15][38]

Puerta de Campanielles, nomáu asina porque na dómina de la so construcción yera dende onde se tocaben les campanielles pa llamar a los obreros. Les escultures renacentistes, según el relieve del tímpanu que representa La entrada de Cristu a Xerusalén, fueron realizaos por Miguel Perrin a principios del sieglu XVI.^[9][38]

• 
  Puerta del Bautismu.
• 
  Portada principal o de l'Asunción.
• 
  Puerta de San Miguel.
• 
  Puerta de San Cristóbal o Puerta del Príncipe Ficheru:Puerta de la concepción
• 
  Puerta de la Concepción.
• 
  Puerta de Palos
• 
  Puerta de Campanielles
• 
  Puerta del Perdón.

La catedral tien cinco naves que se distribúin, mirando escontra Llevante. Nun cunta con una cabecera nel sentíu góticu habitual en forma d'ábside ensin girola, yá que la so planta salón ye un perfectu rectángulu de 116 m de llongura por 76 m d'anchu, que se correspuende col espaciu qu'ocupaba la gran mezquita almohade que taba asitiada nel mesmu llugar.^[35] La nave central y la del cruceru son más altes que'l restu. A les naves esteriores ábrense unes capiyes asitiaes ente los contrafuertes y qu'igualen en fondura a la nave del cruceru. Los murios cunten con poca espesura. Sicasí, les capiyes tán dixebraes por estribos perpendiculares a la exa central del templu, terminando en 28 pilastres adosaes que, con otros 32 exentos, soporten a 68 bóvedes ojivales. Estes pilastres son de mampostería, revistíos de piedra. Les bóvedes de calter ojival, son cuatripartitas nes naves y sixpartitas nes capiyes, siendo les del cruceru de forma estrellada. La lluz natural enfusa al traviés de numberoses vidreres.^[9]

La nave central agospia dos edificaciones: el Coru, flanqueado por grandes órganos; y la Capiya Mayor arrodiada por altes rexes. Ente elles asítiase'l cruceru, que les sos bóvedes son les más altes del templu y algamen nesti puntu los 37 m d'altor. Por detrás del Coru atopa'l Trascoro y en llinia con tou lo anterior la Capiya Real.

La Capiya Mayor, asitiada na nave central, ta delimitada nos llaterales y nel frontal por rexes de fierro doráu, d'estilu renacentista. El retablu d'esta capiya constitúi una de les obres más destacaes de la historia del arte.^[20] La so construcción empecipiar nel añu 1482, y nél intervinieron Pedro Dancart, Jorge Fernández Alemán, Roque Balduque y Juan Bautista Vázquez el Viejo que la concluyó. Destaca la escultura d'un crucificáu, denomináu del Millón, obra gótica del sieglu XV.^[39] Nesti retablu atopa la pequeña imaxe de la Virxe de la Sede del sieglu XIII, titular y patrona de la catedral.

Los murios del presbiteriu tán decoraos exteriormente por una serie d'escultures de diversos santos en bultu redondu y folla cocida sobre repises y so doseles. El total d'escultures ye de 59 les cualos componen un conxuntu d'induldable guapura, anque nun pueden apreciase bien pol altor en que se topen. Son escultures de calter góticu, renacentistes y manieristes, resultáu de la socesión d'artistes qu'intervinieron na execución. Dende 1522 apaez Miguel Perrin que permanez venceyáu a estos trabayos hasta 1552.^[40] En 1564 nómase como escultor a Juan Marín. Más tarde, en 1572, nomar a Diego de Pesquera. Por fin terminóse la decoración en 1575. Destaca ente toes la Virxe del Reposu, bella imaxe de la Virxe col Neñu dormíu sobre'l so pechu atribuyida a Miguel Perrin, que ta asitiada enfrente a la rexa de la capiya Real y antaño tuvo gran devoción ente los sevillanos.^[41] La devoción espublizóse venceyada a la solicitú de les embarazaes por tener un bon partu, sofitáu nuna vieya tradición según la cual acaldía pasaba polos pies d'esta imaxe de la Virxe un xudíu que diariamente recitaba una ofiensa contra la Virxe por ser orixe de Jesús. Magar ello produció'l so conversión al cristianismu, y represu poles anteriores blasfemies contra la imaxe de la Virxe, dedicó'l restu de la so vida a espublizar la devoción a la Virxe del Reposu, convencíu de que fuera l'orixe de la so conversión y consecuente Salvación, por ello pasó a ser considerada proteutora de los partos de la Fe y simultáneamente de los partos naturales, por ello conocióse-y popularmente como La nuesa Señora de Bienpariese, amparadora de los bonos partos. A la devoción dio-y realce doña María Osorio, quien en 1554 mandó construyir nel centru del trasaltar una capiya o fornica a La nuesa Señora del Reposu.^[42] Na parte inferior d'esti muriu abre una capiya con enterramientu, dedicada a La nuesa Señora del Soterraño, que pertenez anguaño a los marqueses de Yanduri.

Ta construyíu con murios de cantería per trés llaos, ocupa l'espaciu entendíu pola cuarta y quinta bóvedes de la nave central y el frontal cerrar con una rexa d'estilu renacentista terminada en 1523 por Francisco de Salamanca.^[43][44] La sillería consta de 127 sitiales colos respaldos realizaos en marquetería de diverses maderes pa dar un coloríu especial al so ornamentación, con baxos relieves d'escenes del Antiguu y Nuevu Testamentu y con representaciones de personaxes grotescos nos brazos de les sielles y misericordies onde tamién hai escenes de xuegos. Nos tablones mayores d'entrada al coru atopen elementos ojivales cola separación fecha con columnes que terminen en pináculos. Los trés sitiales correspondientes al arzobispu y los sos ayudantes son los qu'amuesen un gran trabayu escultóricu. N'unu de los sitiales atópase una inscripción que diz: «Esti coru facer Nufro Sánchez entallador... 1475»,^[15] nun foi sicasí l'únicu tallista que trabayó nel coru, pos a la so muerte, fíxose cargu'l so fíu por poco tiempu y dempués el maestru Pedro Dancart de los Países Baxos tomó'l cargu de siguir cola obra, el so fallecimientu en 1494 fizo que siguiera'l so discípulu Juan Alemán. Acabóse la sillería hacia 1511. ^[45]

Trascoro

El trascoro foi realizáu por Miguel de Zumárraga n'estilu barrocu, diseñar nel añu 1619 y en permaneciendo diez años paraes les obres, rematar en 1635. Foi construyíu en pervalibles y vistosos materiales, como mármoles y xaspes. Ta afatáu con relieves y bustos de bronce presidíos por una pintura gótica de la Virxe de los Remedios de clara influencia italiana.^[9]

L'órganu actual foi construyíu por Aquilino Amezua nel añu de 1901 y restauráu por Gerhard Grenzing en 1996. Sustituyó a otru más antiguu de Jordi Bosch i Bernat que resultó destruyíu nel derrumbe de 1888 y taba consideráu unu de los meyores órganos que se construyera n'España.

El mueble que lu alluga data de 1724, ye obra de Luis de Vílches que diseñó la caxa y Duque Cornejo que foi l'encargáu de la decoración escultórica. En realidá tratar de dos preseos ximielgos engarraos que formen un grandiosu conxuntu. Interpretar con dambos simultáneamente dende'l mesmu tecláu. Dispón de cuatro teclados manuales, unu de pedal y alredor de 15000 tubos.^{[46][47] [48] [49]}

Llámense asina pol material nel que tán construyíes. Son cuatro pequeñes capiyes asitiaes nos murios llaterales del coru. Fueron realizaes a partir de 1515, intervinieron na so construcción el maestru Juan Gil de Hontañón y dende 1530 l'arquiteutu Diego de Riañu que replantego l'interior de les mesmes sustituyendo l'estilu góticu en que taben proyeutaes pol renacentista.^[19] De siguío méntense de forma independiente. Trátase de la Capiya de la Inmaculada, Capiya de la Encarnación, Capiya de la Virxe de la Estrella y Capiya de San Gregorio.

• Capiya de la Inmaculada

El 14 de febreru de 1628 Jerónima Zamudio, vilba del xuráu Francisco Gutiérrez de Molina encárga-y al escultor Martínez Montañés un retablu con una imaxe de la Inmaculada Concepción p'asitialo nesta capiya funeraria. Tres dellos retrasos na execución y el consiguiente pleitu, Martínez Montañés xustificó la tardanza en terminar la obra cola siguiente frase: va ser de les primeres coses qu'haya n'España y lo meyor que'l susodichu fixo. El tiempu dio-y la razón, puestu la talla de la Inmaculada que preside'l retablu que foi inauguráu'l 8 d'avientu de 1631 ta considerada una obra d'escepcional valor. Popularmente conocer como La Cieguecita pola so mirada baxa colos párpagos apenes abiertos.^[50]

El retablu nel so conxuntu consta de bancu nel que tán asitiaos les semeyes de los patronos de la capiya antes citaos que fueron pintaos por Francisco Pacheco en 1631. La fornica central cola imaxe de la Inmaculada ta flanqueada por talles de San Gregorio Papa y San Xuan Bautista según relieves de San José, San Joaquín, San Jerónimo y San Francisco.^[51]

La Cieguecita ta realizada en madera de cedru, mide 164 cm y ta concebida según el modelu que describió Francisco Pacheco nel so llibru Tratáu del arte de la pintura. Trátase por tanto d'una Virxe neña con una llarga melena que cai sobre'l llombu. Visti llarga túnica cinxida con un cíngulo que simboliza'l so doncellez y un mantu sobre los costazos que se recueye col brazu esquierdu produciendo numberoses plegues. La cabeza afatar con una corona de 12 estrelles qu'aluden a les dolce tribus d'Israel. Na peana apaecen les cares de tres ángel sobre un dragón que representa'l pecáu.^{[ensin referencies]}

• Capiya de la Encarnación

Ta presidida por un retablu atribuyíu a Francisco de Ocampo y Felguera que foi realizáu en redol a 1630 cola tema principal de L'Anunciación. Nel bancu del mesmu esisten relieves de San Xuan Bautista, San Xuan Evanxelista, Santu Domingu, San Francisco y San Antonio.^[52]

• Capiya de la Virxe de la Estrella

Debe'l so nome a una imaxe renacentista de la Virxe que se cree foi realizada pol escultor renacentista d'orixe francés Nicolás de Lleón en redol a 1530. Esta talla asítiase nun retablu barrocu de Jerónimo Franco fecháu en 1695.^[52]

• Capiya de San Gregorio

Llámase asina por una escultura de San Gregorio asitiada nuna fornica. El santu porta un llibru nel que s'atopa la firma del so autor Manuel García de Santiago (sieglu XVII).^[52]

• Altar de la Madalena

Los patronos d'esti altar fueron Pedro García de Villadiego y la so esposa Catalina Rodríguez, que encargaron un retablu en 1537, en que'l so bancu atopar les sos semeyes, Don Pedro xunto a San Benitu y Doña Catalina a San Francisco.^[53] El retablu tien como tema principal L'Anunciación nel áticu y La Madalena a los pies de Cristu Resucitáu nel cuerpu principal.^[54] Trátase de pintures d'un anónimu discípulu d'Alejo Fernández realizaes en redol a 1537.

La vidrera asitiada xunto a esti altar, obra d'Arnao de Flandes en 1535, representa a San Sebastián cola cara del emperador Carlos I.^[55]

• Altar de l'Asunción (esiste otru altar de l'Asunción nel estremu norte de la nave del cruceru de la catedral)

Nel centru del retablu que s'atopa nesta capiya resalta un relieve cola representación de l'Asunción de la Virxe, obra d'autor desconocíu que s'atopa enmarcada por pintures de San Ildefonso y San Diego de Alcalá.^[54] Nel bancu atopen les pintures de los patrocinadores, el xuráu Juan Cristóbal de Poblar y el so esposa que la dotaron en 1593. Toles pintures son del artista de la escuela sevillana, anque nacíu en Ronda, Alonso Vázquez, fueron realizaes a finales del sieglu XVI.

• Capiya de San Pedro

Nel muriu esquierdu atópase'l mausoléu del que foi Obispu de Sevilla hasta 1523 Diego de Deza,^[54] recordáu ente otres coses por ser el gran defensor de les teoríes de Cristóbal Colón ante los Reis Católicos.

El retablu d'esta capiya ta dedicáu a San Pedro, foi encargáu polos Marqueses de Malagón en 1625 al polifacéticu artista Diego López Bueno arquiteutu, escultor y entallador que s'encargó de la estructura, ente que les pintures son obra de Francisco de Zurbarán realizaes en 1630, destacando la central que ye una bellísima Inmaculada, una de los meyores que salió de los sos pinceles. Nel bancu del retablu distintos escenes rellacionaes con San Pedro, Cristu y San Pedro sobre les agües, Cristu apurriendo les llaves a San Pedro y San Pedro curando al paralíticu. Nel primer cuerpu La Visión de San Pedro, San Pedro Papa y L'arrepentimientu de San Pedro. Nel segundu cuerpu San Pedro lliberáu pol ánxel, La Inmaculada y Quo Vadis. Nel áticu apaez una pintura del Padre Eternu, nun siendo esta obra orixinal de Zurbarán sinón una copia asitiada nel sieglu XVIII.

D'últimes destacar la rexa que cierra la capiya, obra de Fray José Cordero de Torres terminada en 1780, esti artista yera relixosu legu del conventu de San Francisco nel Puerto de Santa María.

• Capiya Real de la catedral de Sevilla

La Capiya Real fai les funciones de cabecera de la catedral. Consta de planta cuadrada con ábside y dos capilla llaterales, con una cubierta de cúpula semiesférica y llinterna realizada ente 1567 y 1569 por Hernán Ruiz el Mozu. En dicha capiya ta allugáu'l panteón cola urna de plata del rey San Fernando realizada por Juan Laureano de Pina d'estilu barrocu, según los sepulcros d'Alfonsu X de Castiella y de la so madre, la reina Beatriz de Suabia. Na cripta de la Capiya Real tán soterraos el rei Pedru I de Castiella y la so esposa, la reina María de Padilla, ente otros miembros de la realeza. Nun altar d'esta cripta atopa la imaxe de la Virxe de les Batalles, escultura en marfil del sieglu XIII. Nel retablu principal de la Capiya Real, del sieglu XVII, ta asitiada la imaxe gótica de la Virxe de los Reis, patrona de la ciudá y de l'archidiócesis de Sevilla.^[9]

• Capiya de la Concepción Grande

Esta capiya sirvió primitivamente como llugar d'enterramientu a los caballeros qu'acompañaron a San Fernando na conquista de Sevilla, a partir de 1654 el so patronatu perteneció a Gonzalo Núñez de Sepúlveda, caballeru venticuatro de Sevilla a quien-y foi concedíu'l derechu a ser soterráu nesti llugar tres una importante donación que realizó por cuenta de la octava de la Inmaculada Concepción. Anguaño los sos restos atopar nel muriu de la izquierda tres una llosa sepulcral col escudu d'armes de los Sepúlveda según diseñu del pintor Juan de Valdés Leal. Na rexa de la capiya, terminada en 1668, tamién puede contemplase el mesmu escudu.^[52]

Nel interior llama l'atención un sobeyosu retablu barrocu con gran mapa d'adornos y belles columnes salomóniques que s'articula en dos cuerpos, foi trazáu y executáu pol arquiteutu y ensamblador Martín Moreno en 1656.^[56] Les imáxenes son obra d'Alonso Martínez, sacante'l cristu crucificáu conocíu como Cristu de San Pablo. Nel primer cuerpu la imaxe central ye la Inmaculada Concepción y les llaterales correspuenden a San José y San Pablo. El segundu cuerpu ta presidíu pol yá citáu Cristu de San Pablo que ye obra del sieglu XVI y perteneció posiblemente a la decoración del antiguu retablu, siendo recuperáu p'asitialo na so situación actual. Esta imaxe goció d'antiguo de gran devoción na ciudá. A los so llau atopen les talles de San Gonzalo y San San Antonio de Padua.^[52]

Nel muriu derechu atópase un sepulcru de mármol n'estilu neogóticu realizáu en 1881, nél ta soterráu'l que fuera arzobispu de Sevilla Cardenal Francisco Javier Cienfuegos Xovellanos, nacíu n'Uviéu en 1766 que tuvo al cargu de la diócesis de Sevilla dende 1824 hasta'l so destierru en Alicante por motivos políticos el 18 de febreru de 1836.^[57]

Hasta 1810 tuvo espuestu nesta capiya una de les meyores obres de Murillo, La nacencia de la Virxe. Esti cuadru foi oxetu d'un robu perpetáu pol mariscal francés Soult mientres la Guerra de la Independencia y anguaño atópase nel Muséu del Louvre en París.

Ente 1835 y 1837, nesta capiya atopábase soterráu'l pernomáu presbíteru canariu Don Cristóbal Bencomo y Rodríguez, confesor del Rei Fernandu VII d'España^[58] y Arzobispu titular de Heraclea.^[58] Este pasó los sos últimos años en Sevilla onde esfrutaba de la dignidá de Arcediano de Carmona y emprestó la so ayuda a la población en casos de grandes calamidaes públiques, como nuna epidemia de cólera qu'azotó a la ciudá hispalense en 1823.^[59] Una semeya so ta espuestu xunto a los d'otros pernomaos personaxes na biblioteca colombina de la catedral.^[59] Los sos restos anguaño atópense soterraos na Catedral de San Cristóbal de La Laguna en Tenerife.^[59]

• Altar de Santa Bárbara

Destaca'l cuadru que representa a les Santes Xusta y Rufina, obra de Miguel de Esquivel realizada en 1620, tiénense pocos datos d'esti artista, pos esta ye la so única obra conocida, sábese que morrió bien nueva en 1621. Les Santes tán representaes a entrambos llaos de La Giralda. Santa Xusta mira escontra'l cielu, ente que Santa Rufina paez meditar cola mirada baxa. Ye bien interesante la detallada representación de la Giralda, pos pueden reparase ente otros detalles les pintures con distintos santos qu'entós la afataben y anguaño sumieron.^[52][35]

Esiste tamién nesti altar un pequeñu retablu con pintures d'un discípulu d'Antonio de Alfían y una imaxe de San Antonio ensin demasiao interés artísticu.

• Altar de Santa Xusta y Rufina

El so patronatu deber a los hermanos Bécquer en 1622. Nél atopa una destacada escultura de les santes que foi realizada en 1728 por Duque Cornejo. Estes imáxenes vienen de la Ilesia del Salvador (Sevilla) y procesionan añalmente na festividá del Corpus.^[35]

Les capiyes del llau sur atópense estremaes en 2 grupos pela puerta de San Cristóbal. Nel primer grupu, empezando dende la fachada esti, atópense la Capiya del Mariscal, Antesacristia, Capiya de los Dolores y Capiya de San Andrés. Nel segundu, Capiya de la Virxe de l'Antigua que ye de mayor dimensión que les demás, Capiya de San Hermenegildo, Capiya de Santa Ana y Capiya de San Laureano qu'entra en contautu cola fachada oeste. Nes cercaníes de la Puerta de San Cristóbal allúguense l'altar de la Piedá, l'altar de la Concepción y el monumentu a Cristobal Colón

• 1. Capiya del Mariscal

Esta capiya debe'l so nome al so patronu, Diego Caballero,^[60] ricu mercader y armador, mariscal de la Islla de la Española dende 1536, que apurrió al Cabildru de la catedral de Sevilla en 1553, la importante suma de 26.000 maravedinos pa fundar una capellanía y construyir el retablu pictóricu que persiste anguaño,^[61] ensin dulda una xoya del arte renacentista.

El retablu ye obra del pintor Pedro de Campaña,^[60] que cuntó cola collaboración del entallador Pedro de Becerril pa la imaginería y arquiteutura, y del pintor Antonio de Arfián pa la policromía de la estructura arquitectónica, el trabayu empezar en 1555, y enllargóse a lo llargo de 8 meses.^[62] Consta en total de 10 tables. Nel bancu o parte inferior, a la izquierda semeyes de Diego Caballero, el so fíu y el so hermanu Alonso, nel centru Jesús ente los doctores, a la derecha semeyes de Leonor de Cabrera (esposa de Don Diego) y la so hermana doña Mencia (esposa d'Alonso) coles sos fíes. Nel cuerpu principal la tabla central ye La Purificación de la Virxe, a la so derecha Santu Domingu (enriba) y Santiago na batalla de Clavijo (embaxo), a la so izquierda La imposición de la casulla a San Ildefonso (embaxo) y La estigmatización de San Francisco (enriba).^[60] Nel áticu La Resurrección y más arriba nel remate El Calvariu.

La tabla principal como yá se comentó correspuende a la Purificación de la Virxe, esta escena rellatada nel evanxeliu de San Lucas, tamién ye conocida como la Presentación de Jesús nel Templu.^[60] Según la llei de Moisés tolos xudíos teníen de consagrar a los sos fíos nel templu, pero la parturienta considerábase impura y solo dexábase-y la entrada na Casa de Dios 40 díes dempués del allumamientu, por eso esta festividá celébrase 40 díes dempués del 25 d'avientu, esto ye, el 2 de febreru. La tabla tien unes dimensiones de 330 cm por 240 cm y ta inspirada según dellos autores nun grabáu d'Alberto Durero.^[63] En primer planu apaez un invalido nel suelu qu'estiende'l so brazu ente que un neñu ufiérta-y una fruta, detrás la Virxe y Simeón col neñu en brazos, una serie de figures femenines envolubren la escena, caúna d'elles ye una alegoría de les distintes virtúes de la Virxe. La figura d'A Caridá tien dos neños nos sos brazos, detrás La Templanza con una jarra, La Xusticia con una balanza, La Fortaleza cola cabeza d'un lleón nun broche, La Prudencia con un espeyu, La Fe con una cruz na mano y La Esperanza qu'inclina la cabeza escontra riba.^[64]

• 3. Capiya de los Dolores

Al traviés d'esta capiya aportar a la Sacristía de les Motes, dientro de los sos elementos artísticos, destaca una imaxe de la Virxe de los Dolores asitiada nel bancu del retablu, ye obra realizada por Pedro de Mena de 1670. Nel muriu fronteru atópase'l sepulcru del que fuera arzobispu de Sevilla y cardenal Marcelo Spínola, que ta representáu n'actitú d'oración. Foi esculpíu por Joaquín Bilbao en 1906.^[65] Na parte cimera cuelga una sobeyosa pintura de Valdés Leal, tratar de Los Casamientos de la Virxe y San José, fechada en 1657.^[66] Otros cuadros d'interés qu'afaten esta capiya son La Negación de San Pedro y L'Entierru de Cristu, obres franceses anónimes del sieglu XVII, y Jacob bendiciendo a los sos fíos, pintura flamenca tamién del XVII, atribuyida a Pieter van Lint.^[67]

• 4. Capiya de San Andrés

L'elementu artísticu más importante d'esti espaciu ye ensin dulda el Cristu de la Clemencia (1603), una escultura de madera policromada por Juan Martínez Montañés,^[68] tamién llamáu Cristu de les Motes, pol llugar en qu'antes s'atopaba na catedral, ye una obra cume de la escultura barroca;^[53] tratar d'un bellu crucificáu qu'inspira una enorme serenidá. Tien la particularidá de tar xuníu a la cruz con 4 clavos en llugar de los 3 habituales.

A la derecha atópense cuatro sepulcros góticos de gran antigüedá que fueron realizaos alredor del añu 1400, posiblemente nel taller toledanu del escultor Fernán González. Nellos tán soterraos Alvar Pérez de Guzmán, el so padre, la so esposa, Elvira de Ayala y el so fíu.^[18]

Cuelguen tamién dos cuadros de gran interés atribuyíos a Luca Giordano que fueron pintaos alredor de 1700, nel primeru represéntase El treslláu de l'Arca de l'Alianza y nel segundu La Cantarada de la profética María, ye dicir la escena na que la hermana de Moisés canta acompañada d'otres muyeres israelites n'aición de gracies por poder travesar el mar Roxu. Na parte cimera ta asitiada una copia del Martiriu de San Andrés, de Juan de Roelas, l'orixinal atopar nel Muséu de Belles Artes de Sevilla.^[69]

• Altar de la Piedá

El principal elementu d'esti altar na pintura central del retablu que foi realizada por Alejo Fernández nel añu 1527. Nesta tabla representa la escena de La Piedá coles figures de Xesucristu, la Virxe María, José de Arimatea, María Madalena, María de Betania y María Salome. Nel bancu del retablu pueden contemplase les semeyes de Mencía de Salazar y el so maríu Alonso Pérez de Medina, donantes de la obra. ^[36]

• Altar de la Concepción

Esti altar nun tien de confundir se cola Capiya de la Concepción Grande, que s'atopa tamién na catedral de Sevilla y ta dedicada a la mesma advocación de la Virxe María.

Destaca nesti espaciu la pintura principal del retablu que foi realizada por Luis de Vargas en 1561 y representa una tema alegórica sobre Xesucristu. Nél tán asitiaos diversos personaxes alredor del árbol de Jese que simbolicen la xenealoxía temporal de Jesús, partiendo dende Adán que s'atopa en primer planu. Sobre estos personaxes, nuna nube, atópase la Virxe col so fíu en brazos.^[52]

Esta pintura foi conocida popularmente dende bien antiguu como Cuadru de la Gamba. Cúntase que nel sieglu XVI, el maestru Mateo Pérez de Alesio atópase na catedral pintando un San Cristóbal, y almiraba tanto la obra de Luis de Vargas qu'un día díxo-y a ésti: Piu val la tua gamba, che il mio S. Cristoforo, d'esta anéudota provién la denominación popular.^[60] Complementar cola semeya del donante, el chantre hispalense Juan de Medina, qu'apaez nel bancu del retablu y que ye una atayante prueba a favor de les altes condiciones de Luis de Vargas como pintor de semeyes.

La capiya ta protexida por una rexa de dómina renacentista terminada nel añu 1562. Foi diseñada por Hernan Ruiz II.

• 5. Capiya de la Virxe de l'Antigua

Según la lleenda, antes de la conquista de Sevilla polos cristianos, un ánxel condució al Rei San Fernando al interior de la mezquita principal de la ciudá, onde detrás d'un muriu que se fixo tresparente, pudo ver la imaxe de la Virxe de l'Antigua que permanecía ellí despinta dende escontra sieglos. Pocos díes dempués rindiéronse les fuercies musulmanes y San Fernando entró triunfante na ciudá'l 22 d'avientu de 1248.^[70]

La capiya actual ta presidida por un retablu en que'l so centru hai una imaxe pintada al frescu de la Virxe de l'Antigua, realizada según los historiadores nel sieglu XV, sobre un muriu de l'antigua mezquita qu'ocupaba l'espaciu de l'actual catedral. La Virxe sostién al so fíu cola manzorga y cola derecha una rosa, ente que'l Neñu suxeta un páxaru. Sobre la so cabeza dos ánxeles caltienen nel aire una corona que foi realizada en 1929 por cuenta de la coronación canónica de la imaxe y más arriba otru ánxel amuesa la inscripción Ecce Maria venit. El retablu ta realizáu en mármol y les distintes escultures que tien tán tallaes por Pedro Duque y Cornejo.

Nel muriu esquierdu allúgase'l bellu sepulcru del cardenal Diego Hurtado de Mendoza que foi iguáu n'Italia por Domenico Fancelli en 1510.^[45] Nel muriu derechu la sepultura del Arzobispu Luis de Salcedo y Azcona, obra esculpida por Duque Cornejo ente 1738 y 1740. Otru elementu destacáu son les numberoses llámpares de plata del sieglu XVIII qu'afaten la capiya.

• 6. Capiya de San Hermenegildo

Este foi'l llugar escoyíu pol Cardenal Juan de Cervantes pa folgar eternamente. El Cardenal Cervantes nació en Lora del Río, (Sevilla), nel añu 1382 y foi obispu de la ciudá mientres 5 años, dende 1449, hasta'l 25 de payares de 1453. Lorenzo Mercadante de Bretaña llabró en 1458 el magníficu sepulcru góticu realizáu n'alabastru blanco que persiste entá anguaño y estampó la so firma Lorenzo Mercadante de Bretaña entallo esti bultu. Na parte frontera destaca l'escudu d'armes del cardenal sosteníu por ánxeles, enriba la estatua yacente d'un enorme realismu sobre un catafalcu.

Dientro de la capiya esiste tamién un retablu realizáu por Manuel García de Santiago sobre 1750 presidíu por una imaxe de San Hermenegildo tallada por Bartolomé García de Santiago.

• 7. Capiya de San José

L'altar neoclásicu que preside esta capiya foi diseñáu pol arquiteutu Juan Pedro Arnal y construyíu ente 1785 y 1800, la escultura principal que representa a San José ye obra de José Esteve Bonet y les restantes fueron realizaes por Alfonso Giraldo Bergaz.

Nel muriu de la derecha atopa'l sepulcru del Cardenal Manuel Joaquín Tarancón y Morón arzobispu de Sevilla ente 1857 y 1862.^[71]

Ente los cuadros qu'afaten los murios puede destacar La Cena del rei Baltasar, obra del pintor flamencu Frans Francken el Mozu.

• 8.Capiya de Santa Ana o del Cristu de Maracaibo

Tres l'altar, puede contemplase un retablu pictóricu realizáu en 1504 y dedicáu a San Bartolomé. Desconozse quién foi'l so autor, anque un analís detalláu de les sos carauterístiques determinó que'l trabayu ye obra de dos artistes que nun foi posible identificar.

Nel bancu del retablu apaecen distintes escenes de la Pasión de Cristu, Flagelación, Camín del Calvariu, Crucifixón, Descendimiento y la Piedá. Nel primer cuerpu pintures de dellos santos que correspuenden a Santiago'l Mayor, San Blas, San Bartolomé, San Nicolás y San Sebastián. Nel segundu cuerpu dedicáu a María tán representaos San Xuan Bautista, Santa Ana, La Virxe col neñu, Santa Marta y San Miguel Arcánxel.

Otru elementu destacable d'esta capiya ye la imaxe pintada sobre tabla del Cristu de Maracaibo, realizada en 1560 y atribuyida a Pedro de Villegas Marmolejo. Modernamente integrar nun retablu realizáu por Joaquín Bilbao en 1919.

Nel muriu derechu ta'l sepulcru del que fuera arzobispu de Sevilla y Cardenal Don Luis de la Lastra y Cuesta, esculpíu por Ricardo Bellver en 1880. La figura del Cardenal atópase de rodíes sofitada sobre un reclinatorio.

• 9. Capiya de San Laureano

Esta capiya foi la primer parte de la catedral que se construyó. Contién el sepulcru del arzobispu Alonso d'Exea que foi soterráu en 1417 y el del Cardenal Joaquín Lluch y Garriga fináu en 1882.

El retablu dedicáu a San Laureano ye d'autor desconocíu, consta de dos cuerpos, na fornica central representar a San Laureano vistíu d'obispu con un cuchiellu na mano que simboliza'l so martiriu, a la so derecha representar al Santu orando y a la izquierda l'apaición del ánxel que lu indicó que partiera de Sevilla. Na parte cimera represéntase'l martiriu de San Laureano flanqueado por ánxeles enmarcaos en columnes salomóniques.

La bóveda de la capiya foi nel so momentu decorada por Lucas Valdés,^[30] pero estes pintures perdiéronse. Anguaño cuelguen cinco cuadros de Matías de Arteaga y Alfaro realizaes ente 1700 y 1702 que representen les siguientes escenes: La resurreición d'un mozu en Marsella por intervención de San Laureano, San Laureano en Roma ante'l Papa Virgilio, El sanamientu d'un enfermu en Roma pola intervención de San Laureano, El martiriu de San Laureano, La entrega de la cabeza de San Laureano al cleru de Sevilla.

• Altar de la Nacencia

Nel retablu atopen delles obres del pintor de la escuela sevillana Luis de Vargas que se realizaron a partir de 1555. La escena central correspuende a L'Adoración de los Pastores, unu de los sos meyores trabayos de clara influencia italiana. Esta representación sirvió de base pa ellaborar una vidrera pola casa Maumejean que ta asitiada na Capiya de San José d'esta catedral. El restu de les pintures correspuenden a L'Anunciación, La Presentación, San Juan, San Lucas, San Mateo, San Marcos y L'Adoración de les Reyes.^[52]

• Altar de La nuesa Señora de la Cinta

Nesti altar atopa una escultura en folla cocío y policromado de la Virxe de la Cinta que ta atribuyida al escultor Lorenzo Mercadante y créese que foi realizada en fecha próxima a 1470.^[52] La imaxe tien una llarga cinta en redol a la so cintura, que simboliza consuelu, remediu y proteición.

L'orixe d'esta advocación mariana ye bien antiguu. Según la lleenda publicada en 1714 por Frai Felipe de Santiago, un zapateru de nombre Juan Antonio invocó a la virxe por tener un intensu dolor na banda. Poco dempués atopó una cinta nel suelu, y al cinxí-yla el dolor sumió darréu.^[72]

• Capiya de San Isidoro

Nel so interior asítiase un retablu realizáu por Bernardo Simón de Pineda con escultures d'autor desconocíu que representen a San Isidoro, San Leandro, San Francisco y San Diego de Alcalá. La rexa esterior foi realizada n'Amberes en 1660.

• Altar de la Virxe del Yérbadu

Contién una composición escultórica realizada en piedra policromada na que se representa a la Virxe col Neñu. A los sos pies un ánxel arrodillado n'actitú d'almiración. Créese que'l conxuntu foi realizáu por Lorenzo Mercadante de Bretaña alredor de 1455.^[52]

• Altar del Ánxel de la Guardia

Nesti altar cuelga'l bellísimo cuadru L'Ánxel de la Guardia, pintáu por Murillo alredor de 1655.

• Altar del Consuelo

El so elementu principal ye'l cuadru La Virxe del Consuelo realizáu en redol a 1720 pol pintor de la escuela sevillana Alonso Miguel de Tovar.^[52]

• Altar del Neñu Mudu

Recibe esti nome popularmente por una imaxe del Neñu Jesús que foi tallada sobre 1650, probablemente por un discípulu de Martínez Montañés.

• Capiya de San Leandro

Destaca una arrogante portada barroca en piedra tallada obra de Matías de Figueroa y Diego de Castillejo que foi realizada en 1773. Nel interior asítiase un retablu obra de Manuel de Escobar iguáu en 1730 con talles de Pedro Duque y Cornejo. La figura principal del mesmu ye San Leandro flanqueado per San Antonio Abá y San Fulgencio. Na parte cimera vese la talla de Santu Domingu de Guzmán.^[52]

• Altar de La nuesa Señora de la Alcobilla

Nesti altar atopa un retablu barrocu nel que ta asitiada una representación escultórica de La Piedá. La Virxe tien la advocación de La nuesa Señora de la Alcobilla y ye la que da nome al altar. Créese qu'esti grupu escultóricu foi realizáu n'Alemaña en redol al añu 1500, y pertenecía primitivamente a la capiya privada de la familia de los Pinelos. Darréu foi restauráu gracies a la intermediación del canónigu José Torres Padilla y finalmente asitióse nel sitiu qu'agora ocupa. La iconografía tien dellos detalles peculiares que se repitiríen enforma n'otres representaciones posteriores. La Virxe cueye solamente unu de los brazos de Xesucristu, que la so cabeza cai con violencia.^[73]

• Altar de la Visitación

En 1566 el pintor Pedro de Villegas recibió l'encargu de realizar el retablu d'esta capiya que foi costeado pol capellán de la catedral Diego de Bolaños el cual apaez representáu nel bancu del mesmu xunto a los sos familiares.

L'espaciu central ta dedicáu a una pintura de La Visitación, ye dicir representa la visita de la Virxe María embarazada de Jesús a la so prima Santa Isabel que taba de la mesma embarazada de San Xuan Bautista. Ta flanqueado poles imáxenes de San Blas, El bautismu de Cristu, Santiago y San Sebastián. Esti conxuntu amuésennos les clares influencies manieristes y flamenques qu'esisten na obra de Villegas.

Nel bancu puede contemplase un relieve de San Jerónimo fecháu en 1566 que se considera una de les meyores obres del escultor Jerónimo Hernández.^[52]

• Capiya de los Jácomes

Nesta capiya atopa un retablu nel que ta asitiada una importante pintura realizada por Juan de Roelas, tratar d'una representación de La Piedá, que foi pintada alredor de 1609. El nome de la capiya procede del apellíu de los sos primitivos patrones, los Marqueses de Tablantes, anque tamién la conoz por Capiya de La nuesa Señora de les Congoxes.^[74][52]

• Capiya de San Antonio

Ye la Capiya Bautismal de la catedral, nel centru asítiase una magnífica pila bautismal renacentista del sieglu XVI realizada en mármol blanco. Al fondu enmarcáu por una moldura tallada de Bernardo Simón de Pineda, atópase'l cuadru La Visión de San Antonio. Esta obra de grandes proporciones data de 1656 y ye una de les creaciones cume de Murillo. Na parte inferior del cuadru, San Antonio metanes la clarixa colos brazos estendíos dirixe la so mirada a la parte cimera del llenzu onde se representa al Neñu Jesús nel centru d'una intensa lluz y arrodiáu per nubes y numberosos ánxeles.^[75]

Esti cuadru sufrió diversos avatares a lo llargo de la historia, en 1810 tuvo a puntu de ser robáu pol mariscal Soult del exércitu de Napoleón, el cabildru de la catedral consiguió faelo arrenunciar apurriéndo-y a cambéu La Nacencia de la Virxe tamién de Murillo qu'anguaño s'atopa nel Muséu del Louvre. El 4 de payares de 1874, unos desconocíos tullieron la obra p'apoderase de la figura de San Antonio, afortunadamente un anticuariu de Nueva York facer col fragmentu y devolver a la catedral Sevillana. Tres un procesu de restauración, volvió esponese nel añu 1875. Na parte cimera del retablu ta asitiada otra obra de Murillo, El bautismu de Cristu que foi realizáu en 1668. Tamién s'atopen nesta capiya ente otros los siguientes cuadros: La Imposición del paliu a San Isidoro de Lucas Valdés, cuatro pintures que componen un ciclu sobre la creación del pintor Simón de Vos, La Creación del Mundu, La creación de los animales, La separación de la lluz de les tiniebles y La separación de les agües de la tierra.

• Capiya de Scalas

Debe'l so nome a Baltasar del Río, que foi canónigu de la catedral y mientres unu de los sos viaxes a Roma consiguió que'l papa Lleón X nomára-y obispu de la modesta diócesis de Scalas nel Reinu de Nápoles. ^[76] En 1517 el cabildru sevillanu venció-y una capiya llibre de patronatu por que pudiera construyir el so mausoléu, que foi termináu mientres la so vida como se contempla entá anguaño. En 1540 nel so testamentu especificó'l so deséu de ser soterráu ellí, desgraciadamente finó pocu dempués en Roma'l 1 de xineru de 1541 y la tumba quedó vacida pa siempres.

Detrás del sepulcru allúgase un retablu de mármol nel que se representa la venida del Espíritu Santu enmarcada por dos columnes corinties. Nel bancu diverses escenes tallaes, el milagru de la multiplicación de los panes y los pexes, l'obispu n'actitú d'oración y el so escudu d'armes. El conxuntu foi realizáu alredor de 1539 y atribúyese al taller del escultor italianu Gagini de Bissone. Otra obra importante caltenida nesta capiya ye'l relieve de la Virxe de la Granada que ta atribuyida a Andrea della Robbia (sieglu XV), nél represéntase a la Virxe col neñu acompañada per San Sebastián, San Francisco, Santa Casilda y Santu Domingu. Ente los llenzos, destaca L'Adoración de los Pastores, única obra roblada pol so autor, el pintor Francisco Antolínez. ^[77]

• Capiya de Santiago

Lo primeru que llama l'atención d'esta capiya ye un cuadru de grandes dimensiones pintáu por Juan de Roelas en 1609 nel que se representa a Santiago combatiendo contra los musulmanes na Batalla de Clavijo, onde según la tradición el so sofitu foi fundamental por que les tropes cristianes llograren la victoria. El llenzu atópase enmarcáu nun retablu realizáu por Bernardo Simón de Pineda en 1663. Na parte cimera del mesmu asítiase una pintura dedicada al martiriu de San Bartolomé, obra de Juan de Valdés Leal fechada en 1663.

Tamién s'atopa'l sepulcru góticu esculpíu en alabastru en 1401 del arzobispu Gonzalo de Mena. Sobre'l sepulcru un preciosu relieve realizáu en folla vidrao de la virxe col neñu que se conoz como La Virxe del Coxín, por atopase'l neñu sofitáu sobre un coxín, ye una obra del florentín Andrea della Robbia del sieglu XV.

• Capiya de San Francisco

Destaca nel retablu'l cuadru de 1657 de Francisco Herrera'l Mozu, L'apoteosis de San Francisco y nel remate la pintura de Valdés Leal de 1661 que representa La imposición de la casulla a San Ildefonso.

• Altar de La nuesa Señora de Belén

Destaca'l retablu de Jerónimo Franco fecháu en 1622 nel que s'atopa una pintura de la Virxe de Belén realizada por Alonso Cano en 1631.

• Altar de l'Asunción

L'altar de l'Asunción o de la Concepción,^[78] ta presidida por un retablu dotáu por Juan Cristóbal de Poblar nel sieglu XVI y onde figura un relieve cola tema principal de L'Asunción de la Virxe, d'autor anónimu.^[54] Nel bancu del mesmu esisten semeyes a cada llau, unu de Don Juan Cristóbal de Poblar col so fíu y l'otru de la so esposa cola so fía. Nel guardapolvo del retablu figuren pequeñes pintures del Bautismu de Xesús, Santa Catalina, Ánxeles Músicos, Alegoríes de les Virtúes y El Padre Eternu, toes d'Alonso Vázquez.

• Capiya de les Doncelles

Esta capiya tamién llamada de les Vírxenes, foi la sede d'una cofradería dedicada a socorrer a les doncelles carentes de recursos económicos pa casase. Foi fundada por Micer García de Gibraleon en 1535.

Ta allumada por una vidrera obra d'Arnao de Vergara realizada en 1543, que representa na so parte cimera L'Asunción de la Virxe y na parte inferior La Virxe de la Misericordia protexendo a les doncelles, una iconografía similar a la de la Virxe de los Amoriantes cola que nun se debe confundir.^[79]

Dientro de la capiya destaca un retablu realizáu por José Rivera en 1771, na fornica central del mesmu representa L'Anunciación de la Virxe, flanqueada por pintures de San Bartolomé, San Pedro, Tomás l'Apóstol Santu Tomás y Santiago'l Menor. Nel áticu del retablu retrátase una representación del Calvariu flanqueada por San Ambrosio y San Agustín. Na parte esterior una rexa de gran calidá fechada en 1579 protexe la entrada.

• Capiya de los Evanxelistes

L'elementu principal d'esta capiya funeraria ye'l retablu central que contién interesantes pintures del artista d'orixe holandés, vecín de Sevilla dende 1539, Hernando de Esturmio.

Trátase d'un conxuntu de 9 tables dispuestes de la siguiente forma: Nel bancu Santa Catalina con Santa Bárbara, San Sebastián con San Xuan Bautista y San Antonio y Santes Xusta y Rufina. No fondero d'esta última tabla, ente otros detalles, puede trate La Giralda tal como yera antes de la so última reforma.

Nel primer cuerpu La misa de San Gregorio flanqueada por San Marcos y San Lucas.

Nel segundu cuerpu La Resurrección de Cristu nel centru y a los sos llaos San Juan y San Mateo.

• Capiya de la Virxe del Pilar

Esta capiya perteneció primitivamente a los caballeros aragoneses qu'acompañaron al Rei San Fernando na conquista de Sevilla. Dende principios del sieglu XVI dotar el mercader xenovés residente en Sevilla Francisco Pinelo, sirviendo d'enterramientu a la so familia. ^[80]

Esta capiya tien dos altares. El principal, d'estilu barrocu, fecháu a finales del sieglu XVII, tien una escultura d'escepcional valor que representa a la Virxe del Pilar, foi realizada por Pedro Millán alredor del 1500. El segundu retablu tamién de finales del XVII. Tien nel so centru una escultura de San Antonio Abá flanqueada poles imáxenes de Santa Inés y San Antonio de Padua.

Esta capiya ta amestada a la basílica de Santa María la Mayor de Roma dende 1626.^[81]

Les obres llevaes a cabu nel so solería nos sieglos XIX y XX esaniciaron, de camín, el conceutu de templu como campusantu d'eclesiásticos, cofraderíes, fundadores de capiyes o seglares adineraos, habida cunta que dende'l postreru terciu del sieglu XVIII publicaron ordenances reales prohibiendo la inhumación n'ilesies, anque'l cleru siguió exerciendo los sos derechos consuetudinarios. El canónigu Juan de Loaysa, siguíu por Félix González de León, anotó a fines del sieglu XVII (hasta 1708 en que remató la so redaición) cuantos epitafios y laudas sepulcrales informaben sobre la identidá y demás circunstancies de los soterraos nesti templu. Los sos trabayos compilatorios, más los d'Alonso Morgado, Antequera Luengo y anotadores anónimos dan un total de 627 enterramientos, cifra incompleta por cuenta de la esistencia de bóvedes de inhumación coleutiva, amás de los restos treslladaos equí n'urna cineraria como, ente otros, los de Benito Arias Montano (1811), Juan de Cervantes y Bocanegra o Cristóbal Colón (1902).^[82]

El 30 de mayu celebra'l día dedicáu a Fernandu III de Castiella, con tal motivu realízase una ceremonia relixosa na que participa'l Cabildru de la Catedral y una representación del Conceyu. Nel intre de la mesma tien llugar una procesión nel interior de la Catedral hasta la Capiya Real, onde ta'l féretro nel que s'atopen los restos mortales del Rei. Mientres les primeres hores de la mañana, permanez abierta la urna mortuoria, por que tou aquel que lo deseye pueda contemplar la momia del monarca. Como patrón del Arma d'Inxenieros celébrase tamién mientres la mañana una misa con asistencia de les xerarquíes militares y una compañía d'honores que llega hasta la Capiya Real desfilando pel interior de les naves catedralicies.^[83]

Los seises son un grupu de 10 neños que vistíos con traxes de paxes propios de sieglu XVI, executen una serie de dances sagraes nel presbiteriu asitiáu delantre del Altar Mayor de la Catedral, a la presencia del Santísimu Sacramentu espuestu. Ye un actu solemne que se realiza en trés causes añales: mientres la Octava del Corpus, la Octava de la Inmaculada Concepción (ente'l 8 y el 15 d'avientu) y nel Triduu d'Antroxu que tien llugar mientres los trés díes previos al Miércoles de Ceniza, fecha que marca nel calendariu llitúrxicu l'entamu de la cuaresma. ^[84]

A primer hora de la mañana del 15 d'agostu, realízase tolos años una procesión pola contorna de la Catedral cola imaxe de la Virxe de los Reis, patrona de Sevilla. Trátase d'una talla d'orixe francés que según la tradición foi regalada por Lluis IX de Francia al so primu Fernandu III de Castiella. La imaxe puede contemplase mientres tol añu na Capiya Real, y el día de la procesión asítiase sobre un pasu afatáu con ramos de nardos, saliendo del templu catedraliciu al traviés de la Puerta de Palos pa percorrer mientres dos hores les cais circundantes.^[85]

Esta tradición data de 1403, anque s'atayó nos periodos 1839-1865 y 1961-1986. Consiste na interpretación d'unos toques de clarín dende'l campanariu de la Giralda a les 12 de la nueche del 28 de xunu y a les 9.30 y 12 de la mañana del 29 de xunu, festividá de San Pedro y San Pablo. Los toques llámense Llárimes de San Pedro n'alcordanza de les llárimes qu'arramó l'apóstol dempués de negar en 3 ocasiones que conociera a Xesucristu, según rellaten los evanxelios. La melodía interprétase 3 vegaes consecutives en caúna de les cuatro cares del campanariu por miembros de la Banda de cornetes y tambores La nuesa Señora del Sol.^[86]

La procesión del Corpus Christi algama gran rellumanza en Sevilla y síguese celebrando en xueves pa caltener la tradición. La comitiva parte de la Catedral a les 8:30 hores de la mañana y cuenta coles representaciones de toles hermandaes y otres asociaciones ya instituciones. El cortexu remata cola Custodia del Santu Escayu y la Gran Custodia d'Arfe, una de les obres d'arte de mayor valor que caltién el templu. Entrepólense distintos pasos nos que se tresporten imáxenes de santos sevillanos: Santa Ángela de la Cruz (obra de José Antonio Navarro Arteaga), Santes Xusta y Rufina (Pedro Duque Cornejo, 1728), San Isidoro y San Leandro (Pedro Duque Cornejo, 1741), y San Fernando por Pedro Roldán (1671). Tamién La Inmaculada Concepción d'Alonso Martínez y una escultura del Neñu Jesús obra de Martínez Montañés que s'atopa mientres el restu del añu na Ilesia del Sagrariu.^{[87] [88]}

El 23 de payares, día de San Clemente, tuvo llugar la entrada del Rei Fernandu III de Castiella en Sevilla. La ciudá volvió d'esta forma a manes cristianes ya incorporóse a la corona de Castiella. Por cuenta de esti fechu que tuvo llugar en 1248, el rei Alfonsu X el sabiu instituyó nel añu 1255 la llamada procesión de les graes, tamién conocida como procesión de la espada o de San Clemente.

Esta tradición caltúvose hasta los nuesos díes y añalmente celébrase nel templu un actu relixosu y una procesión na que participen el Cabildru y representantes del Conceyu de Sevilla. Mientres la ceremonia porta una reliquia de San Clemente, el Pendón de San Fernando y la so espada Llobera. Esta postrera tien de ser tresportada pol asistente de la ciudá, suspendida verticalmente y sofitada pola fueya y non pel mangu. ^[89]

Tien la catedral una gran coleición compuesta por más d'ochenta vitrales, dende'l sieglu XIV hasta'l XX. Ente los artistes más destacaos atopar de la dómina gótica: Arnao de Flandes, Arnao de Vergara y Enrique Alemán y del renacencia Carlos Brujes y Vicente Menardo.^[9]

D'Enrique Alemán cúntense 17 vitrales los que tien partíos pola catedral, toes estes vidreres, como yera normal na dómina gótica, consten de cuatro calles caúna, onde hai representada en caúna d'estes cais una imaxe. Na capiya de San Laureano: ta la que representa a Santa Catalina, Santa María Madalena, Santa Marta y Santa Margarita (1485); capiya de San Hermenegildo: sobre la rexa d'entrada la que representa a los Cuatro obispo (1479); na capiya de San José: representa a San Gregorio, San Agustín, San Ambrosio y San Jerónimo (1479); capiya de Santa Ana: sobre la rexa, la de Santa Águeda, Santa Lucía, Santa Cecilia y Santa Inés (1478); capiya de San Antonio: sobre la rexa los Cuatro evanxelistes (1478), na capiya de Scalas: los apóstoles San Judas Tadeo, Santiago'l Menor, San Felipe y Santiago el Mayor (1475), na capiya de Santiago: Santa Xusta, Santa Rufina, Santiago'l Mayor y Santa Bárbara (1475), na capiya de San Francisco: San Antonio de Padua, San Bernardino de Siena, San Franciscu d'Asís y San Luis de Tolosa (1475).^[90]

• 
  San Juan, Santiago, San Andrés y San Pedro por Arnao de Flandes.
• 
  Vitral de la catedral con Cuatro santos.
• 
  Adoración de los pastores realizáu pola casa Maumejean.

Del artista Arnao de Flandes hai en total 29 vitrales, ente ellos atópense na Sacristía mayor: La Espulsión de los mercaderes del templu (1556); na capiya de la Virxe del Pilar: La entrada de Cristu en Xerusalén y A Caridá (1552); na capiya de Los evanxelistes: La resurreición de Lázaro y La nacencia de Cristu (1553); nel interior de la capiya de San Francisco: la de San Francisco recibiendo los estigmes (1554); na capiya de San Andrés: sobre la rexa que cierra la capiya una cola tema de la Santa Cena (1555); na capiya de los Dolores: la que representa'l Lavatorio de los pies (1555); nel interior de la capiya del Mariscal: Los Casamientos de la Virxe y San José (1556); sobre la portada de Campanielles: la de San Cristóbal (1546); na capiya de la Concepción Grande: nel so interior la del Martiriu de San Pablo (1550); na capiya real: Los evanxelistes (1541) y Cristu cola cruz arrecostines (1551) y sobre la puerta de Palos: San Sebastián (1535).^[55]

Na capiya de les Doncelles, caltiénse un vitral d'Arnao de Vergara representando L'Asunción de la Virxe, na so parte cimera y na parte inferior La Virxe de la Misericordia protexendo les doncelles, realizada nel añu 1543.^[79]

Vicente Menardo ye l'autor del rosetón realizáu en 1557 representando a los Cuatro evanxelistes según los de les puertes llaterales, tamién de les fachada principal, coles imáxenes de L'Anunciación (1566) y La Visitación (1568). D'esti mesmu artista, atópense, les vidreres del interior de la capiya de San Laureano coles imáxenes de San Isidoro, San Laureano y San Leandro (1572). Na capiya Real hai dos tamién del añu 1574. Sobre l'altar de la Natividá tien otra cola tema de L'Anunciación (1566). En resume siete vitrales de Vicente Menardo.^[9]

De finales del sieglu XVI y realizaes por Mateo Martínez son les que correspuenden a la sala capitular pal llume de la cúpula, tienen forma redonda con un diámetru de metro y mediu y cola representación del escudu del capítulu catedraliciu sobre fondu tresparente.^[90]

La realizada por Juan Bautista de Lleón pal interior de la capiya de San Antonio ta fechada nel añu 1685. Del sieglu XVIII son les que correspuenden a les capiyes de San Pedro, una de la capiya de la Concepción Grande y otra del interior de la capiya de Santa Ana representando la Sagrada Familia.

Del sieglu XIX, son les del interior de la capiya de San Hermenegildo (1819) y de la capiya de Scalas (1880) realizada en Múnich cola representación de la Venida del Espíritu Santu. Ente los años 1929 y 1932 realizáronse les del interior de les capiyes de los Dolores y de San José, según la restauración del restu de la catedral so la direición de Murillo Herrera fundador del Llaboratoriu d'Arte de la Universidá de Sevilla.^[90]

Antigua oficina de cuentes, rentes y valores del cabildru, asitiada xunto a la sala capitular. Nel so interior atópense espuestos pervalibles oxetos, como'l Pendón de San Fernando que se cree portaron les tropes de Fernandu III de Castiella nel añu 1248 mientres la conquista de Sevilla.

Asitiáu tamién xunto a la sala capitular, aportar a ella pola capiya del mariscal. Foi diseñada por Hernán Ruiz II, nel añu 1564, la planta ye rectangular, con bóveda de cañón llabrada en piedra con casetones y llinterna na so parte central. Consta d'un programa iconográfico con una serie d'escultures clásiques que representen les virtúes y apaecen una serie de relieves que ejemplifican diches virtúes como los modelos de bona conducta que tendríen que tener los canónigos pal bon gobiernu de la catedral.^[17]

Foi tamién Hernán Ruiz II el primeru que s'encargó de la so construcción anque foi rematada por Asensio de Maeda en 1592. Presenta como novedá na arquiteutura del Renacimientu español la creación d'una planta elíptica col pavimentu que sigue la mesma pauta del que diseñó Michelangelo pa la plaza del Capitoliu de Roma.^[9]

Decoren esta sala pintures de Pablo de Verdes (1592) que representen los cinco virtúes: Xusticia, Fe, Esperanza, Caridá y Misericordia, virtúes que teníen de tener los miembros del Capítulu, que s'axuntaben nesta sala. La decoración de la bóveda realizar por Bartolomé Esteban Murillo col allugamientu en tou la so redolada d'una serie de pintures al oleu de forma circular cola representación d'ocho santos sevillanos y una gran pintura rectangular de La Inmaculada nel centru.^[29]

La Sacristía mayor ye una construcción renacentista que foi realizada nel sieglu XVI según proyeutu del arquiteutu Diego de Riañu, con rica ornamentación plateresca y soluciones téuniques novedoses pa la so dómina.^[19] Consta d'una planta de cruz griega de brazos curtios. Sobre la que se construyó una cúpula sostenida por cuatro pilastraes con pechines, onde se representa de manera escultórica'l Xuiciu Final en tres anillos circulares. Ta rematada por una llinterna onde enfusa la lluz esterior qu'alluma la sala xunto coles ventanes elíptiques de les bóvedes abanicaes asitiaes nos balses que forma la cruz griega de la planta.^[29] Alluga nel so interior dalgunes de les meyores obres d'arte de la catedral.^[9]

Empecipióse la construcción de la sacristía de les Motes en 1509 pol maestru d'obres de la catedral Alonso Rodríguez. En pasando la direición por distintes manes y tar un tiempu paraes les obres, volvió retomase'l proyeutu con un nuevu diseñu realizáu por Diego de Riañu, anque finalmente, debíu al fallecimientu del maestru, foi termináu por Martín de Gainza en 1537.

Nel so interior amuésase una gran coleición de pintures relixoses dende'l sieglu XV al XIX. Ente los artistes destaquen: Juan Sánchez de Castro, Alejo Fernández, Francisco de Zurbarán, Luis Tristán, Mattia Preti, Jacob Jordaens y Francisco de Goya.

Anque se conoz comúnmente como Biblioteca Colombina, los sos fondos son en realidá la suma de la Biblioteca Colombina, donada por Hernando Colón, fíu de Cristóbal Colón, la Biblioteca Capitular y l'Archivu Capitular. El so valor documental y históricu ye incalculable y contién gran númberu de manuscritos, ente ellos l'orixinal del Llibru de les Profecíes escritu por Cristóbal Colón en 1504, el Cancioneru de la Colombina y el Liber de promissionibus et predictionibus Dei de finales del sieglu IX. Ente los incunables atópense La Imago Mundi de Pierre d'Ailly o la Gramática castellana d'Antonio de Nebrija.^[91][92] Ta asitiada na ala nordeste del patiu de les Naranxales.^[93]

Destaquen ente les ayalgues del templu numberoses pintures, pertenecientes munches d'elles a artistes de la escuela sevillana de pintura de distintes dómines, ente elles delles de Murillo, como les semeyes de San Isidoro o San Leandro; cuadros de Zurbarán como'l de Santa Teresa,^[53] obres de Luis de Morales y Francisco Herrera'l Mozu. En escultura y ente otres, les de Pedro Roldán, Juan de Mesa y Alonso Martínez. La tumba de Cristóbal Colón, obra d'Arturo Mélida asitiada nel brazu derechu del cruceru, onde reposen los restos del famosu descubridor d'América. Obres d'orfebrería como los bustos-relicarios de Juan Laureano de Pina y la custodia procesional de Juan de Arfe. Son destacables les Tables alfonsíes del sieglu XIII, regalu d'Alfonsu X el Sabiu.^[9]

La gran custodia de cinco cuerpos coronada pola estatua de la Fe, ye una creación del plateru vallisoletano Juan de Arfe que la realizó ente 1580 y 1587 n'estilu renacentista. El mesmu artista consideró que se trataba de la so meyor obra y esplicó la complexa iconografía del conxuntu nun folletu tituláu Descripción de trazar y ornatu de la custodia de plata de la Santa Ilesia de Sevilla. Mide 3.25 m d'altor, contién unos 350 kg de plata, innumberables figures de santos y numberosos relieves con escenes eucarístiques del antiguu y nuevu testamentu.^[94]

• Nel primer cuerpu representar a la Ilesia militante, nel centru atopa la imaxe de la Inmaculada arrodiada por San Pedro, San Pablo, La Sabiduría y l'Entendimientu. Externamente asítiense les figures de los doctores de la Ilesia: San Ambrosio, San Gregorio, San Jerónimo, San Agustín, Santu Tomás y San Dámaso. Más embaxo un conxuntu de 36 relieves del Antiguu y el Nuevu Testamentu. Na parte cimera del templete, represéntense los sacramentos asitiaos en pequeñes forniques.^[94]

• El segundu cuerpu asitiáu sobre l'anterior ta dedicáu a la eucaristía. Contién nel centru l'espaciu destináu al viril onde s'asitia la Hostia consagrada, arrodiada polos cuatro evanxelistes. Per fora les figures de los santos patronos de la ciudá Sevilla en grupos de dos: San Florencio y San Clemente, Santes Xusta y Rufina, San Isidoro y San Leandro, San Hermenegildo y San Sebastián, San Servando y San Germán, San Carpóforo y San Laureano.^[94]

• El tercer cuerpu ta dedicáu a la Ilesia Triunfante y nel so centru representa la escena del Corderu Místicu recostado sobre'l llibru de los siete sellos, según rellátase n'El Apocalipsis de San Juan.

• El cuartu cuerpu representa la Trinidá y contién les figures de Padre, Fíu y Espíritu Santu. Sobre'l mesmu atopa un pequeñu quintu cuerpu y la estatua de la Fe que corona'l conxuntu^[95]

	Tiento Tiento d'Alonso de Mudarra (Sevilla, 1510-1580).
¿Problemes al reproducir esti ficheru?

Dalgunos de los compositores más conocíos qu'ocuparon l'el puestu de maestru de capiya de la Catedral de Sevilla son:

• Pedro Fernández de Castilleja dende 1514.
• Francisco Guerrero ente 1574 y 1599.
• Ambrosio Cotes ente 1600 y 1603.
• Alonso Lobo ente 1604 y 1617.^[96]
• Fray Francisco de Santiago ente 1617 y 1643.^[97]
• Alonso Xuárez ente 1675 y 1684.
• Diego José de Salazar ente 1685 y 1709.
• Pedro Rabassa que desempeñó'l cargu ente 1724 y 1757.^[98]
• Antonio Ripa que llogró'l nomamientu en 1768.
• Domingo Arquimbau ente 1790 y 1829.^[99]
• Hilarión Eslava que tomó posesión del cargu n'abril de 1832.
• Evaristo García Torres dende 1864.
• Eduardo Torres ente 1910 y 1934.
• Norberto Almandoz Mendizabal ente 1934 y 1960.

Otros compositores bien amestaos a la Catedral de Sevilla al traviés de la so historia fueron: Cristobal de Morales, Alonso de Mudarra, Francisco de Peraza (organista), Estacio de Lacerna, Francisco de Peñalosa, Francisco Correa de Arauxo (organista), Sebastián Durón que desempeñó'l cargu d'organista segundu ente 1680 y 1685, Eugenio Gómez, Bonaventura Íñiguez, Luis Leandro Mariani (organista), Joaquín Turina, Juan Bautista Elustiza y Manuel Castillo. Dalgunes de les sos obres pa órganu fueron llevaes al discu pol organista José Enrique Ayarra (500 años de música d'órganu na Catedral de Sevilla).^[100][101]

Ente les obres musicales calteníes, tien de destacar el Cancioneru de la Colombina, manuscritu español de finales del sieglu XV, contién pieces de Juan de Triana, Juan Cornago y Francisco de la Torre (compositor).^[102]

La Catedral atesora una importante coleición de llibros de coru manuscritos sobre pergamín. Estos asitiábense nes ceremonies llitúrxiques sobre un estraordinariu mueble (facistol) realizáu en 1565. N'el so cumal asítiase un templete con una imaxe de la Virxe col neñu y sobre l'un cristu crucificáu arrodiáu per escultures de los 4 evanxelistes realizaes por Juan Bautista Vázquez el Viejo.^[103]

Catedrales d'España Bienes d'interés cultural de la provincia de Sevilla

Arquiteutura relixosa de Sevilla Palaciu arzobispal de Sevilla Institución Colombina

• Almagro Gorbéa, Antonio (2007). La piedra postrera, V centenariu de la Catedral de Sevilla. Sevilla Tvrris Fortissima. OCLC 434517432.
• Cardoso Bonu, Diego A. (2006). Sevilla, el cascu antiguu. Historia, arte y urbanismu. Guadalquivir ediciones. OCLC 173183314.
• Falcón Márquez, Teodoro (1999). La Giralda: rosa de los vientos. Diputación de Sevilla, Área de Cultura. OCLC 21872887.
• Ferrand, Manuel (1981). El Retablu Mayor de la Catedral de Sevilla. Fundación El Monte. OCLC 492009674.
• Jiménez Martín, Alfonso (2013). Anatomía de la catedral de Sevilla. Diputación de Sevilla. OCLC 870196564.
• Jiménez Martín, Alfonso (2006). La catedral gótica de Sevilla: fundación y fábrica de la obra nueva. Universidá de Sevilla. OCLC 70766866.
• Morales, Alfredo; Sanz, María Jesús; Serrera, Juan Miguel y Valdivieso, Enrique (2004). Guía artística de Sevilla y la so provincia. Diputación de Sevilla. OCLC 432881155.
• Navascués Palacio, Pedro; Sarthou Carreres, Carlos (1997). Catedrales d'España. Madrid: Espasa Calpe. OCLC 249825366. ISBN 84-239-7645-9.
• Nieto Alcaide, Víctor (1994). Arnao de Vergara. Sevilla, Excma. Diputación de Sevilla. OCLC 2052563.
• Nieto, Víctor; Morales, Alfredo J.; Checa, Fernando (1989). Arquiteutura de la Renacencia n'España 1488-1599. Guida Editori. OCLC 21460480.
• Recio Mir, Álvaro (1999). Les estancies capitulares de la Catedral de Sevilla. Universidá de Sevilla, Fundación Focus Abengoa. OCLC 42932933.
• Ros Carballar, Carlos (1989). Les pantasmes de la Catedral de Sevilla. Editorial Castillejo. OCLC 433581732.
• Valdivieso González, Enrique (1991). Guía de la Catedral de Sevilla. Guadalquivir ediciones. OCLC 27303671.

• Wikimedia Commons tien conteníu multimedia tocante a Catedral de Sevilla.
• Catedral de Sevilla en WikiMapia
• Web oficial de la Catedral de Sevilla
• Conseyería de Cultura - Bienes Patrimoniu Mundial
• Visita Virtual a la Catedral de Sevilla
• Otra visita virtual
• Catedral de Sevilla na base de datos del Patrimoniu Inmueble d'Andalucía ellaborada pol Institutu Andaluz del Patrimoniu Históricu