Claude Louis, Berthollet kondea (Talloires, 1748ko abenduaren 9a – Arcueil, 1822ko azaroaren 6a) Savoiar kimikaria izan zen. Lavoisier eta beste batzuekin batera, konposatu kimikoen izendapen sistema modernoaren oinarria den nomenklatura kimikoaren sistema bat asmatu zuen, eta "L'eau de Javel" (lixiba) sortu zuela egozten zaio [1] .
Biografia
Louis eta Philiberto Donierren bederatzi seme-alabetatik seigarrena izan zen. [1]
Turinen medikuntza ikasi zuen, 1770ean lizentziatu zen. 1772an Parisera joan zen eta bertan kimika ikasi zuen .
Theodore Tronchin ezagutu zuen, bere mediku praktiketako irakaslea, eta hark lortu zuen Orleanseko dukearen emaztearen mediku pertsonala izatea. Tronchin Genevako medikua zen goi-klaseek oso estimatua, Voltaire, Rousseau eta Diderot bezalako lagunak zituena. Tronchin-i esker bere diru-sarrerak handitu egin ziren eta horretan oinarritu zen Parisen bere karrera kimikoa jarraitzeko. [1]
1778an Medikuntzan bigarren doktoretza bat lortu zuen Parisen, bere italiar titulua Frantzian aitortu ez ziotelako, urte hartan bertan Margurite de Baur-ekin ezkondu zen, eta horrela Frantziako herritartasuna lortu zuen. [1]
1780an, argitaratu zituen memoria ugariengatik, Académie des sciences-eko kide hautatu zuten. Lau urte geroago Manufacture des Gobelins-eko zuzendari izendatuko dute, errege-tapizak egiteko tailer ospetsuak. Kloroaren propietate zuritzaileak deskubritzen ditu eta sodio hipoklorito-disoluzioa erabiliz ehunak zuritzeko prozedura bat diseinatu zuen: bera da lixibaren edo Javel-en uraren asmatzailea.
George Stahl-en flogistoren teoriaren jarraitzailea zen, hala ere 1786an Lavoisierren teoriara makurtu zen berarekin egindako pneumatika kimikoko esperimentuen ondorioz, geroago lagun izan baitziren. [1]
1787an, Louis-Bernard Guyton de Morveau, Antoine Lavoisier eta Antoine-François de Fourcroyreki batera, Méthode de nomenclature chimique argitaratu zuen, nomenklatura kimiko modernoaren oinarria. [2]
1789an Annales de chimie aldizkaria sortu zuen Fourcroy eta Guyton de Morveaurekin batera, eta haiekin batera nomenklatura kimikoa berrikusteko ardura zuen batzordean egon zen.
1791n Éléments de l'art de la teinture argitaratu zuen, Manufacture des Gobelins-en egindako lanen ikerketaren ondorio gisa. Lehergailuetan ere lan egin zuen.
Kimika irakatsi zuen École Normale Supérieure-n, eta, 1794ren ondoren, École Polytechnique-n.
Gaspard Monge lagunarekin batera, Errepublikako armadek konkistaturiko herrialdeetako zientzia eta arte objektuak bilatzeko gobernuko komisarioetako bat izan zen. Italian Bonaparte jeneral gaztea ezagutu zuen. 1798an Napoleon Egiptora lagundu zuen zientzialarien taldeko partaide izan zen, sodio karbonato natural hidratatuaren (Na3(HCO3)(CO3) - 2H2O) propietateak aztertu zituen. 1789ko abuztuaren 20an Egiptoko institutuan sartu zen fisikako atalean, eta presidenteorde hautatu zuten. Presidentetza hurrengo urteko ekainean iritsi zen. Afinitate kimikoei buruzko teoria landu zuen Natron lakuen esplorazio baten ondorioz. Suez eskualdeko errekonozimenduan eta Siriako kanpainan ere parte hartu zuen. 1799ko abuztuaren 23an Napoleonekin batera Egiptotik irten zen, kimikariak Institutu Nazionalean katedra berreskuratu zuen eta 1802an Description de L'Egypte prestatzeaz arduratu zen batzordeko presidente izan zen.
1799an hasi eta zortzi urtez, Bertholletek eztabaida bat izan zuen Proustekin, Bertholleten porrotarekin amaitu zena, Proust-ek erakutsi baitzuen konbinazio-erlazioak ez direla osagaien masen araberakoak, baizik eta, aitzitik, konstanteak direla. Eztabaidak, beraz, "proportzio anitzen legera" eraman zuen Proust, horregatik bere ospea gainbehera izan arren, bidezkoa da aitortzea kimika fisikoa zientziaren adar berri gisa jaio zela ikertzaile frantses handiarekin. [1] Bertholleten omenez, estekiometrikoak ez diren konposatuei bertolido izena ematen zaie.
1803an Recherche sur les lois des affinités chimiques eta Essai de statistique chimique argitaratu zituen. Azken liburu horretan “oreka kimiko” kontzeptua definitu zuen lehen aldiz. Bere lanak Lavoisierren eragina du, Mongerekin lan egin zuen eta Louis Joseph Gay-Lussac izan zuen dizipulu eta begiko.
Inperioaren pean konde titulua jaso zuen, eta Ohorezko Legioko ofizial handi izendatu zuten. 1804an senatari hautatu zuten. Geroago, Société d'Arcueil sortu zuen, non, besteak beste, Laplace eta Gay-Lussac zientzialariak elkartzen ziren. Napoleon kentzearen alde bozkatu zuen, eta honek Pareen Ganberatik kendu zuen, baina Luis XVIII.ak leheneratu zuen.
Arcueilen hil zen 1822ko azaroaren 6an [1]
Erreferentziak
Kanpo estekak
