Urriaren 22

Urriaren 22a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta laurogeita hamabosgarren eguna da, 296.a bisurteetan. 70 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Dominique Gardères Jaiotza: Biarritz, 1856 Heriotza: Buenos Aires, 1898ko martxoaren 6a Alba García Martín Jaiotza: Bilbo, 1988 Bittor Iturria Jaiotza: Basusarri, 1914 Heriotza: Blain, 1944ko abuztuaren 25a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Sarah Bernhardt Jaiotza: Paris, 1844, 1844 eta 1844 Heriotza: Parisko 17. barrutia eta Paris, 1923ko martxoaren 26a Franz Liszt Jaiotza: Raiding (en) , 1811 Heriotza: Bayreuth, 1886ko uztailaren 31 Doris Lessing Jaiotza: Kermanxah, 1919 Heriotza: Londres, 2013ko azaroaren 17a Catherine Deneuve Jaiotza: Parisko 17. barrutia, 1943 Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 22ko jaiotzak Spike Jonze • Deepak Chopra • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Javier Osés Jaiotza: Tafalla, 1926ko abuztuaren 23a Heriotza: Iruñea, 2001 Secundino Esnaola Jaiotza: Zumarraga, 1878ko maiatzaren 21a Heriotza: Donostia, 1929 Gregorio Ybarra de la Revilla Jaiotza: Begoña, 1887ko martxoaren 21a Heriotza: Areeta, 1973 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Paul Cézanne Jaiotza: Aix-en-Provence, 1839ko urtarrilaren 19a Heriotza: Aix-en-Provence, 1906 Nadia Boulanger Jaiotza: Parisko 9. barrutia, 1887ko irailaren 16a Heriotza: Parisko 9. barrutia, 1979 Arnold J. Toynbee Jaiotza: Londres, 1889ko apirilaren 14a Heriotza: York, 1975 Louis Althusser Jaiotza: Bir Mourad Rais (en) , 1918ko urriaren 16a Heriotza: La Verrière, 1990 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Urriaren 22ko heriotzak Louis Spohr • Paul Tillich • Komitas • Louis Marcoussis • Al-Mansur wasfa • Pierre Chaunu • Joachim Heinrich Campe • Sultan bin Abdulaziz • Eskuz gaurkotu

Gertaerak 1836 - Karlistek bigarren aldiz inguratu zuten Bilbo. 1962 - AEBetako presidente John F. Kennedyk Kubaren aurkako blokeoa iragarri zuen, Kubako misilen krisia deitu izan zaio. 1967 - Vietnamgo gerraren aurkako manifestaldi ugari izan ziren munduan zehar. 2006 - Panamako Kanala handitzea erabaki zuten Panamako biztanleek, %78k baiezko botoa eman ondoren. 2014 - Poloniako Słubice hirian Wikipediaren monumentua (irudian) aurkeztu zen, Wikipediaren omenez eraikitako lehenbiziko munduko monumentua. + Gertaera gehiago... Egutegia << Urria >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Ostirala 2022: Larunbata 2023: Igandea 2025: Asteazkena 2026: Osteguna 2027: Ostirala Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Leire eta Alodia.

• 1836 – Karlistek bigarren aldiz inguratu zuten Bilbo.
• 1978 – ETAk guardia zibileko hiru agente hil zituen Getxoko Areeta auzoan.
• 2006 – Baltasar Garzón epaileak Euskal Herriko hainbat Herriko tabernen miaketa agindu zuen.
• 2008 – Espainiako Alderdi Popularrak UPNrekin harremanak behin-behinean etetea erabaki zuen, aste bete beranduago guztiz hautsiz.
• 2010 – Espainiako Poliziak 15 euskal herritar gazte "Segiko bileretan parte hartzeagatik" atxilotu zituen. Atxilotuetako askok torturak salatu zituzten. Hainbati karguak erretiratu zizkioten gerora, eta zazpiri seina urteko espetxe zigorra ezarri zieten.

• 1685 – Luis XIV.a Frantziakoak Fontainebleauko Ediktua aldarrikatu zuen, zeinaren arabera Frantzian erlijio katolikoaren praktika bakarrik zen legezkoa.
• 1905 – Haragiaren mitina: Txileko Gobernuak haragiari jarritako zerga berrien aurkako manifestazio jendetsuaren aurka tiro egin zuen Txileko armadak eta poliziak eta 250 lagun hil zituzten.
• 1962 – AEBetako presidente John F. Kennedyk Kubaren aurkako blokeoa iragarri zuen, Kubako misilen krisia deitu izan zaio.
• 1967 – Vietnamgo Gerraren aurkako manifestaldi ugari izan ziren munduan zehar.
• 2006 – Eurite indartsuek haziarazitako ibai baten urek bi emakume zihoazen autoa eraman eta hil egin zituen Huelvan.
• 2006 – Panamako Kanala handitzea erabaki zuten Panamako biztanleek, %78k baiezko botoa eman ondoren.
• 2007 – 900.000 lagun lekuz aldatu zituzten Kalifornia hegoaldean (AEB) suteak zirela-eta.
• 2014 – Ottawako tiroketa: identifikatu gabeko lagun batek soldadu bati tiro egin zion eta Kanadako Parlamentuan sartu zen. Poliziak erasotzailea larri zauritu zuen Ganbera barruan eta gutxi geroago hil egin zen.

• 2000 – Zizur Txikian Nafarroa Oinez jaia ospatu zen.

• 1949 – She Wore a Yellow Ribbon ("Zinta Horia Zeraman") filma estreinatu zen, John Fordek zuzendu John Wayne eta Victor McLaglen aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1982 – First Blood ("Rambo I: Lehen Odola") filma estreinatu zen, Ted Kotcheffek zuzendu eta Sylvester Stallone, Richard Crenna eta Brian Dennehy aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2014 – Poloniako Słubice hirian Wikipediaren monumentua aurkeztu zen, Wikipediaren omenez eraikitako lehenbiziko munduko monumentua.

• 2019 – Espainiako futbol ligako emakumeek greba mugagabea deitu zuten. Urtebete zeramaten lan hitzarmena negoziatzen.

• 1071 – Gilen IX.a Akitaniakoa, Poitiersko konde eta Baskonia eta Akitaniako dukea (h. 1126).
• 1843 – Pedro Pascual Gandarias, bizkaitar enpresaburua (h. 1901).
• 1848 – Antonio Basagoiti Arteta, euskal jatorriko espainiar enpresari eta bankaria, Getxon (h. 1933).
• 1856 – Dominique Gardères, lapurtar zaldizkoa, Parisko Olinpiar Jokoetan altuera jauzian urrezko domina lortu zuena (h. 1898).
• 1865 – Pedro Hilarion Sarrionandia, bizkaitar abade frantziskotarra, amazigera hizkuntzaren lehen gramatika idatzi zuen (h. 1914).
• 1893 – Maria Garaiar Rekalde, Comète sareko gipuzkoar kolaboratzailea (h. 1983).
• 1911 – Urbano Ruiz, bizkaitar futbolaria (h. 1986).
• 1912 – Jean Urruti, esku huskako baxenafar pilotaria eta Frantziako Erresistentziako kidea (h. 2002).
• 1914 – Bittor Iturria, lapurtar esku huskako pilotaria eta gudaria, Bigarren Mundu Gerran famatua (h. 1944).
• 1922 – Consuelo Osa, gipuzkoar erraketista (h. 2015).
• 1926 – Maite Gorrotxategi, Ermua, bizkaitar erraketista.
• 1950 – Iñaki Martinez de Luna, arabar soziologoa, hizkuntzaren soziologian aditua.
• 1969 – Carlos Armendaritz, nafar pilotari ohia.
• 1972 – Ainhoa Adin, gipuzkoar aktibista.
• 1976 – Itsaso Güemes Oiarbide, gipuzkoar kazetaria eta irrati-esataria.
• 1989 – Gema López Las Heras, gipuzkoar itzultzailea.
• 1989 – Ioseba Fernández, nafar lerroko abiadura-patinatzailea.
• 1991 – Markel Alberdi, gipuzkoar igerilaria.
• 1996 – Irati Idiakez, gipuzkoar snowboarderra.

• 1511 – Erasmus Reinhold, alemaniar astronomo eta matematikaria (h. 1553).
• 1595 – Ludovico Ludovisi, italiar kardinala (h. 1632).
• 1659 – Georg Stahl, alemaniar kimikari eta sendagilea (h. 1734).
• 1689 – Joanes V.a Portugalgoa, eskuzabala, Portugalgo erregea (h. 1750).
• 1729 – Johann Reinhold Forster, poloniar jatorriko alemaniar naturalista (h. 1798).
• 1778 – Javier de Burgos, andaluziar antzerkigile eta politikaria (h. 1848).
• 1811 – Franz Liszt, hungariar musikagilea (h. 1886).
• 1812 – Luigi Carlo Farini, Italiako lehen ministroa (h. 1866).
• 1818 – Leconte de Lisle, frantziar olerkaria (h. 1894).
• 1844
  • Louis Riel, kanadar buruzagi mestizoa (h. 1885).
  • Sarah Bernhardt, frantziar antzerki eta film-aktorea (h. 1923).
• 1850 – Gustave Den Duyts, belgikar margolari, akuarelista, pastelista, grabatzaile eta artista grafikoa (h. 1897).
• 1857 – Michael Pedersen Friis, Danimarkako lehen ministroa (h. 1944).
• 1858 – Augusta Viktoria Schleswig-Holsteingoa, Alemaniako azken enperatriza (h. 1921).
• 1870 –
  • Ivan Bunin, errusiar idazlea, 1933ko Literaturako Nobel Saria (h. 1953).
  • Johan Ludwig Mowinckel, Norvegiako lehen ministroa (h. 1943).
• 1879 – José Giral, espainiar kimikari eta politikari errepublizalea (h. 1962).
• 1881 – Clinton Davisson, estatubatuar fisikaria, 1937ko Fisikako Nobel Saria (h. 1958).
• 1886 – Juana Ontañón Valiente, espainiar maistra, Iruñeko Pablo Iglesias Ateneoaren sortzaileetako ba (h. 1972).
• 1887 – John Reed, estatubatuar kazetari iraultzailea (h. 1922).
• 1891 – Elisa Soriano Fisher, espainiar irakasle eta oftalmologoa (h. 1964).
• 1893 – Ernst Öpik, estoniar astronomoa (h. 1985).
• 1895 – Rolf Nevanlinna, finlandiar matematikaria (h. 1980).
• 1898 – Dámaso Alonso, espainiar filologo eta poeta (h. 1990).
• 1903 – George Wells Beadle, estatubatuar biologoa, 1958ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1989).
• 1904 – Esther Chapa, mexikar mediku zirujaua, idazlea, feminista, sufragista, sindikalista eta aktibista (h. 1970).
• 1905 – Karl Guthe Jansky, estatubatuar ingeniaria (h. 1950).
• 1907 –
  • Sarvadaman Chowla, indiar matematikaria (h. 1995).
  • Jules Roy, frantziar idazlea (h. 2000).
• 1908 – Jose Escobar, kataluniar komikigilea (h. 1994).
• 1912 – Harry Callahan, estatubatuar argazkilaria (h. 1999).
• 1913 –
  • Bảo Đại, Vietnamgo azken enperadorea (h. 1997).
  • Robert Capa, hungariar korrespontsal grafikoa, XX. mendeko ezagunenatakoa (h. 1954).
  • Hans-Peter Tschudi, Suitzako presidentea (h. 2002).
• 1915 – Yitzhak Shamir, Israelgo lehen ministroa (h. 2012).
• 1917 – Joan Fontaine, estatubatuar aktorea (h. 2013).
• 1918 – René de Obaldia, frantziar idazlea (h. 2022).
• 1919 – Doris Lessing, britainiar idazlea, 2007ko Literaturako Nobel Saria (h. 2013).
• 1920 – Timothy Leary, estatubatuar psikologo eta idazlea (h. 1996).
• 1921 –
  • Georges Brassens, frantziar abeslari eta musikagilea, herrialde hartako ezagunenetarikoa (h. 1981).
  • Cuthbert Sebastian, Saint Kitts eta Nevisko 2. gobernadore orokorra (h. 2017).
• 1925 –
  • Robert Rauschenberg, estatubatuar margolaria (h. 2008).
  • Julia Uceda, espainiar irakaslea eta poeta (h. 2024).
• 1928 –
  • Dominic Behan, irlandar musikagilea, idazlea eta antzerkigilea, Irlandar errepublikar abesti matxino ezagun ugariren konposatzailea (h. 1989).
  • Nelson Pereira Dos Santos, brasildar zinemagilea (h. 2018).
• 1929 – Lev Yashin, sobietar futbolaria, historiako atezainik hoberenetarikoa (h. 1990).
• 1930 – Estela de Carlotto, giza eskubideen aldeko argentinar ekintzailea eta Maiatzeko Plazako Amonen elkarteko lehendakaria.
• 1933 – Helmut Senekowitsch, austriar futbolari eta entrenatzailea (h. 2007).
• 1936 – Bobby Seale, estatubatuar aktibista politikoa, pantera beltzen alderdiaren sortzailea.
• 1937 – José Larralde, argentinar kantautore eta poeta.
• 1938 –
  • Derek George Jacobi, ingeles antzezlea.
  • Christopher Lloyd, estatubatuar zinema eta telebistako aktorea.
• 1939 –
  • Joaquim Alberto Chissano, 2. Mozambikeko presidentea.
  • George Cohen, ingeles futbolaria (h. 2022).
• 1941 – Evaristo Carvalho, Sao Tome eta Principeko presidentea (h. 2022).
• 1942 – Lyle Campbell, estatubatuar hizkuntzalaria, hizkuntza indiginetan berezitua.
• 1943 –
  • Catherine Deneuve, frantziar aktorea.
  • Urszula Dudziak, poloniar jazz abeslaria.
• 1949 –
  • Gonzalo Herralde, kataluniar zinema zuzendaria.
  • Arsène Wenger, frantziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
• 1952 –
  • Philippe Brodzki, belgikar eskultore eta zeramikaria.
  • Òscar Cadiach, kataluniar alpinista eta mendizalea.
  • Jeff Goldblum, estatubatuar aktorea.
• 1954 – Jean-Luc Averous, Frantziako errugbilaria.
• 1961 – Philippe Decouflé, frantziar koreografoa eta antzerki-zuzendaria.
• 1962 – Bob Odenkirk, estatubatuar aktorea eta idazlea.
• 1963 –
  • Márcia Marinho, brasildar politikari, mediku eta enpresaburua (h. 2024).
  • Eulàlia Valldosera i Guilera, kataluniar artista feminista eta politikaria.
• 1964 – Dražen Petrović, kroaziar saskibaloi jokalaria, Europak eman duen jokalaririk handienetakoa (h. 1993).
• 1965 –
  • Valeria Golino, greko-italiar aktorea eta zinema zuzendaria.
  • Pilar Sordo, txiletar psikologo, zutabegile, hizlari eta idazlea.
• 1967 –
  • Karine Espineira, Txileko hedabideen soziologoa, eta transgenero ekintzailea.
  • Carlos Mencia, estatubatuar aktore, umorista eta gidoigilea.
• 1971 – Tomislav Erceg, kroaziar futbolari ohia.
• 1972 – Saffron Burrows, ingeles modelo ohi eta aktorea.
• 1973 – Ichiro Suzuki, japoniar beisbol jokalaria.
• 1977 – Ts Madison, estatubatuar enpresaburu eta LGBTen eskubideen aldeko ekintzailea.
• 1988 – Ma Long, txinatar mahai-tenis jokalaria, historiako tenis-jokalaririk onena bezala hartua.
• 1990 – Ashley Fiolek, estatubatuar moto-kros pilotua, jaiotzetik gorra izan arren hainbat txapelketa irabazitakoa.
• 1991 - Paula Usero, espainiar modeloa eta aktorea.
• 1992 – Rubén Pardo, espainiar futbolaria.

• 1827 – Jose Antonio Larrunbide Urkidizar, gipuzkoar politikari liberala (j. 1756).
• 1929 – Secundino Esnaola, gipuzkoar abesbatza zuzendaria eta musikagilea (j. 1878).
• 1964 – Mariano Zirikiain Gaiztarro, gipuzkoar idazlea (j. 1898).
• 1967 – Emiliano Eizagirre, gipuzkoar sendagilea eta ikerlaria, espainian tisiologiaren sortzailetzat hartua (j. 1888).
• 1973 – Gregorio Ybarra de la Revilla, bizkaitar pertsona esanguratsua, Ybarra familiako kidea (j. 1887).
• 1984 – Benigno Baskaran, gipuzkoar politikaria (j. 1908).
• 2001 – Javier Osés, nafar apezpikua (j. 1926).
• 2004 – Kepa Derteano, bizkaitar idazlea, kazetaria eta poeta (j. 1923).

• 741 – Karlos Martel, buruzagi frankoa, Karlomagnoren aitona izango zena (j. 686).
• 1383 – Fernando I.a Portugalgoa, Portugalgo erregea (j. 1345).
• 1563 – Diego de Siloé, espainiar eskultorea eta arkitektoa.
• 1573 – Francisco Hurtado de Mendoza, gaztelar elizgizona (j. 1573).
• 1676 – Giovanni Battista Langetti, barroko berantiarraren italiar margolaria.
• 1725 – Alessandro Scarlatti, italiar musikagilea (j. 1660).
• 1751 – Gilen IV.a Orange-Nassaukoa, Orangeko printzea eta Zazpi Herbehere Batuen Errepublikako estatuderra (j. 1711).
• 1764 – Jean-Marie Leclair, frantziar musikagile eta biolinista (j. 1697).
• 1792 – Guillaume le Gentil, frantziar astronomoa (j. 1725).
• 1795 – Domingo Iriarte, espainiar diplomazialaria (j. 1739).
• 1796 – Pierre-Laurent Monestier, frantziar politikaria (j. 1755).
• 1853 – Juan Antonio Lavalleja, uruguaiar abertzalea (j. 1784).
• 1854 – Jeremias Gotthelf, suitzar idazlea (j. 1797).
• 1871 – Roderick Murchison, eskoziar geologoa, Siluriar sistema ikertu zuen lehena (j. 1792).
• 1882 – János Arany, hungariar olerkari, itzultzaile eta kazetaria (j. 1817).
• 1883 – Thomas Mayne Reid, irlandar-estatubatuar idazle eta militarra (j. 1818).
• 1895 – Daniel Owen, galestar eleberrigilea (j. 1836).
• 1896 – Manuel Pavía Lacy, espainiar militarra (j. 1814).
• 1898 – Guiomar Torresão, portugaldar idazlea eta feminista, Portugalgo emakumeen emantzipazio-idealen funtsezko pertsonaia (j. 1844).
• 1906 – Paul Cezanne, frantziar margolaria (j. 1839).
• 1915 – Wilhelm Windelband, alemaniar filosofoa eta historialaria (j. 1848).
• 1928 – Andrew Fisher, Australiako lehen ministroa (j. 1862).
• 1937 – Chūya Nakahara, japoniar idazle eta poeta (j. 1907).
• 1961 – Aloys Van de Vyvere, Belgikako lehen ministroa (j. 1871).
• 1968 - Sofía Ruiz, kataluniar xake jokalari aitzindaria.
• 1973 – Pau Casals, kataluniar txelojole, pedagogo, musika zuzendari eta konposatzailea (j. 1876).
• 1975 – Arnold J. Toynbee, ingeles historialaria (j. 1889).
• 1976 – Edward Burra, ingeles margolari, marrazkilari eta grabatzailea (j. 1905).
• 1979 – Nadia Boulanger, frantziar musikagilea (j. 1887).
• 1985 – Viorica Ursuleac, errumaniar opera kantaria (j. 1894).
• 1986 – Albert Szent-Györgyi, hungariar biokimikaria, 1937ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1893).
• 1987 – Lino Ventura, italiar aktorea (j. 1919).
• 1989 – Ewan MacColl, ingeles folk abeslari, kantautore, komunista, sindikalista, antzerkigile eta antzezlan ekoizlea (j. 1915).
• 1990 – Louis Althusser, frantziar filosofoa (j. 1918).
• 1993 –
  • Jiří Hájek, txekiar politikaria, nazien aurkako erresistentzian jardundakoa (j. 1913).
  • Said Mohamed Jaffar, Komoreetako 2. presidentea (j. 1918).
• 1995 – Kingsley Amis, britainiar idazlea (j. 1922).
• 1996 – Jevdokia Rexetnyk, ukrainar zoologoa (j. 1903).
• 1997 – Manuel Rodríguez, galiziar txirrindularia (j. 1926).
• 1998 –
  • Eric Ambler, ingeles idazle eta gidoigilea (j. 1909).
  • Ángel Picazo, espainiar antzezlea (j. 1917).
• 2002 – Géraldine Albaniakoa, Albaniako erregina ezkontidea (j. 1915).
• 2005 – Arman, frantziar artista, errealismo berriaren sortzaileetako bat (j. 1928).
• 2006 – Choi Kyu-hah, Hego Koreako presidentea (j. 1919).
• 2007 – Ève Curie, frantziar pianojole, kazetari, hizlari eta diplomatikoa (j. 1904).
• 2009 – Irene Kaminka Fischer, austriar-estatubatuar matematikari eta geodesista, historiako geodesista garrantzitsuenetakoa (j. 1907).
• 2012 – Wilson Whineray, zeelandaberritar errugbilaria (j. 1935).
• 2015 – Gloria van Aerssen, hispano-nederlandar abeslaria (j. 1932).
• 2017 –
  • Elsa Girardot, ezpata modalitateko frantziar eskrimalaria (j. 1973).
  • George Young, australiar musikari, egile abeslari eta musika ekoizlea (j. 1946).
• 2018 – Robert Saladrigas, kataluniar kazetari, kritikari eta idazlea (j. 1940).
• 2019 –
  • Sadako Ogata, japoniar politikaria (j. 1927).
  • Marieke Vervoort, belgikar atleta paralinpikoa, eutanasiaz baliatuta (j. 1979).
• 2021 – Udo Zimmermann, alemaniar musikagile eta orkestra zuzendaria (j. 1943).
• 2023 –
  • Amanda Aizpuriete, letoniar poeta eta itzultzailea (j. 1956).
  • Zsuzsa Bíró, hungariar zinema-gidoilari eta antzerkigilea (j. 1933).
• 2024 –
  • Annelie Ehrhardt, alemaniar atleta, hesi-jauzian aritua (j. 1950).
  • Gustavo Gutiérrez, perutar apaiz eta teologoa, Askapenaren teologiaren bultzatzaile nagusienetakoa (j. 1928).

• Sehaska egutegiko izendegia: Leire eta Alodia.