Alí Paxá de Ianina ou de Ioannina (tamén coñecido como Ali Tepeleni, e o León de Ianina) nado en Tepelenë, na actual Albania, en 1740[1][2] e finado en Ioannina, na actual Grecia, o 5 de febreiro de 1822, foi un alto dignatario turcootomán, gobernador da rexión grega do Epiro. Tentou converterse nun soberano independente na zona baixo o seu control.
Traxectoria
Alí Paxá naceu nunha poderosa familia turca no sur de Albania. Segundo unha versión, descendía dun derviche que emigrou de Kütahya (Anatolia occidental). O seu avó e o seu pai ocuparon cargos importantes no Imperio Otomán en Tepelenë, ao norte de Epiro (actual territorio albanés). O seu pai morreu cando Alí era neno e foi criado pola súa nai, que era da rexión de Konitza, onde estalou unha guerra entre dous xefes locais rivais. A nai foi capturada e violada durante ese enfrontamento.
Ao redor de 1770 casou coa filla do paisano Delvinë, con quen tivo dous fillos[1].
Ao redor de 1775, foi capturado polo paxá de Berat, Kurt Paxá, pero púxose ao seu servizo e en 1776 deulle a vitoria nun conflito co paxá de Shkodër. Despois foi bandido, e traballou temporalmente como recadador de impostos, mantendo contactos tanto con mártires cristiáns como con mercenarios musulmáns, polo que se fixo moi rico. Ao mesmo tempo, mantiña un conflito permanente na rexión para desacreditar ao gobernador e ofrecer os seus servizos ás autoridades imperiais. Fixo amizades coas colonias costeiras da República de Venecia, o que lle implicou a recomendación do balio veneciano en Istambul, e en 1784 foi nomeado paxá. O primeiro que fixo para aproveitar a súa nova posición foi vingar á súa nai masacrando Khormovo. Ese mesmo ano foi nomeado gobernador de Delvinë e despois de Ioannina, pero rapidamente deposto por protestas da poboación e tivo que ser expulsado precisamente por Kurt Paxá.[1]
Gobernador otomán semiindependente
A rexión do Epiro, escenario das actividades de Alí Paxá. Fortificacións construídas por Alí Paxá en Butrint, no sur de Albania. Un decreto de Alí Paxá de 1810, escrito en grego. Alí utilizou o grego en todos os seus actos de goberno. Alí Paxá e a súa esposa principal, Kyra Vassiliki, cristiá grega.
Porén, a Sublime Porta debeu de necesitalo, porque en 1786 foi nomeado gobernador de Trikala, e en 1787 tomou o relevo definitivo de Ioannina, á morte de Kurt Paxá. Este estado soberanode facto foi recoñecido polo sultán a finais deste ano.[1] Para aumentar e centralizar o seu poder, Alí enfrontouse aos distintos poderes locais, grupos étnicos autónomos e líderes feudais, cristiáns ou musulmáns. Na guerra austro-turca, simultánea á guerra ruso-turca, serviu fielmente como sultán. Despois da guerra, en 1792 e 1793, enviou dúas expedicións militares contra os soliotes, unha confederación armada de clans epirotasortodoxos que foran aliados dos austríacos, pero ambos fracasaron. Despois atacou e conquistou Arta en 1796, e Himarë en 1798.[Cómpre referencia]
En 1792, trala paz con Austria, encargouse de impedir que os albaneses se trasladasen a Rumelia, onde até entón foran usados para reprimir aos bandidos e, en lugar de mellorar a situación, aumentou o bandoleirismo e o conflito na zona.[Cómpre referencia]
En 1797 o Tratado de Campo Formio trasladou á soberanía do Primeiro Imperio Francés as illas Xónicas e os enclaves costeiros de Préveza, Parga, Vonitza e Butrint, que pertenceran á desaparecida República de Venecia.[3] Alí Paxá enviou tropas en 1799 para axudar aos otománs e rusos a conquistar Corfú,[4] e aproveitou a oportunidade para ocupar Butrint e conseguir algúns triunfos sobre os franceses, que despois lle permitiron entrar en Préveza e Vonitza. Polo acordo asinado en 1802, os catro distritos foron incorporados ao sandjak de Ioanina.[Cómpre referencia]
Coa reanudación da guerra contra os soliotes en 1803, Alí Paxá ocupou o territorio e exterminou os superviventes.[5]
En 1807, polo Tratado de Tilsit, o estado autónomo das Sete Illas (Heftanese) formado en 1800 baixo o protectorado de Rusia e do Imperio Otomán, foi entregado a Francia; pero os franceses tamén planeaban recuperar os catro distritos de Butrint, Préveza, Vonitza e Parga, que perderan ao mesmo tempo que as illas. Parga foi a primeira en ser ocupada, e comezou a revolta dos gregos de Trikala, que o fillo de Alí, Mukhtar, puido reprimir. Entre 1808 e 1809, Alí acordou alianzas matrimoniais co mutasarrif de Awlonya, tres fillas das cales casaron con dous fillos e cun sobriño de Alí. En 1810, Alí provocou unha revolta en Awlonya e, co pretexto de acudir en auxilio do seu cuñado, apoderouse do sandjak; O sultán Mehmet II viuse obrigado a nomear a Mukhtar, fillo de Alí, como novo gobernador de Awlonya. En 1811 Alí asumiu o control do goberno de Gjirokastër e invadiu o país dos ghegs albaneses, para desgusto da Porta. En Albania, Alí derrotou aos Ghegs e puido ocupar as fortalezas de Tirana e Peklinje, e os sandjaks de Okhri e Elbasan, que engadiu aos seus dominios.[Cómpre referencia]
Ante a ameaza que representaba a oposición á súa política pola Porta, pediu o perdón e cando se retomou a guerra contra Rusia en 1809, enviou moitos soldados ás ordes dos seus fillos Mukhtar e Weli para loitar polo sultán. Tamén axudou aos británicos a ocupar as illas Xónicas entre 1809 e 1814 durante a Campaña do Adriático (1807-1814).[Cómpre referencia]
O sultán Mahmoud II, entronizado en 1808, iniciou unha política de centralización do poder cotando a autonomía dos gobernadores locais, que aumentaran o seu poder a través dos conflitos no Imperio Otomán a finais de século e principios do XIX. En concreto, entre 1812 e 1819, aproveitou o escándalo do masacre perpetrado por Alí Paxá contra a poboación musulmá da cidade de Gardiki (sur da actual Albania) para degradar o seu fillo Weli trasladándoo dunha provincia a outra até o punto de practicamente anulala.[6]
Relacións cos occidentais
Retrato de Alí Paxá (escrito Ali Pacha of Joanina)
Alí Paxa converteuse nun interlocutor das potencias europeas, que o viron como un potencial aliado no caso da caída do Imperio Otomán, que todo o mundo imaxinaba que era inminente. Napoleón nomeou un cónsul e os británicos un militar para asesorar ao exército do paxá, pero tamén tiña a tarefa de informar sobre as fortalezas otomás. Ambos os personaxes deixaron descricións detalladas da rexión e do goberno de Alí Paxá.[Cómpre referencia]
A descrición máis famosa de Alí Paxá é a carta que Lord Byron enviou á súa nai o 12 de novembro de 1809. Acababa de ser recibido pola paixón de Ioanina con todo o respecto e consideración posibles, proba do seu desexo de reconciliarse con Occidente, e Lord Byron non escatimaba eloxios ao seu anfitrión. Tamén fai unha descrición del: “Ali Paxá tiña uns sesenta e cinco metros de altura, era gordo, pero non demasiado.Tiña a cara redonda e os ollos azuis.[Cómpre referencia]
Gobernante independente
A fortaleza de Ioannina nunha imaxe de 1913.
Entón, ao verse asediado nos seus dominios, Alí Paxá, que aínda se cría que era o suficientemente forte, e co apoio de Occidente para afirmar a súa independencia da Porta Sublime, tenta matar ao seu inimigo Ismael Bei en febreiro de 1820, pero fracasa, e os seus homes confesan torturalo e traizoalo. O sultán obrigouno entón a mudarse a Istambul. Porque estaba claro que se ía alí o matarían, polo que en marzo de 1820 decidiu finalmente lanzar unha revolta.[Cómpre referencia]
Os gobernadores das provincias que rodean a Ioannina recibiron a orde de preparar as súas forzas e unha pequena frota foi enviada á costa albanesa. Alí Paxa respondeu asinando un acordo cos líderes da rebelión grega e intentou promover revoltas nas illas do Exeo, Serbia e os principados do Danubio. A Porta respondeu revocándolle o seu rango de visir e a posición de Ioannina como gobernante do sandjak, e ordenoulle que se mudase coa súa familia a Tepelenë.[Cómpre referencia]
A caída
A illa do lago Ioannina, o último refuxio de Alí Paxá.Casa onde foi asasinado Alí Paxá.
As tropas otománs ocuparon rapidamente todas as posesións do rebelde excepto Ioanina, onde a fortaleza ben abastecida podía soportar un asedio. Os otománs tiveron que acosar Ioannina. Tres dos seus fillos e un neto, que gobernaban os distritos en nome do pai/avó, rendéronse. Alí puido promover un motín entre as forzas albanesas que o asediaban, que, xunto coa revolta dos gregos e dos soliotas, axudoulle a resistir durante dous anos.[Cómpre referencia]
Finalmente, en xaneiro de 1822, foi vítima dunha conspiración como a que adoitaba cometer. Khurshid Paxá convenceuno para que aceptase o perdón se se rendeu. Alí Paxá aceptou retirarse coa súa familia á illa do lago Ioannina, deixando a fortaleza (e o seu tesouro) custodiada por uns fieis coa orde de voala se non había outro remedio.[Cómpre referencia]
O 5 de febreiro acordou recibir na illa á delegación que lle trouxo o decreto de indulto. Cando se decatou de que en realidade eran uns asasinos, defendeuse coas súas armas ata a súa morte. A súa cabeza foi exposta durante tres días a Ioannina e despois momificada e enviada a Istambul, onde foi de novo exposto. Todos os seus familiares, que foran deportados a Asia Menor, tamén foron asasinados.[Cómpre referencia]
A posteridade
Tumba de Alí Paxá fronte á mesquita de Fatih en Ioannina.
A súa biografía móstranos rodeados de moitas lendas, que el mesmo foi o primeiro interesado en difundir, e mesmo en inventar, para aumentar o terror que inspiraba aos seus adversarios. As aventuras contadas polo Cónsul de Francia nas Illas Xónicas, Julien Bessières, foron entón reinterpretadas e amplificadas por Alexandre Dumas (pai) na súa serie de novelas Les Crimes célèbres, e mesmo o personaxe aparece na novela do Conde de Montecristo. O fin da paixón de Ioannina é un dos principais elementos que permiten ao conde de Montecristo vingarse de Fernand Mondego, quen se converteu en conde, porque Fernand estivera ao servizo de Alí Paxá e porque contribuíu ao seu caer crendo que intentara salvalo, Montecristo presentou o testemuño de Haydée, a filla do paxá, a quen tiña baixo a súa protección, para facerlle mal pintar diante da Cámara dos Comúns.[Cómpre referencia]
