Lo vent designa, en meteorologia, lo movement orizontau de l'aire engendrat par lei diferéncias de pressionatmosferica, per la fòrça de Coriolis e per lo relèu. Es un paramètre meteorologic important car a una influéncia dirècta sus l'evolucion de la meteo. En particular, pòu èsser a l'origina de fenomèns perilhós coma de tornados. Sa mesura compren generalament dos paramètres que son sa direccion e sa fòrça (ò velocitat) exprimida en nos ò en km/h.
En defòra de la Tèrra, existís de vents sus totei leis autrei planetas aguent una atmosfèra espessa.
Lo vent es la consequéncia de dos fenomèns principaus que son a l'origina dei movements d'aire dins l'atmosfèra. Lo segond es la fòrça de Coriolis qu'entraïna leis objèctes vèrs la drecha dins l'emisfèri nòrd e vèrs la senèstra dins l'emisfèri sud. L'accion conjugada d'aquelei causas entraïna generalament lo desplaçament dei massas d'aire lòng deis isobaras de pression.
Lo gradient de pression
Lei diferéncias de temperatura entre lei diferentei zònas de l'atmosfèra, compres entre d'endrechs situats a una meteissa altitud, entraïna la formacion de gradients de pression atmosferica. Son la fònt principala dei movements de l'aire au nivèu planetari. Aqueu fenomèn explica lo desplaçament de l'aire dei zònas de pression auta (anticiclòns) vèrs lei regions de pression bassa (depressions). En particular, entraïnan la formacion de vents fòrça poderós, situats a d'altituds autas, que permèton de transportar la calor dei regions eqüatorialas vèrs lei regions polaras per compensar lo desequilibri termic. Dins aquò, aqueu darrier es mantengut per lo raionament solar. Aquò explica la permanéncia dei movements atmosferics e, donc, dei vents.
La fòrça de Coriolis es a l'origina de la desviacion dei corrents d'aire vèrs la drecha dins l'emisfèri nòrd e vèrs la senèstra dins l'emisfèri sud. Es un fenomèn liat a la rotacion de la Tèrra que son intensitat varia segon la velocitat de la massa d'aire e la latitud. Es generalament negligibla dins lei regions eqüatorialas mai vèn significativa a partir dei zònas temperadas. Ansin, dins lei regions eqüatorialas, lei vents an tendància de se desplaçar dirèctament dei pressions autas vèrs lei pressions basas. En revènge, dins lei autreis endrechs, lei vents seguisson leis isobars de pression (en direccion dei pressions pus feblas) car sa trajectòria es influenciada per la fòrça de Coriolis.
Influéncia dau relèu
Dins certanei cas, lo relèu a egalament una certana importància sus la formacion dau vent en creant d'obstacles a sa progression ò, au contrari, de golets susceptibles d'accelerar son rajament. Dins lei regions montanhosas, existís tanben de vents dichs catabatics que son de vents gravitacionaus formats per una massa d'aire freg que davala una penda. Aqueu fenomèn es ben present en Occitània car es lo mecanisme de formacion principau dau mistrau.
Tipes de vent
Fotografia d'un tornado, un fenomèn locau e violent caracterizat per la formacion d'un remolin de vents a l'entorn d'una depression.
Leis elements precedents menan a la formacion de tres tipes diferents de vents. Lei pus importants son lei vents planetaris que son liats a la circulacion atmosferica. Lei pus famós son leis alisis que son de vents regulars dei zònas intertropicalas. La màger part se tròban pasmens dins de regions d'altitud auta coma lei jet streams.
Existís tanben de vents capables d'influenciar de regions fòrça importantas, d'una longor de l'òrdre de 1 000 a 6 000 km. Son generalament entraïnats per una importanta perturbacion de la circulacion atmosferica ò per factors regionaus entraïnant de diferéncias fòrça importantas de pression (contrast termic entre una massa continentala e un ocean, influéncia de relèus fòrça importants...). Per exemple, es lo cas dei vents de monson que dictan lo clima d'une partida importanta dei litorau de l'Ocean Indian. Es egalament lo cas dei vents catabatics que davalan de la calòta polara d'Antartida. Enfin, au nivèu locau, es a dire a d'escalas variant de 10 a 1 000 km, se tròban lei vents regionaus. Se son congreats per lei factors classics d'aparicion dau vent (gradient de pression e fòrça de Coriolis), son sovent fòrça influenciats per lo relèu.
En certanei cas, lei vents pòdon formar de fenomèns particulars que son considerats coma d'eveniments extrèms car son susceptibles de causar de destruccions grèvas. Aquelei fenomèns son sovent liats a la formacion d'un remolin de vents a l'entorn d'una depression. A d'escalas importantas, aquò pòu prendre la forma d'un ciclòn. A de nivèus pus locaus, pòdon formar de tornados que son de fenomèns fòrça violents.
Caracteristicas
Vents instantanèu e mejan
La mesura dau vent es principalament realizada amb lei nocions de « vent instantanèu » e de « vent mejan ». Lo premier es la valor dau vent mesurada sus un periòde de tres segondas e lo segond es la valor calculada sus un periòde de dètz minutas. Aquelei definicions permèton de tenir còmpte de la variabilitat dau vent qu'es generalament fòrça importanta dins un endrech donat.
Lo tèrme « raissa » descriu una aumentacion sobda dau vent instantanèu, superiora au vent mejan de mai de 10 nos (aperaquí 18 km/h). Durant una raissa, la direccion dau vent pòu tanben variar, de còps dins de proporcions importantas (mai de 45° a respècte de la direccion dau vent mejan). Lei raissas son pus frequentas quand lei massas d'aire son instablas, quand lo vent mejan es important ò quand un relèu trebola lo rajament dau vent[1].
Variacion verticala dau vent
La velocitat dau vent aumenta generalament amb l'altitud. D'efiech, lo rajament de l'aire a proximitat dau sòu es freinat per leis obstacles naturaus ò umans (montanhas, seuvas, immòbles...). Pasmens, aquò varia segon la situacion meteorologica generala. Se l'aire es « instable », es sovent braçat vèrs leis altituds autas e sa velocitat varia pauc. En revènge, quand l'aire es « estable », lei variacions en foncion de l'autor pòdon venir fòrça importantas entre lo sòu e, per exemple, la cima d'un aubre isolat. Dins aqueu cas, se parla de cisalhament verticau dau vent.
Concebuda en 1805, e melhorada mai d'un còp per la seguida, l'escala de Beaufort es un sistèma empiric per mesurar la fòrça dau vent. Es fòrça utilizada per la navegacion e per la realizacion de cartas meteorologicas. Permet tanben de definir de nivèus de perilh. Per exemple, en França, un vent de fòrça 7 entraïna l'emission d'un bulletin d'alèrta especific per leis autoritats.
Per mesurar certanei fenomèns especifics, d'escalas adaptadas son estadas definidas. En particular, es lo cas de l'Escala de Saffir-Simpson qu'es utilizada per mesurar l'intensitat d'un ciclòn tropicau ò de l'Escala de Fujita que permet de realizar la meteissa causa amb lei tornados.
Valors de remarca
En 2020, lo recòrd de velocitat dau vent èra estat mesurat en 1999 dins un tornado en Oklahoma amb una raissa mesurada a 484 km/h per un radar meteorologic Doppler mobil. Dins una estacion meteorologica, la valor pus auta foguèt enregistrada a Barrow Island en Austràlia durant un ciclòn tropicau (408 km/h en 1996). Enfin, lo vent mejan pus important observat agantèt la velocitat de 361 km/h en 1961 durant lo ciclòn Nancy.
En Occitània, lei recòrds de vent son generalament mesurats per leis estacions installadas a la cima dau mont Augal (335 km/h en 1966) ò de Ventor (320 km/h en 1967). De raissas a 360 km/h foguèt egalament enregistrada per leis anemomètres dau mont Augal durant l'episòdi de 1966.
Lei viroletas son de dispositius generalament metallics installats sus una teulissa e formats d'un element capable de virar a l'entorn d'un aisse verticau. Permet d'indicar la provenància dau vent e es generalament associada amb una crotz direccionala orientada vèrs lei ponchs cardenaus.
Leis anemoscòpis (ò marga d'aire) es un sistèma constituït d'un mast e d'un manchon conic marcat de cinc anèus roges e blancs. L'aire i intra per una extremitat e leva lo manchon. Cada anèu levat correspond a una velocitat de 5 nos. Ansin, un vent de mai de 25 nos permet de levar lo manchon a l'orizontala. Aquò permet donc d'obtenir una estimacion relativament precisa de la direccion e de la velocitat dau vent fins a aquela fòrça. Per aquela rason, es fòrça utilizat dins d'endrechs coma lei rotas automobilas ò leis aerodròms de talha pichona que dispausan d'equipaments meteorologics sofisticats.
Leis anemomètres son d'instruments permetent de mesurar la velocitat ò la pression dau vent. N'existís de tipes fòrça variats que pòdon èsser gropats en doas categorias principalas :
lei modèls mesurant lo desplaçament de l'aire.
lei modèls mesurant la variacion de pression engendrada per aqueu desplaçament.
Per melhorar la precision dei mesuras, plusors anemomètres pòdon èsser utilizats. En meteorologia, un anemomètre dèu èsser plaçat a la cima d'un mast de 10 m segon una procedura estandardizada per l'Organizacion Meteorologica Mondiala. Es ansin sovent associat a una viroleta qu'indica la direccion dau vent. Per lei vents caotics, existís egalament d'anemomètres bidireccionaus permetent de mesurar lei vents orizontaus e verticaus.
Lo vent a energia importanta que li permet de portar de quantitats importantas de calor, d'umiditat, de polluents ò de particulas solidas (arena, poussa...). A tanben d'efiechs segondaris coma la formacion d'ondas a la superficia deis estendudas d'aiga, especialament lei mars e leis oceans, la mesa en plaça de certanei corrents marins, la mesa en plaça de cambis entre l'atmosfèra e lo sòu, l'erosion e lo transpòrt dei sediments. Lei fenomèns d'erosion son de còps fòrça importants e lo vent n'es lo motor principau dins lei regions onte lei precipitacions son raras (desèrts...).
Per lei societats umanas, lo vent pòu entraïnar de catastròfas naturalas grèvas coma de ciclòns tropicaus ò de tornados. De mejans especifics foguèron ansin creats per prevenir e alertar lei populacions regularament menaçadas per aquelei riscs. Pasmens, l'energia eoliana pòu tanben servir de fònts d'energia (eolianas).
Occitània es una region onte lei vents son nombrós. En particular, aguèron una influéncia importanta dins lei regions maritimas, especialament aquelei a l'entorn de la Mar Mediterranèa, en causa de lor caractèr potencialament violents. Entre lei vents pus importants dau país, se pòdon citar :
lo magistrau (ò mestrau, mistral, mistrau...) es un vent poderós, eissuch e freg que vèn dau nòrd e passa dins la vau de Ròse avans de bofar dins lo Golf dau Leon. Caracteristica dei regions orientalas d'Occitània, es un dei vents occitans pus famós. Es sovent renfòrçat per de fenomèns catabatics.
la tramontana es un autre vent fòrça famós d'Occitània. En provenància dei montanhas dau Massís Centrau, bofa en direccion de Lengadòc vèrs lo Golf dau Leon segon una direccion nòrd-sud. Amb una raissa mesurada a 360 km/h en 1966, a lo recòrd de velocitat dau vent en Occitània.
lo grèc es un vent mediterranèu que bofa dau nòrd-èst. Relativament febla, sa velocitat passa rarament 40 km/h.
lo marin es un autre vent mediterranèu. Vèn dau sud e bofa vèrs lo nòrd. Es sovent umid e pòu èsser de còps fòrça violent amb un recòrd establit a 320 km/h en 1967 a la cima de Ventor.
lo siròc (ò eisseròc) es un vent mediterranèu de sud-èst. En provenància de Sahara, vèn umid après son passatge au dessüs de Mediterranèa e es a l'origina de pluejas caracteristicas en causa de la preséncia de quantitats importantas d'arena.
lo levant es un vent mediterranèu d'èst que mena regularament de precipitacions.
lo labech (ò lebeccio) es un vent mediterranèu de sud-oèst que bofa regularament entre Corsega e Niça. Es fòrça perilhós per la navegacion.
l'orsura es un autre vent mediterranèu perilhós que passa per la vau de l’Uveuna.
lo vent d'autan es un vent doç e eissuch que bofa dins lei regions centralas d'Occitània a partir dau sud-èst.
Vents extraterrèstres
Fotografia de l'atmosfèra de Jupitèr amb de bendas de nívols mostrant la preséncia de vents violents.
De vents son estats identificats sus d'autreis objèctes dau Sistèma Solar que tènon una atmosfèra espessa coma Vènus, Mart, lei planetas gigantas e Titan. Lei causas a l'origina d'aquelei vents son similaras a aqueleis observats sus la Tèrra. En revènge, sa velocitat pòu agantar de nivèus fòrça superiors ai vents terrèstres amb un recòrd enregistrat dins l'atmosfèra de Saturne (1 200 km/h).
Josiane UBAUD, Vents, Ventaràs, Auretas, Bisas, Brefoniás, Ronfladas : un tourbillon de lexique, intervencion al collòqui organizat per Companhons de Paratge – Mossolens (Aude), octòbre de 2017, [1].
Bibliografia
Nòtas e referéncias
↑Dins certanei cas, de construccions urbanas pòdon remplaçar lo relèu.
↑Lei simbòls dònan la velocitat e la direccion dau vent en nos sus una carta. Son pas dirèctament liats a l'escala de Beaufort.
