Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Alt-right

Alt-right, alternative right – niejednorodny ruch polityczny obejmujący skrajnie prawicowe ideologie, które odrzucają wiele postulatów konserwatyzmu głównego nurtu[1][2][3][4]. Autorstwo pojęcia przypisuje się białemu supremacjoniście Richardowi Spencerowi, który użył go w 2010 r. do określenia nurtów skupionych wokół białej supremacji. Spencer wielokrotnie odwoływał się do propagandy nazistowskiej, choć zaprzecza osobistej identyfikacji z neonazizmem[4][5]. Przekonania składające się na różne formy alt-rightu opisywano jako mieszaninę poglądów białej supremacji, nacjonalizmu, antysemityzmu, islamofobii, mizoginii i antyfeminizmu, homofobii, eugeniki i prawicowego populizmu oraz sprzeciwu wobec wielokulturowości, imigracji i poprawności politycznej[6][7][8][9][10][11][12]. Pojęcie to nadal się rozwija, a według niektórych opisów obejmuje także m.in. odłamy neomonarchizmu, anarchokapitalizmu i autorytaryzmu opartego na wrogości wobec liberalnej demokracji[13].

Etymologia

Już w listopadzie 2008 Paul Gottfried wystąpił przed Klubem H.L. Menckena z wykładem na temat „alternatywnej prawicy”[14]. W 2009, poruszono tę koncepcję kilkakrotnie na łamach „Taki’s Magazine”[15]. Sformułowanie i popularyzację pojęcia alt-right przypisuje się jednak głównie Richardowi B. Spencerowi, założycielowi nacjonalistycznego think tanku National Policy Institute i witryny Alternative Right[3][16].

Historia ruchu

Zwolennik Donalda Trumpa z ruchu Alt-Right na demonstracji March 4 Trump w Minnesocie w marcu 2017 roku

Narodziny

Działacze prawicy alternatywnej Alluma Bokhari i Milo Yiannopoulos za początek istnienia ruchu uważają rok 2015, w którym:

To, co wcześniej było zepchniętą w cień subkulturą, pojawiło się w blasku sceny politycznej w 2015 roku. Choć początkowo dysponowało niewielką ilością członków, alt – right szybko ściąga na siebie uwagę młodzieńczą energią, odważną, odrzucającą stereotypy retoryką i konsekwentnie powiększa liczbę swoich zwolenników, czyniąc organizację siła polityczną, którą nie sposób zignorować.

Kampania wyborcza Donalda Trumpa (2016)

 Osobny artykuł: Donald Trump.

Pojęcie alt-right stało się obiektem kontrowersji i uwagi medialnej w trakcie kampanii prezydenckiej Donalda Trumpa w 2016 roku, ze względu na rosnącą widoczność identyfikujących się w ten sposób grup jego zwolenników. 17 sierpnia kierownikiem kampanii mianowano Stevena Bannona, szefa Breitbart News, która określa się jako „platforma alt-right”[17][18]. Uwaga medialna wzrosła po wyborach, w szczególności w związku ze świętującym wygraną spotkaniem prowadzonym przez Richarda Spencera w pobliżu Białego Domu. Spencer użył w wystąpieniu kilku sformułowań pochodzących z nazistowskiej propagandy, i zakończył przemówienie słowami „Heil Trump, Heil naszym ludziom, Heil zwycięstwu”. Osoby obecne na widowni odpowiedziały na to uniesieniem ręki w faszystowskim salucie rzymskim. Spencer bronił takiego zachowania, stwierdzając, że odbyło się w duchu „ironii i emocji”[19]. Agencja prasowa AP opisała wówczas pojęcie alt-right jako etykietę „stosowaną obecnie przez ruchy białej supremacji i nacjonalizmu”, która „funkcjonuje prawdopodobnie jako zagranie PR w celu ukrycia prawdziwych poglądów ich przedstawicieli, i uczynienia ich bardziej społecznie akceptowalnymi”. AP podało, że ruchy te nazywano do tej pory „rasistowskimi, neonazistowskimi lub białą supremacją”[20].

W rozmowie z „The New York Times” 22 listopada 2016, prezydent elekt Donald Trump potępił i odżegnał się od tej etykiety, ku rozczarowaniu części zwolenników[21]. Steven Bannon pozostał jednak jednym z jego głównych doradców.

Kampania wyborcza Andrew Yanga (2020)

 Osobny artykuł: Andrew Yang.

W trakcie wyborów prezydenckich w 2020 roku wielu członków alt-rightu wspierało niszowego kandydata Partii Demokratycznej, Andrew Yanga, co wielu komentatorów uznawało za fenomen z racji na jego azjatyckie pochodzenie. Za powody takiego stanu rzeczy uznaje się zawód polityką Donalda Trumpa, izolacjonistyczne poglądy Yanga (w tym jego postulat zmniejszenia dotacji dla Izraela), a także jego sztandarowy postulat Gwarantowanego Dochodu Podstawowego, mającego zdaniem alternatywnej prawicy zmniejszyć korzyści odnoszone przez mniejszości rasowe z amerykańskiego systemu świadczeń socjalnych. Sam Yang od powiązań z tym nurtem jednoznacznie się odciął[22][23].

Współczesność

Alt-right jest w dużej mierze zjawiskiem internetowym, powiązanym między innymi z Twitterem, witryną Breitbart i imageboardami takimi jak 4chan i 8chan, które opierają się na anonimowej i słabo moderowanej komunikacji, bez jasnego rozróżnienia między żartem i prowokacją a szczerą wypowiedzią. Ze względu na tę naturę, zgodnie z prawem Poego, są one ośrodkiem gdzie swobodnie funkcjonują opinie powszechnie uznawane za kontrowersyjne[3][6][24][25][26].

Internetowe memy

 Osobny artykuł: Prawo Poego.

Reporterzy odnotowali wykorzystywanie przez alt-right internetowych memów do propagowania swojej ideologii, szczególnie w odniesieniu do takich stron jak 4chan i 8chan[24][25][27][28]. Z alt-right wywodzi się obelżywe angielskie określenie cuck[29], wykorzystywanie potrójnych nawiasów do oznaczania osób pochodzenia żydowskiego[30], zawłaszczenie memu „żaby Pepe” do promowania symboliki nazistowskiej i totalitarnej oraz przedstawienia Donalda Trumpa jako „Imperatora”[7][11].

Wszechobecność memów w kręgach alt-rightu wiąże się z wątpliwościami części komentatorów co do powagi i głębi formułowanych postulatów, które według niektórych propozycji są często jedynie karykaturalnymi, prowokacyjnymi formami wyrazu zwykłych poglądów konserwatywnych[3][24]. Chava Gourarie, pisząc dla „Columbia Journalism Review”, stwierdziła, że prowokowanie mediów jest dla wielu twórców memów celem samym w sobie[26]. Marc Hetherington, profesor politologii z Vanderbilt University napisał, że dla części osób tego rodzaju memy są jednak metodą legitymizacji prawdziwie skrajnych poglądów[31].

Działalność terrorystyczna

 Osobny artykuł: Terroryzm skrajnie prawicowy.

Z ideologią alt-right wiązane są zamachy: masakra w Isla Vista[32], strzelanina w kościele w Charleston[33], strzelanina w szkole w Roseburgu[34], strzelanina w Quebecu[35], atak w Charlottesville[36], atak w Toronto[37], strzelanina w synagodze w Pittsburghu[38] czy masakra w Christchurch[39].

Poglądy

Informacja prasowa Associated Press podaje, że[20]:

‘alt-right’ lub ‘alternatywna prawica’ to terminy stosowane obecnie przez ruchy białej supremacji i nacjonalizmu dla opisywania siebie i swoich ideologii, w których kładzie się nacisk na zachowanie i ochronę białej rasy w Stanach Zjednoczonych, łącznie z, lub zamiast tradycyjnych postulatów konserwatywnych, takich jak ograniczenie roli rządu, obniżenie podatków, oraz porządek publiczny. Ruch był opisywany jako mieszanina rasizmu, białego nacjonalizmu i populizmu, (...) krytykuje „wielokulturowość” i sprzeciwia się walce o większe prawa mniejszości etnicznych, kobiet, żydów, muzułmanów, homoseksualistów, imigrantów i innych mniejszości. Jego członkowie odrzucają ideał amerykańskiej demokracji, według którego wszyscy są równi wobec prawa, niezależnie od pochodzenia, płci lub rasy”.

John Daniszewski, about the ‘alt-right’

Wspomnieni Bokhari i Yiannopoulos jako ideowych przodków alt-rightu podają: Oswalda Spenglera (szerzej niemiecką rewolucję konserwatywną), Henry’ego Louisa Menckena, Juliusa Evolę, Sama Francisa, Patricka Buchanana (szerzej amerykański paleokonserwatyzm) i francuską Nową Prawicę.

Analizy przedstawiona m.in. przez „The Guardian” również dostrzegają pierwowzór alt-rightu w etnonacjonalizmie Nowej Prawicy[13][40].

Ideologia ta nie ma żadnej formalnej organizacji i nie jest jasne, czy można ją traktować jako jednolity ruch – według opisu w „Columbia Journalism Review” z 2016: „Ze względu na mglisty charakter anonimowych społeczności internetowych, nikt nie wie dokładnie, kim są przedstawiciele alt-rightu, i jakie są ich dokładne motywacje. Nie jest też jasne, które z wypowiedzi pochodzą od prawdziwych zwolenników, a które napisali zwykli cwaniaccy prowokatorzy[26]”. Przedstawiciele alt-rightu często bronią się przed krytyką tłumaczeniami, że w dużej mierze żartują lub usiłują celowo wywołać oburzenie[3]. Andrew Marantz z „The New Yorkera” określił tę etykietę jako podobną do słów ‘snob’ lub ‘hipster’, które są dezawuowane i traktowane ironicznie przez tak określane osoby[41]”.

Według innych opinii alt-right obejmuje mieszaninę poglądów białej supremacji, nacjonalizmu, antysemityzmu, islamofobii, antyfeminizmu, homofobii i prawicowego populizmu[6][7][8][9][10][11][12]. Przykładowo, Andrew Marantz uwzględnia także „neo-monarchistów, wyznawców teorii spiskowych i nihilistów[41]”. Kolumnistka „Newsday”, Cathy Young, zwraca uwagę na silny sprzeciw alt-rightu wobec imigracji, zarówno nielegalnej, jak i legalnej, i kategoryczne podejście do europejskiego kryzysu migracyjnego[42]. Robert Tracinski z „The Federalist” stwierdził, że alt-right sprzeciwia się „mieszaniu ras” i nawołuje do kolektywizmu i trybalizmu[43]. Nicole Hemmer z NPR zauważyła, że alt-right postrzega poprawność polityczną jako „największe zagrożenie dla wolności[44]”.

Inne cechy wspólne wiążące szeroko pojęty alt-right to niechęć do polityki głównego nurtu, i poparcie dla takich kandydatów jak Donald Trump[3][45].

Choć niektórzy komentatorzy odżegnują się od etykiety białego nacjonalizmu, jak Allum Bokhari i Milo Yiannopoulos, prominentni przedstawiciele alt-rightu, jak Andrew Anglin z „The Daily Stormer”, uznają tę ideologię za centralną dla ruchu. W odpowiedzi na artykuł w „The Washington Post”, który opisywał ruch jako „wywoływanie oburzenia dla zabawy”, Anglin odpisał: „Nie. Naszym celem jest oczyszczenie etniczne białych narodów z niebiałych osób, i ustanowienie autorytarnego rządu. Wiele osób uważa, że należy eksterminować także Żydów[46][47]”.

Milo Yiannopoulos wyraża pogląd, że „młodzi buntownicy” są przyciągani do alt-rightu nie z powodu głębokich przekonań politycznych, ale ponieważ „obiecuje zabawę, transgresję i rzuca wyzwanie normom społecznym”. Według „The New Yorkera”, „testowanie granic społecznych tabu obecnych w konwencjonalnej polityce” jest ważnym składnikiem tożsamości alt-rightu. W poglądach, które nadają charakter temu ruchowi, ważne są „w istocie nie kwestie treści, ale stylu”, a dla większości uczestników ostry ton służy wyrażaniu zasadniczo zupełnie zwykłej, „codziennej polityki[3]”.

Neoreakcjonizm

 Osobny artykuł: Neoreakcjonizm.

Do prawicy alternatywnej zaliczane są nurty neoreakcjonizmu (identyfikujące się hasztagiem #NRx). Jest to grupa dementująca znaczenie oświecenia dla rozwoju cywilizacyjnego zachodu. Jest to grupa skupiona wokół filozofa Nicka Landa i informatyka Curtisa Yarwina. Do ich podstawowych założeń należą odrzucenie egalitaryzmu jako idei umniejszającej znaczenie jednostek inteligentnych w społeczeństwie, a co za tym idzie krytyka demokracji liberalnej. Wpisując się w trendy tzw. „ideologii kalifornijskiej”, neoreakcjoniści postulują ustrój oparty na zasadach monarchii i technokracji, z dominacją kreatywnej klasy (informatyków, inżynierów, przedsiębiorców itd.), co część badaczy identyfikuje z właściwą dla włoskiego faszyzmu ideą „kreatywnej mniejszości”[48].

Libertarianizm

 Osobny artykuł: Libertarianizm.

Do idei prawicy alternatywnej zaliczani są także amerykańscy izolacjoniści skupieni wokół postaci Rona Paula.

 Osobny artykuł: Paleolibertarianizm.
 Osobny artykuł: Demokracja: bóg, który zawiódł.

Elementy idei alt-right dostrzegalne są także u filozofa i ekonomisty libertariańskiego Hansa-Hermanna Hoppego (antydemokratyzm, apologia tradycyjnej monarchii, separatyzm, poparcie dla ograniczenia imigracji itd.), a w mniejszym stopniu także u jego poprzednika Murraya N. Rothbarda[49].

Hoppemu zdarzało się także zapraszać na spotkania Property and Freedom Society, współtworzonym przez siebie think-tankiem, otwarcie deklarujących poglądy rasistowskie mówców takich jak Jared Taylor i Richard B. Spencer[50].

Matthew Sheffield, pisząc dla „Washington Post”, wyraził przekonanie, że alt-right czerpie również z wpływów anarchokapitalisty i paleolibertarianina Murraya Rothbarda, zwłaszcza jego przekonań na temat ras i demokracji, i widzi część korzeni ruchu w kampanii wyborczej libertarianina Rona Paula z 2008 r.[51] Tucker stwierdza jednak, że alt-right stoi w opozycji do libertarianizmu, ponieważ skupia się na tożsamości grupowej i trybalizmie, zamiast wolności indywidualnej[52].

Krytyka prawicy alternatywnej

W ocenie ekonomisty libertariańskiego Jeffreya Tuckera, alt-right jest spadkobiercą „długiej i ponurej tradycji myślenia, od Friedricha Hegla, poprzez Thomasa Carlyle’a, Oswalda Spenglera. Madisona Granta, Othmara Spanna, Giovanniego Gentile, do przemów Trumpa”. Uważa on, że zwolennicy alt-rightu „tęsknią za wyobrażoną przeszłością, złotą epoką w której elity posiadały władzę, a pospólstwo było posłuszne”, i wierzą, że „tożsamość jest najważniejsza, a utrata tożsamości to największa wyobrażalna zbrodnia[52]”.

Reakcje

Choć niektórzy konserwatyści zaakceptowali alt-right, inni przedstawiciele prawicy i lewicy głównego nurtu krytykują ruch jako otwarcie rasistowski i nawołujący do nienawiści, zwłaszcza w odpowiedzi na jego wrogość wobec zwykłego liberalizmu i konserwatyzmu[42][43].

David A. French w tekście dla konserwatywnego „National Review” określił zwolenników alt-rightu „wanna-be faszystami”, i wyraził ubolewanie z powodu obecności tego ruchu w debacie publicznej[53]. Benjamin Welton opisał w „The Weekly Standard” alt-right jako „bardzo zróżnicowaną siłę”, która „stawia lewicowe moralizowanie na głowie, i traktuje jako komplement takie określenia jak ‘rasista’, ‘homofob’ czy ‘seksista[54]’”.

Benjamin Wallace-Wells, pisząc dla „The New Yorker”, określił alt-right jako „luźno powiązany nurt skrajnej prawicy”, ale zaznaczył, że różni się od konwencjonalnej prawicy raczej stylem, niż treścią: „Jedną z metod na zrozumienie alt-rightu jest traktowanie go jako zbiorowego eksperymentu tożsamościowego, na tej samej zasadzie, na jakiej ludzie wykorzystują anonimowość Internetu do zabawy w bardziej skrajne wersje samych siebie[3]”.

W kwietniu 2016 w „National Review” Ian Tuttle stwierdził[55],

Alt-Right ewangelizowało w ostatnich miesiącach głównie w formie rasistowskiej i antysemickiej działalności w Internecie. Jednak według Alluma Bokhariego i Milo Yiannopoulosa alt-right składa się rzekomo z żartobliwych prowokatorów, odważnych obrońców cywilizacji Zachodu, nonkonformistycznych intelektualistów–oraz najwyżej garstki neonazistów, których nikt w rzeczywistości nie lubi.

Ian Tuttle, Racist Moral Rot at the Heart of the Alt-Right

W „Newsday” Young określiła alt-right jako „gniazdo antysemityzmu”, zamieszkane przez „białych supremacjonistów”, który regularnie odwołują się do „odrażających uprzedzeń[42]”. Reporter Chris Hayes opisał alt-right jako eufemistyczne określenie na „w gruncie rzeczy, współczesną postać białego supremacjonizmu[56]”. Reporterka „BuzzFeed”, Rosie Gray, opisała alt-right jako „białą supremację doskonale skrojoną na miarę naszych czasów”, zauważając, że ruch używa „agresywnej retoryki i otwarcie rasistowskich i antysemickich obelg”, oraz że „ma więcej wspólnego z europejską niż amerykańską skrajną prawicą[57]”. Yishai Schwartz, w tekście dla „Ha-Arec”, opisał alt-right jako „żywiołowo antysemicki”, zaznaczając: „‘alternatywa’ jaką przedstawia alt-right, to w dużej mierze alternatywa wobec akceptowania Żydów”, i ostrzegając, że ruch ten należy traktować jako poważne zagrożenie[58]. Chemi Shalev, również w Ha-Arec, zauważył, że identyfikujący się z alt-rightem zwolennicy Trumpa „nie znoszą żydowskich liberałów z takim samym jadem, jak prawica w Izraelu gardzi żydowską lewicą[59]”.

25 sierpnia 2016 kandydatka Partii Demokratycznej na prezydenta USA, Hillary Clinton, zarzuciła kandydatowi Republikanów, Donaldowi Trumpowi „wspieranie radykalnej niszy w przejmowaniu Partii Republikańskiej[17]”. Opisała tę radykalną niszę jako alt-right i odnotowała, że szef kampanii Trumpa Steve Bannon wywodzi się z „platformy alt-rightu”, Breitbart News. Część przedstawicieli ruchu wyraziła zadowolenie z „darmowej reklamy” zawdzięczanej Clinton[60].

9 września 2016, kilku liderów społeczności alt-right zorganizowało konferencję prasową, opisaną przez jednego z dziennikarzy jako „coming-out[61]”. Wyrazili oni wówczas przekonanie, że „rasy istnieją, rasy są ważne, i rasy są podstawą tożsamości[62]”. Przemawiający wezwali do obrony „Białej Ojczyzny”, i przekonywali o znaczeniu różnic rasowych w inteligencji. Potwierdzili również poparcie dla Trumpa, stwierdzając: „tak właśnie wygląda wódz[17][62][63]”.

Przypisy

  1. ↑ Richard Spencer, The Conservative Write [online], Taki’s Magazine [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  2. ↑ Alternative Right, „Southern Poverty Law Center” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h Wallace-Wells ↓.
  4. ↑ a b Goldstein ↓.
  5. ↑ Stahl ↓.
  6. ↑ a b c Dylan Matthews, The alt-right is more than warmed-over white supremacy. It’s that, but way way weirder. [online], Vox, 18 kwietnia 2016 [dostęp 2017-02-05].
  7. ↑ a b c Ohlheiser ↓.
  8. ↑ a b 5 Things to Know About the ‘Alt-Right’, „NBC News” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  9. ↑ a b Islamophobes, White Supremacists, and Gays for Trump–the Alt-Right Arrives at the RNC, „The Nation”, ISSN 0027-8378 [dostęp 2017-02-05].
  10. ↑ a b The Week, The rise of the alt-right [online], 1 października 2016 [dostęp 2017-02-05].
  11. ↑ a b c Adeel Hassan, Candy, Hashtags and Hate, „The New York Times” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  12. ↑ a b What Is the Alt-Right? Inside the Movement Hillary Clinton Links to Donald Trump, „PEOPLE.com”, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  13. ↑ a b Jason Wilson, ‘A sense that white identity is under attack’: making sense of the alt-right, „The Guardian”, 23 sierpnia 2016, ISSN 0261-3077 [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  14. ↑ The Decline and Rise of the Alternative Right, „The Unz Review” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  15. ↑ Patrick J. Ford, Economism in the Alt Right [online], Taki’s Magazine [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  16. ↑ Is Breitbart.com Becoming the Media Arm of the ‘Alt-Right’?, „Southern Poverty Law Center” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  17. ↑ a b c Matt Flegenheimer, Hillary Clinton Says ‘Radical Fringe’ Is Taking Over G.O.P. Under Donald Trump, „The New York Times”, 25 sierpnia 2016, ISSN 0362-4331 [dostęp 2017-02-05].
  18. ↑ How Donald Trump’s campaign chief created an online haven for white nationalists, „Mother Jones” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  19. ↑ Nazi salutes ‘done in a spirit of irony and exuberance’, alt-right leader says, „PBS NewsHour” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  20. ↑ a b John Daniszewski, Writing about the ‘alt-right’, „AP Definitive Source”, blog.ap.org [dostęp 2017-02-05].
  21. ↑ Nicky Woolf, Donald Trump’s ‘alt-right’ supporters express dismay at disavowal, „The Guardian”, 23 listopada 2016, ISSN 0261-3077 [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  22. ↑ Gwynedd Stuart, Alt-Right Fanboys Are Crushing on This Democratic Presidential Candidate [online], Los Angeles Magazine, 15 marca 2019 [dostęp 2021-09-26] (ang.).
  23. ↑ Ali Breland, Here’s why Andrew Yang's alt-right supporters think he's the 2020 candidate for white nationalists [online], Mother Jones [dostęp 2021-09-26] (ang.).
  24. ↑ a b c Amanda Hess, For the Alt-Right, the Message Is in the Punctuation, „The New York Times”, 10 czerwca 2016, ISSN 0362-4331 [dostęp 2017-02-05].
  25. ↑ a b Nero, Nazis, and the New Far Right: The Phenomena of the Professional Troll – VICE [online], Vice [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  26. ↑ a b c How the ‘alt-right’ checkmated the media, „Columbia Journalism Review” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  27. ↑ Explaining Ben Shapiro’s Messy, Ethnic-Slur-Laden Breakup With Breitbart, „Daily Intelligencer” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  28. ↑ Lisa Mascaro, David Duke and other white supremacists see Trump’s rise as way to increase role in mainstream politics [online], latimes.com [dostęp 2017-02-05].
  29. ↑ ‘Cuckservative’ – the conservative insult of the month, explained [online], Washington Post [dostęp 2017-02-05].
  30. ↑ Mic, Neo-Nazis Are Targeting Victims Online With This Secret Symbol Hidden in Plain Sight, „Mic” [dostęp 2017-02-05].
  31. ↑ Patrik Jonsson, Donald Trump’s candidacy and the rise of the ‘alt-right’ movement, „Christian Science Monitor”, 27 sierpnia 2016, ISSN 0882-7729 [dostęp 2017-02-05].
  32. ↑ Killer who committed massacre in Isla Vista was part of alt-right, new research shows – Los Angeles Times [online], latimes.com [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  33. ↑ Charleston church shooter Dylann Roof inspires online fans – Vox [online], vox.com [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  34. ↑ The Alt-Right is Killing People | Southern Poverty Law Center [online], splcenter.org [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  35. ↑ Mass shooter’s computer shows he was obsessed with Trump, popular far-right causes – ThinkProgress [online], thinkprogress.org [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  36. ↑ Neo-Nazi convicted of murder in Charlottesville car assault that killed Heather Heyer [online], eu.usatoday.com [dostęp 2020-02-27].
  37. ↑ Alleged Toronto van attacker highlights toxic links between incels and the alt-right – VICE [online], vice.com [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  38. ↑ Pittsburgh shooting: suspect railed against Jews and Muslims on site used by ‘alt-right’ | US news | The Guardian [online], theguardian.com [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  39. ↑ Christchurch shootings: The rising new threat of far-right violence – BBC News [online], bbc.com [dostęp 2020-02-27] (ang.).
  40. ↑ Heather Digby Parton, The disturbing dawn of the alt-right: Donald Trump’s the leader of a dark movement in America [online], Salon [dostęp 2017-02-05].
  41. ↑ a b Andrew Marantz, Trolls for Trump [online], The New Yorker [dostęp 2017-02-05].
  42. ↑ a b c Opinion: Trump and the bigoted backlash, „Newsday” [dostęp 2017-02-05].
  43. ↑ a b Culture, Yes, the Alt-Right Are Just a Bunch of Racists [online], The Federalist, 4 kwietnia 2016 [dostęp 2017-02-05].
  44. ↑ What You Need To Know About The Alt-Right Movement [online], NPR.org [dostęp 2017-02-05].
  45. ↑ ABC News, ‘Alt-Right’ Hashtag Spurs Racism, Rebukes During Speech [online], ABC News [dostęp 2017-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-28].
  46. ↑ Kikeservative Milo Attacks Daily Stormer and Fash the Nation, Says Alt-Right is Only 2–5% of the Alt-Right, „Daily Stormer” [dostęp 2017-02-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-14] (ang.).
  47. ↑ Whose Alt-Right Is It Anyway?, „Southern Poverty Law Center” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  48. ↑ Jędrzej Maliński, Neoreakcyjny utopizm, „Sensus Historiae©”, 26 (1), 2017 [dostęp 2021-09-26] (pol.).
  49. ↑ Hans-Hermann Hoppe, Demokracja - bóg, który zawiódł : ekonomia i polityka demokracji, monarchii i ładu naturalnego, Warszawa: Fijorr Publishing, 2006, ISBN 83-89812-21-5, OCLC 749888915 [dostęp 2021-09-26].
  50. ↑ The Road to the Alt Right : How Race Theory Split the Neoliberal Movement « Jean Monnet Centre Montréal [online] [dostęp 2021-09-26] (ang.).
  51. ↑ Where did Donald Trump get his racialized rhetoric? From libertarians. [online], Washington Post [dostęp 2017-02-05].
  52. ↑ a b Jeffrey A. Tucker, Five Differences Between the Alt-Right and Libertarianism, Foundation for Economic Education, 26 sierpnia 2016 [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  53. ↑ The Race-Obsessed Left Has Released a Monster It Can’t Control, „National Review” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  54. ↑ Benjamin Welton, What, Exactly, is the ‘Alternative Right?’, „Weekly Standard”, 21 grudnia 2015 [dostęp 2017-02-05].
  55. ↑ The Racist Moral Rot at the Heart of the Alt-Right, „National Review” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  56. ↑ All In with Chris Hayes, Transcript 12/9/2015, „MSNBC” [dostęp 2017-02-05].
  57. ↑ How 2015 Fueled The Rise Of The Freewheeling, White Nationalist Alt Right Movement, „BuzzFeed” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  58. ↑ Yishai Schwartz, Banal, Incoherent, anti-Semitic and pro-Trump: Why We Should Take the Alt-right Seriously, „Ha-Arec” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  59. ↑ Chemi Shalev, Analysis Trump Shows How Right-wingers Can Love Israel and Hate the Jews, „Ha-Arec”, 6 października 2016 [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  60. ↑ The alt-right movement was practically giddy that Hillary Clinton attacked them in a major speech, „Business Insider” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  61. ↑ Four lessons from the alt-right’s D.C. coming-out party [online], Washington Post [dostęp 2017-02-05].
  62. ↑ a b This is the alt-right movement’s vision for an all-white society, with Donald Trump leading the way, „Mother Jones” [dostęp 2017-02-05] (ang.).
  63. ↑ Michelle Goldberg, How the „Hipster Nazis” of the Alt Right Got Big Enough for Hillary Clinton to Denounce Them, „Slate”, 25 sierpnia 2016, ISSN 1091-2339 [dostęp 2017-02-05] (ang.).

Bibliografia
Kembali kehalaman sebelumnya