Jako anioł światłości oświeca umysły ludzi. Jako anioł boskiego ognia rozpala serca tych, którzy zwracają się do niego z miłością do Boga. Niszczy wszystko to, co w sercu nieczyste i grzeszne. Uważany jest za opiekuna wszystkich, którzy pracują na rzecz szerzenia wiary (np. misjonarzy) i ludzi, którzy poświęcili się nauce (pisarze, poeci, naukowcy)[2]. Pomaga wszystkim ludziom w pokonaniu trudnych etapów, daje duchową i ziemską łaskę, przynosi wewnętrzny spokój i harmonię. Ma za zadanie ochraniać Ziemię i dbać o środowisko naturalne, jest więc patronem ekologów[4]. Uriel jest mecenasem sztuki[5][6].
Ikonografia i symbolika
Jest przedstawiany z mieczem uniesionym do góry i trzymanym w prawej ręce przy piersi oraz z ogniem w lewej ręce zwróconej w dół[2]. Pojawia się też z księgą lub zwojem, symbolami mądrości[4].
Jego kolorem jest głęboka czerwień. Inne źródła przypisują mu kolor żółty lub złoty. Opiekuje się piątkiem[4].
Jego imię nie występuje w Piśmie Świętym. Znane jest tylko z pism apokryficznych[7]. Może przyjmować różne brzmienie: Usiel, Uzziel, Oriel, Auriel, Suriel, Urian i Uryan[3].
Apokryfy
W etiopskiej Księdze Henocha to archanioł „sprawujący władzę nad gromem i trwogą”[4]. Prorok Ezdrasz zadaje Bogu wiele pytań, a Uriel, wysłany przez Boga, poucza proroka[8]. Uriel jest archaniołem grzmotu i trzęsienia ziemi[1]. To jego Bóg posłał, aby ostrzegł Noe go przed zbliżającym się potopem (Księga Henocha 10, 1–3)[9]. W rozdziale IX księgi wymieniono z imienia czterech aniołów (Michał, Uriel, Raphael i Gabriel). Niektóre wersje podają piątego anioła (Suryal lub Suriel). Rozdział XX wymienia imiona i funkcje siedmiu aniołów[10]. Według Objawienia Ezdrasza aniołami, którzy będą rządzić na końcu świata, są Michał, Gabriel, Uriel, Rafael, Gabuthelon, Beburos, Zebuleon, Aker i Arphugitonos. Ostatnich pięciu pojawia się tylko w tym źródle[8]. W księdze Uriel to „jeden ze świętych aniołów, który jest nad światem i nad Tartarem”. Księga Obserwatorów podaje, że Uriel, Rafael i Gabriel byli obecni przed Bogiem, aby świadczyć w imieniu ludzkości[10].
Według Ewangelii Bartłomieja Uriel został stworzony jako piąty archanioł, po Satanaelu, Michale, Gabrielu i Rafale. W Apokalipsie Eliasza Uriel jest jednym z dwóch Archaniołów (drugim jest Michał), który w Dniu Sądu Ostatecznego zaprowadzą do raju naznaczonych pieczęcią Chrystusa[9].
W apokryfie „Modlitwa Józefa” Jakub mówi: Kiedy szedłem z Mezopotamii syryjskiej, Uriel, anioł Boży, stanął na mojej drodze i rzekł: Zstąpiłem na ziemię, aby zamieszkać wśród ludzi, i teraz zowią mnie Jakubem. Niektórzy interpretują ten fragment tak, że Uriel „wstąpił” w Jakuba w czasie walki w Penuel, ale temu przeczy relacja z Księgi Rodzaju[9].
W Apokalipsie Piotra pojawia się jako anioł pokuty, który jest przedstawiany jako bezlitosna postać[15].
Uriel występuje w spisie chórów anielskich kilkukrotnie jako: Sarim – „Anielscy książęta”/Anioł otchłani/archanioł zbawienia/cherubin; regent Słońca; nadzorca Tartaru. „aniołem ustanowionym nad światem i Tartarem”[1].
We współczesnej angelologii Uriel jest identyfikowany jako serafin, cherubin, regent słońca, płomień Boży, anioł boskiej obecności, przewodniczący Tartaru (piekła), archanioł zbawienia. W późniejszych pismach utożsamiany z Fanuelem[5].
Uriel w Biblii
W Starym Testamencie (Iz 29, 1) występuje słowo Uriel (Ariel), jednak nie można jednoznacznie utożsamić go z imieniem anioła bez użycia źródeł pozabiblijnych[16].
Na początku rozdziału 29 Księgi Izajasza (wersety 1–10) pojawia się Ariel (Uriel). Według biblisty i demonologa z Katolickiego Uniwersytetu LubelskiegoRomana Zająca to na pewno nie jest imię anioła, a symboliczna nazwa Jerozolimy[9]. Według wydawców Biblii Tysiąclecia jest to „symboliczna nazwa (por. Iz 1,26), którą Izajasz nadaje Jerozolimie (por. Iz 33,7). Hebr. słowo czytane: 1. Ariel znaczy lew Boży, tj. miasto wzmocnione pomocą Boga; 2. Uriel, ołtarz Boży, ognisko Boże, z powodu ołtarza w Świątyni”[17]. Prawdopodobnie esseńczycy z Kumran zmienili dawną nazwę Uruszalimmu, miasta Jebusytów, które oznaczało „stworzenie Szalima”, na Uruel („stworzenie Ela”). Szalim (Szalem) to bóg kananejski, El jest ogólnym określeniem Boga Izraela[9].
Według legend żydowskich Uriel był jednym z aniołów, który pomógł pogrzebać Adama i Abla. To ten archanioł walczył z Jakubem w Penuel. Uriel pogromił wojska Sennacheryba (2 Krl 19, 35; 2 Mch 15, 22). W tradycji żydowskiej Uriel wysuszył Morze Czerwone, aby Izraelici mogli przez nie przejść. Ukazał się rodzicom Samsona, by zapowiedzieć jego narodziny i to, że ocali Izrael przed Filistynami. Jednak wszystkie te czyny tradycja przypisuje również innym aniołom[9].
W Midraszu Haggada Szemot Uriel ukarał Mojżesza za zaniedbanie obowiązku obrzezania jego syna Gerszona. Według kabalistycznej „Księgi Zohar” zrobił to archanioł Gabriel. W „Księdze Sybilli” Uriel to „jeden z nieśmiertelnych aniołów wiekuistego Boga”, którzy w Dniu Ostatecznym rozbiją wrota Hadesu i „wyprowadzą stamtąd (...) dusze starodawnych Tytanów i gigantów oraz wszystkich, których pochłonął potop (...), a następnie zawiodą je przed Tron Boży (...) na sąd”[9].
Zdaniem Louisa Ginzberga określenie „Książę Światłości” z kumrańskiej „Reguły Zrzeszenia” odnosi się jedynie do Uriela[9].
Niektóre teksty podają, że Uriel był aniołem, który wprowadził Ezdrasza w arkana wiedzy niebiańskiej. Poza tym tłumaczył proroctwa i wyprowadził Abrahama z Ur[9]. Sprawdził drzwi domów w Egipcie pod kątem tego, czy są pokropione krwią baranka, by oznaczonych nie niszczyć[16].
W średniowiecznym mistycyzmie żydowskim Uriel był przedstawiany jako źródło upału w zimie, jako anioł niedzieli, pierwszego dnia tygodnia[1]. Określano go mianem anioł września oraz stróża urodzonych w tym miesiącu[9].
Uriel jest wymieniony jako anioł czterech wiatrów w średniowiecznej żydowskiej Księdze Anioła Raziela (pojawia się jako Usiel lub Uzziel)[18].
Później jego imię kojarzono głównie ze światłem, ponieważ oświecił Ezdrasza. Kolejni pisarze utożsamiali go z Rafaelem, odkrywcą tajemnic[1], a imię Uriela nanoszono na amulety mające „oświecać” duszę podczas zgłębiania Tory[9]. Uriel jest wymieniony w magicznych papirusach i zaklęciach babilońskich. Według francuskiego rabina z XIII wieku dziesięciokrotne powtórzenie imienia Uriela jednym tchem rano przynosi szczęście na cały dzień[1].
W tradycji późnego judaizmu Uriel zajął miejsce Fanuela jako jeden z czterech aniołów obecności[9].
W kabale Uriel sprowadził na ziemię alchemię i dał ludziom kabałę (według innych źródeł zrobił to Metatron). W „Księgi Zohar” Uriel to dowódca drugiej chorągwi wojsk niebiańskich, jeden z czterech aniołów stojących przy Tronie Chwały[9].
W Talmudzie za pośrednictwem Uriela „ludzie dostąpili poznania Boga”[9].
Współcześnie Żydzi przed snem odmawiają modlitwę, w której pojawia się fragment: Winni Pana, Boga Izraela, niech Michał stanie po mojej prawicy, Gabriel po lewicy, Uriel przede mną, Rafael za mną, a ponad głową przebywa obecność Boga[4].
Uriel w Kościele katolickim
Pomimo popularności, jaką się cieszył (przedstawiano go na wielu średniowiecznych witrażach), Uriel był jednym z aniołów, których kult został oficjalnie potępiony przez papieża Zachariasza podczas synodu w Rzymie w 745 (ten sam los spotkał m.in. Raguela i Tubuela)[4]. Postanowienie powtórzono podczas synodu w 789[9].
Uriela przedstawiono na bizantyjskimfresku w kościele San Angelo Carmelitano w Palermo wraz z pozostałymi sześcioma archaniołami[19]. Przy przedstawieniu Uriela znajdowały się słowa fortis socius, czyli silny towarzysz[20]. Odkrycie doprowadziło do rozkwitu kultu siedmiu archaniołów w zachodnim Kościele. W 1698 dekret Kongregacji do spraw Świętych Obrzędów ograniczył kult archaniołów, w tym Uriela[21]. Za namową władz kościelnych jego przedstawienia, podobnie jak innych archaniołów, zostały zamalowane[22].
Wiele katolickich przedstawień Uriela przetrwało na terenie Wielkiej Brytanii i mieści się w świątyniach przejętych przez Kościół anglikański.
Uszkodzony fresk archanioła Uriela w Hypogeum San Biagio, Castellammare di Stabia, V–IX wiek
Fresk z IX wieku w krypcie Ofiarowania w opactwie San Vincenzo al Volturno w Castel San Vincenzo. Poniżej Maryi Chrystus otoczony czterema Archaniołami (Uriel prawdopodobnie pierwszy z lewej)
Mozaika z Urielem, Włochy
Bizantyjska mozaika w katedrze w Cefalù, Uriel pierwszy z prawej, 1148
Jest wspominany wraz z innymi archaniołami i aniołami podczas święta Soboru Archanioła Michała i innych bezcielesnych mocy 8 listopada (21 listopada według kalendarza gregoriańskiego). Jest uważany za patrona sztuki i nauki[6].
Anglikanie czczą archanioła Uriela[11]. Jest uznawany za patrona sakramentu bierzmowania[28].
W niektórych kościołach episkopalnych Uriel jest uważany za strażnika piękna i światła oraz regenta słońca i konstelacji. W ikonografii występuje z kolumną jońską w prawej ręce. Symbolizuje ona doskonałość estetyczną i piękno stworzone przez człowieka. W lewej ręce ma laskę zwieńczoną słońcem[28].
W anglikańskich kalendarzach liturgicznych jest czczony w święto Archaniołów[29].
W Sea Girt w stanie New Jersey w USA znajduje się kościół św. Uriela Archanioła[30].
Projekt witraża z przedstawieniem Uriela do protestanckiej kaplicy w Marine Corps Base Camp Lejeune, około 1948
Witraż z Urielem w Mainside Protestant Chapel
W Kościele koptyjskim
Chrześcijanie z Etiopii i Erytrei czczą Uriela 11 lipca[11]. W homilii etiopskiej Uriel jest przedstawiany jako jeden z wielkich archaniołów i jako angelus interpres, który interpretował proroctwa Enochowi i Ezdraszowi, będąc pomocnikiem obu[33]. W czasie ukrzyżowania Jezusa Uriel zanurzył swoje skrzydło we krwi i wodzie wypływającej z boku Chrystusa i napełnił nią kielich. Niosąc kielich, on i archanioł Michał pokropili całą Etiopię. W każdym miejscu, gdzie spadła kropla krwi, zbudowano kościół. W etiopskiej ikonografii Uriel jest często przedstawiany z kielichem wypełnionym krwią Chrystusa[34][35].
Uriel w kościele koptyjskim w Kairze, XIII wiek
Ilustracja z koptyjskiej Homilii o Archaniele Urielu z podpisem w języku amharskim
W herezjach chrześcijańskich i islamie
W pierwszej połowie XI wieku bułgarscy wyznawcy dualistycznejherezjibogomilizmu, żyjący w księstwie Ahtum w dzisiejszym Banacie, czcili Uriela. Zaświadczył o tym katolicki biskup regionu, Gerard z Csanád, który objął urząd po 1028[36].
W XV wieku Uriel został przywołany podczas małego egzorcyzmu opisanego przez Roberta Ambelaina w arabskiej astrologii (jednak bez wskazania daty, miejsca pochodzenia i innych danych: Conjuro te diabolo per sanctum Michaelem, sanctum Gabrielem, sanctum Raphaelem, sanctum Urielem[16].
Uriel w okultyzmie i ezoteryce
W literaturze apokryficznej i okultystycznej Uriela utożsamiano z Arielem, Nurielem, Urjanem, Jeremielem, Razjelem, Wretilem, Surielem, Puruelem, Fanuelem, Jehoelem, Izrafelem oraz aniołem Jakubem-Izraelem[9][5].
Alchemik John Dee utrzymywał, że Uriel podarował mu „cudowne zwierciadło”[9].
W hermetycznej kabale imię Uriela jest zapisywane jako Auriel. Uważany jest za archanioła Północy i żywiołu Ziemi[37]. Zgodnie z nauczaniem współczesnego hermetycznego Zakonu Złotego Brzasku Uriel jest archaniołem Północy i Ziemi. Jest związany ze środowiskiem naturalnym. W ikonografii jest przedstawiany trzymający łodygi dojrzałej pszenicy. Jest ubrany w szaty cytrynowe, rdzawe, oliwkowe i czarne[38].
We współczesnym eseńskim ruchu ezoterycznym Ouriel jest uważany za archanioła lata i żywiołu ognia[39].
W kulturze popularnej
John Milton pisał o Urielu w Paradise Lost. Służy tam jako oczy Boga[40]. Milton opisał Uriela jako archanioła, jednego z tych siedmiu, co najbliżej tronu Bożego stoją oraz jako regenta Słońca, którego w Niebiosach Najprzenikliwszym (...) nazwano z duchów (III, 802–804, 853–855)[5][41]. W Hierarchy of Blessed Angels Thomasa Heywooda (1635) Uriel jest opisany jako anioł ziemi. Lista Heywooda obejmuje aniołów czterech wiatrów: Uriela (południe), Michała (wschód), Rafaela (zachód; służył również południu wraz z Urielem) i Gabriela (północ)[42].
W wierszu The Golden LegendHenry’ego Wadswortha Longfellowa (1851) Uriel jest jednym z aniołów siedmiu planet jako opiekun Marsa[43]. Jako opiekun tej planety pojawia się w A Theological Discourse of Angels Benjamina Camfielda (1678)[44].
W The State of InnocenceDryden przedstawił Uriela zstępującego z nieba na rydwanie ciągniętym przez białe konie. Jak przypuszcza Anscar Vonier, Uriel „jest duchem, który stał u bram raju utraconego z mieczem ognistym w dłoni”[5].
Uriel pojawia się w książkach Deana Koontza i Clive’a Barkera, serialu telewizyjnym „Supernatural”, serii gier wideo „Darsiders”, w komiksach manga i grach fabularnych[3][40].
Upamiętnienie
Uriel pojawia się również w malarstwie świeckim i na cmentarzach. Imię archanioła nosi instytucja edukacyjna Saint Uriel Education[45].
Galeria
Uriel na obrazie przypisywanym Bartolomé Románowi (1596–1647)
↑FrancescaF.DeboliniFrancescaF., Da Vinci, Warszawa: Rzeczpospolita, [cop. 2006], ISBN 83-60529-03-5, OCLC749706694 [dostęp 2022-12-27]. Brak numerów stron w książce
↑Madonna of the Rocks [online], web.archive.org, 10 września 2005 [dostęp 2022-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2005-09-10].
↑Apocalypse of Peter [online], NASSCAL, 24 lutego 2017 [dostęp 2022-12-27](ang.).
↑ abcdeMarcelloM.StanzioneMarcelloM., Inchiesta su Uriele, l'arcangelo scomparso, Tavagnacco (Udine): Segno, 2011, ISBN 978-88-6138-407-1, OCLC767577692 [dostęp 2022-12-27]. Brak numerów stron w książce
↑SteveS.SavedowSteveS., Sepher Rezial Hemelach = The book of the angel Rezial, York Beach, ME: Samuel Weiser, 2000, ISBN 1-57863-193-9, OCLC44502247 [dostęp 2022-12-27]. Brak numerów stron w książce
↑Ch.Ch.Moisan-JablonskiCh.Ch., Symbolika obrazu "Alegorii Bożej Opatrzności" z klasztoru Sióstr Wizytek w Krakowie, „Saeculum Christianum”, 22, 2015, s. 173.
↑CécileC.Vincent-CassyCécileC., The Search for Evidence: The Relics of Martyred Saints and Their Worship in Cordoba after the Council of Trent, [w:] MercedesM.García-Arena (red.), After Conversion. Iberia and the Emergence of Modernity, Leiden–Boston 2016, s. 144.
↑MarcelloM.StanzioneMarcelloM., C.C.AlvinoC.C., Siedmiu archaniołów. Historia zapomnianego kultu, Kraków 2016, s. 53, 60.
↑VerenaV.BöllVerenaV., Studia Aethiopica : in honor of Siegbert Uhlig on the occasion of his 65th birthday, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2004, ISBN 3-447-04891-3, OCLC55699497 [dostęp 2022-12-27]. Brak numerów stron w książce
↑J.L.J.L.HouldenJ.L.J.L., Jesus in history, thought, and culture : an encyclopedia, wyd. 1st ed, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2003, ISBN 1-57607-856-6, OCLC52109079 [dostęp 2022-12-27]. Brak numerów stron w książce
↑Paul FosterP.F.CasePaul FosterP.F., The true and invisible Rosicrucian Order : an interpretation of the Rosicrucian allegory and an explanation of the ten Rosicrucian grades, York Beach, Me.: S. Weiser, 1985, ISBN 0-87728-608-6, OCLC11756475 [dostęp 2022-12-27]. Brak numerów stron w książce