Bogufał II (łac.Boguphalus II) lub Boguchwał II (zm. 9 lutego 1253 roku) – biskup poznański w latach 1242-1253. Przebudował katedrę oraz ofiarował kościołowi poznańskiemu swój księgozbiór. Zainicjował powstanie Rocznika kapituły poznańskiej i do swojej śmierci redagował go. W XVIII i XIX wieku przypisywano mu autorstwo Kroniki wielkopolskiej i wydawano to dzieło pod jego imieniem.
Życie
Pierwsze polskie wydanie Kroniki wielkopolskiej, z roku 1752. Jako autora podano biskupa poznańskiego Bogufała II.
Nieznana jest data urodzin Bogufała. Na podstawie imienia przypuszcza się, że był Polakiem i należał do rodu Porajów-Różyców[1]. Już jako biskup mianował kanonikiem przyszłego biskupa Bogufała III, który prawdopodobnie był jego krewnym[2].
Używał tytułu magistra, jednak nie wiadomo, gdzie się kształcił. W 1211 roku został scholastykiem poznańskim, w 1231 kustoszem i kanonikiem, a w 1242 biskupem poznańskim. Istnieje wprawdzie dokument datowany na 21 lipca 1240, w którym Bogufał występuje już jako biskup, jest to jednak późniejszy falsyfikat[3].
W roku 1244 lub 1245 z jego polecenia rozebrano romańskie, spękane prezbiterium poznańskiej katedry, rozpoczynając wznoszenie w jego miejscu nowej konstrukcji. W roku 1244 Bogufał odstąpił księciuPrzemysłowi I osadę wokół nieistniejącego współcześnie kościoła św. Gotarda, gdzie powstał lokowany na prawie magdeburskim lewobrzeżny Poznań. Był również sygnatariuszem aktu lokacji tego miasta. W roku 1246 otrzymał od Przemysła I immunitet wraz z prawem do lokacji osad biskupich na prawie magdeburskim. W roku 1248 był uczestnikiem synodu we Wrocławiu[3].
Zmarł 9 lutego 1253 roku w Solcu koło Środy Wielkopolskiej, w posiadłości biskupów poznańskich. Jego duży księgozbiór przekazany został bibliotece katedralnej[3].
W Kronice wielkopolskiej jego rządy zostały podsumowane zgodnie z ówczesnym ideałem pobożnego biskupa, który winien dbać o dobra duchowe i materialne Kościoła: rozkoszował się zaś dniem i nocą czytaniem ksiąg Pisma świętego, których niemały posiadał zbiór i więcej niż skarb jakiś nadzwyczaj gorąco miłował. Umierając pozostawił je wszystkie kościołowi poznańskiemu. Ten błogosławiony biskup w drugim roku swojego episkopatu kazał z powodu jakichś rysów chór kościoła poznańskiego do gruntu, czyli całkowicie, zburzyć i na nowo zbudować. Żył zaś na swoim biskupstwie dziesięć lat i dwadzieścia sześć tygodni[4].
Dzieła
Bogufała uznaje się za inicjatora powstania Rocznika kapituły poznańskiej. Uchodzi też za autora pochodzących z lat 1231–1253 wpisów w Roczniku[5].
W XVIII i XIX wieku badacze i wydawcy Kroniki wielkopolskiej twierdzili, że dzieło to, przynajmniej do roku 1249, było autorstwa Bogufała. Dlatego pod jego imieniem powstały pierwsze wydania i tłumaczenia Kroniki na język polski. Uczeni XX-wieczni odrzucili tezę, jakoby Boguchwał pozostawił po sobie rozpoczęte już dzieło i był autorem znacznej części zachowanego tekstu Kroniki wielkopolskiej. Według ich badań, w części opowiadającej o wydarzeniach sprzed roku 1249 wykorzystano źródła z drugiej połowy XIII stulecia, a rozdziały wykraczające poza granice życia Bogufała nie różnią się stylistycznie od poprzednich[6].
W napisanej w pierwszej osobie zapisce z 1249 roku, Bogufał zanotował ku pamięci potomnych swój proroczy sen, w którym jakiś zakonnik miał mu przepowiedzieć „wypełnienie się” losów Polski w najbliższych 25 latach. Tekst ten został wpierw wpisany do Rocznika kapituły poznańskiej, a następnie przepisany do Kroniki wielkopolskiej, gdzie zachował się w nieco różniących się, dwóch redakcjach[5]. Notatka miała charakter typowej ówczesnej zapiski o cudach, sformułowanej jako świadectwo zaprzysięgane przed sądem i była prawdopodobnie przepowiednią dotyczącą przyszłego zjednoczenia Polski:[7]
Ego Boguphalus episcopus Posnaniensis, audivi, licet pecator, visum quendam religiosum mihi dicere: "infra XXV annos tota Polonia consumabitur". Et dum a loquente interpretationem diligenter inquirerem: "utrum in bono am in malo deberet consumari?" - non mihi respondit. Dixit tamen, et papa deberet consumari[8].
Ja, biskup poznański Boguchwał, słyszałem, choć grzeszny,
w widzeniu pewnego zakonnika mówiącego do mnie:
„W przeciągu dwudziestu pięciu lat cała Polska zostanie wypełniona”.
A gdy mówiącego usilnie prosiłem o wytłumaczenie,
czy w szczęściu czy w nieszczęściu będzie wypełniona,
nie odpowiedział mi.
Powiedział jednak, że i papieża losy się wypełnią[9].
Wydania Kroniki Wielkopolskiej z Bogufałem jako autorem
Boguphali II. episcopi Poznaniensis Chronicon Poloniae: cum continuatione Pasconis custodis Posnaniensis. W: Scriptores rerum Silesiacarum, T. 2. Friedrich Wilhelm Sommersberg (ed.). Wrocław: Michaelus Hubertus, 1730, s. 18-78. (łac.).
