Share to: share facebook share twitter share wa share telegram print page

Bułgarzy

Bułgarzy
българи (byłgari)
Ilustracja
Borys I Michał, Christo Botew, Wasił Lewski, Walja Bałkanska, Wasił Apriłow, Christo Stambołski, Dimczo Debelanow, Weselin Topałow
Populacja

około 7 milionów

Miejsce zamieszkania

Bułgaria: 5 664 624
Grecja: 637 tys. w tym także Pomacy
Turcja: 600 tys. w tym także Pomacy
Ukraina: 284,6 tys.
Mołdawia: 250 tys.
Kanada: 215 192
Hiszpania: 163 664
Niemcy: 39 294 – 146 800
Wielka Brytania: 70 tys. – 135 tys.
Włochy: 70 tys. – 129 924
Stany Zjednoczone: 92 841 – 300 tys.
Rumunia: 78 025
Argentyna: 70 tys.
Brazylia: 62 tys.
Francja: 7 460 – 34 tys.
Rosja: 32 tys.
Macedonia Północna: 1,4 tys.

Język

język bułgarski

Religia

prawosławie a w mniejszym stopniu islam

Pokrewne

Słowianie południowi, zwłaszcza Macedończycy

Bułgarzy – naród z grupy południowych Słowian[1][2][3], zamieszkujący głównie Bułgarię, w mniejszej liczbie także Macedonię Północną, Grecję, Ukrainę i Mołdawię.

Etnos bułgarski ukształtował się w południowo-wschodnim zakątku Półwyspu Bałkańskiego, w Dobrudży, Mezji, Tracji i Macedonii.

Najwcześniejsze znane osadnictwo na tych terenach tworzyli indoeuropejscy Trakowie, którzy już w czasach historycznych, przede wszystkim za czasów cesarstwa rzymskiego, w przeważającej części ulegli romanizacji lub hellenizacji.

Na osadnictwo zhellenizowanych i zromanizowanych Traków nałożyło się osadnictwo słowiańskie z okresu wielkiej ekspansji Słowian na półwysep Bałkański w VI i VII wieku. Plemiona słowiańskie w Mezji i Tracji, toczące ciągłe walki z Bizancjum, nie zdążyły utworzyć własnego państwa, bo już pod koniec VII wieku na tereny te wtargnęła orda koczowniczych tureckich Protobułgarów, którzy podbili i podporządkowali sobie ludność słowiańską, tracką, helleńską i romańską. Protobułgarzy ulegli szybkiej asymilacji do przeważającego liczebnie żywiołu słowiańskiego (już w początkach panowania Symeona I w 893 język słowiański wprowadzono jako urzędowy w miejsce języka protobułgarskiego), który stopniowo wchłonął również pozostałe etnosy. W tym samym czasie Protobułgarzy przyjęli chrześcijaństwo w wersji prawosławnej. W południowej części Bałkanów utworzyli silne królestwo, sięgające okresami do Cisy na północy i do Adriatyku na zachodzie, które odrodziło się po wchłonięciu przez Bizancjum w latach 1018–1185. W tym państwie powstała jednolita narodowość bułgarska.

Kres państwowości bułgarskiej położył dopiero najazd turecki pod koniec XIV wieku. Okupacja turecka trwała do przełomu XIX i XX wieku[4]; w jej czasie znacząca liczba Bułgarów przyjęła islam, tworząc podetnos Pomaków. W tym czasie również doszło do znaczącej liczebnie tureckiej kolonizacji ziem bułgarskich, której pozostałości istnieją do dzisiaj w Rodopach i w Dobrudży. W XX wieku doszło do definitywnego wyodrębnienia z bułgarszczyzny narodu i języka macedońskiego.

Śladem po Protobułgarach jest obecna nazwa narodu - Bułgarzy - oraz nieliczne wyrazy pochodzenia protobułgarskiego w języku bułgarskim. Po Trakach pozostały ślady w kulturze ludowej, zwłaszcza tańcach i muzyce (zob. nestinarstwo), oraz, być może, nieliczna grupa słów protobułgarskich o nieustalonej do dzisiaj etymologii. Na obrzeżach etnosu bułgarskiego pozostały reliktowe społeczności wschodnioromańskie z grupy wołoskiej - Arumuni i Meglenorumuni.

Dzisiejszy obszar osadnictwa bułgarskiego jest zwarty i w przybliżeniu mieści się w granicach państwa bułgarskiego. Istnieją również dwa obszary osadnictwa bułgarskiego na północnym wybrzeżu Morza Czarnego: Bułgarzy besarabscy w okolicach miast Bołgrad (Ukraina) i Taraklija (Mołdawia) na pograniczu Mołdawii i Ukrainy w Besarabii oraz Bułgarzy taurydzcy na północnym wybrzeżu Morza Azowskiego. Łącznie grupy te liczą około 300 tys. ludzi. W Naddniestrzu, już poza obszarem Besarabii, znajduje się ogromna wieś Parkany (ok. 10 tys. mieszkańców) zdominowana przez Bułgarów.

Współcześnie Bułgarzy posługują się językiem bułgarskim należącym do grupy języków południowosłowiańskich.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Slav, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  2. ↑ James Minahan: One Europe, many nations: a historical dictionary of European national groups. Greenwood Publishing Group, 2000, s. 134 – 135. ISBN 0-313-30984-1. [dostęp 2011-11-13]. (ang.).
  3. ↑ Mikołaj Serafin: Cultural Proximity of the Slavic Nations. (ang.).
  4. ↑ Bułgarzy, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-08-05].

Bibliografia

Ta sekcja od 2021-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.
Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.
Narody słowiańskie
zachodnie
wschodnie
południowe
Kembali kehalaman sebelumnya