Burmistrz powietrzny

Burmistrz powietrzny, także burmistrz „powietrzny”^[1] – najwyższy urzędnik miejski powoływany w Polsce w czasie zarazy („powietrza”).

Głównym zadaniem burmistrza powietrznego było organizowanie usuwania zwłok i grzebania zmarłych, organizowanie opieki nad chorymi, izolowanie zarażonych, urządzanie osobnych kuchni dla chorych, rozprowadzanie żywności i lekarstw, a także egzekwowanie różnego rodzaju zakazów, które miały ograniczyć szerzenie się zarazy (m.in. zakazu przyjmowania do domów osób przybyłych z miejsc zarażonych czy też handlu starą odzieżą). Z miasta wypędzano również żebraków i nierządnice.

W Warszawie, która od połowy XVI do połowy XVII wieku padała ofiarą „powietrza" co kilka lat^[2], burmistrz powietrzny posiadał bardzo szerokie, wręcz dyktatorskie, kompetencje^[3]. Stał na czele władz „powietrznych”, które sprawowały nadzór nad mieszkańcami, którzy nie opuścili miasta^[1]. Sprawował swój urząd przy pomocy strażników „powietrznych”, szafarzy „powietrznych”, cyrulików „powietrznych”, grabarzy i tzw. wyganiaczy^[1], którzy wypędzali z miasta niechlujną ludność (przede wszystkim żebraków)^[4]. Na to stanowisko często powoływano osoby posiadające wiedzę z zakresu medycyny m.in. aptekarzy Jana Grackiego (1572) oraz Łukasza Drewnę (1624–1625).

• Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 93. ISBN 83-01-08836-2.