Większość zabudowań dawnej Dąbrowy Miejskiej obejmowała rejon obecnych ulic: Strzelców Bytomskich (niem. Tarnowitzer Chaussee), Celnej, Węglowej i Leśnej[10].
Historia
Obszar lasu zwanego Dąbrową co najmniej od 1459 roku należał do Bytomia[7][11], służąc jako źródło drewna dla mieszkańców miasta i okolicy[10] oraz częściowo do wypasu zwierząt gospodarskich[11]. Las miejski (niem. Stadtwald[12]) jako nazwa kompleksu leśnego Dąbrowa był wzmiankowany w 1645 roku[13]. Na początku XIX wieku miejscowi chłopi wydobywali ze swoich pól rudę żelaza, co zaowocowało żądaniami opłat ze strony miasta. Eksploatacja rudy ze względu na koszty przekraczała jednak możliwości pojedynczych chłopów, co w konsekwencji poskutkowało przekazaniem praw wydobycia w 1831 roku w ręce Szymona Friedländera, założyciela kopalni „Magdalena”[11].
Rozwój dzielnicy był związany z industrializacją Górnego Śląska[10] – w połowie XIX wieku z inicjatywy Maurycego Friedländera[12] na terenie dzielnicy powstało kilka kopalni cynku i galmanu[3]. Jedną z nich była kopalnia galmanu „Magdalena”[7], która dała również początek kolonii Magdalena[10] oraz kopalnia „Minerva”, którą wykupił koncern Georg von Giesches Erben[14].
W 1830 roku powstała główna szosa prowadząca z Bytomia do Tarnowskich Gór (niem. Tarnowitzer Chaussee, późniejsza ulica Strzelców Bytomskich), wokół niej budowano domy zaliczane do Dąbrowy Miejskiej[7]. W 1859 roku Stadtwald był zamieszkały przez 1679 osób, znajdowały się na jego terenie 54 prywatne domy i 5 zakładów przemysłowych[15]. Wyodrębniono leśnictwo Dąbrowa (niem. Forstanteil Dombrowa), którego powierzchnia w połowie XIX wieku wynosiła około 1762 mórg[15], zaś w obrębie Dąbrowy Miejskiej wyróżniono kolonię Dąbrowa (niem. Dombrowa), na którą około 1863 roku składały się 24 domy z 261 mieszkańcami[3]. W 1859 roku otwarto katolicką szkołę[7], do której w II połowie XIX wieku uczęszczało 60 dzieci[3]. W 1881 roku założono w Dąbrowie kopalnię rud cynku i ołowiu „Nowy Dwór”[10]. Od 1873 roku funkcjonowała również w Dąbrowie kopalnia rud cynku i ołowiu „Nowa Wiktoria” (niem. Neue Victoria)[7][16], której obszar górniczy został włączony później do kopalni „Nowy Dwór”[17][1][10]. Pod koniec XIX wieku pojawiły się pierwsze kamienice czynszowe, później także biblioteka i poczta[10], a kolonia przekształciła się w północne przedmieście Bytomia.
Na terenach leśnych Dąbrowy Miejskiej w 1913 roku urządzono park leśny (niem. Waldpark)[18]. Na jego terenie działała restauracja Waldschloss (Zameczek Leśny[7])[1], której właścicielem był Arthur Limmert[10]. Budynek restauracji został zburzony w latach 30. XX wieku na skutek szkód górniczych[7]. Zastąpiono go około 1935 roku nowym budynkiem, również wyburzonym z uwagi na szkody górnicze w latach 70. XX wieku[7].
Przystanek Bytom Północny w 2013 rokuPrzystanek kolei wąskotorowej Dąbrowa Miejska w 2018 roku
W 1903 roku otworzono przystanek kolejowy w pobliżu Zameczku (późniejszy przystanek Bytom Północny)[7]. Od 1913 do 1968 roku kursowała linia tramwajowa (nr 33) z centrum Bytomia do Dąbrowy Miejskiej, która umożliwiała dotarcie do restauracji i parku[10][7]. W 1922 roku Dąbrowa Miejska pozostała w Niemczech[10]. Z tego okresu pochodziły zabudowania przy obecnej ulicy Celnej (niem. Zollstrasse), gdzie wzniesiono domy dla celników[10]. Również w 1922 roku powstała kolejna restauracja o nazwie Grenzbaude[10]. W północnej części dzielnicy funkcjonowała od 1928 roku Kopalnia Węgla Kamiennego „Bytom”[19] (niem. Beuthengrube) ze szkołą przemysłową[20] oraz tartakiem[21]. Przy kopalni wybudowano kolonię domów mieszkalnych o identycznej nazwie (niem. Beuthengrube, śl.Bojtnerka). W latach 1927–1928 w centrum Dąbrowy Miejskiej zbudowano kościół św. Józefa Robotnika według projektu Theodora Ehla[10][12][7], wyburzony w 2016 roku. W 1936 roku dotychczasowa nazwa miejscowości i lasu Beuthen-Dombrowa została zmieniona na Beuthen Stadtwald[6]. W czasie II wojny światowej na terenie Dąbrowy Miejskiej działały dwa obozy jenieckie: jeden dla jeńców włoskich, drugi dla ukraińskich[10]. Po II wojnie światowej Waldpark został przemianowany na Park im. Ludwika Waryńskiego. Jego powierzchnia wynosiła wówczas około 600 hektarów[22]. Na terenie parku znajdowała się murowana kapliczka Maria im Walde[23].
Współczesność
Większość zabudowań Dąbrowy Miejskiej w latach 80. i 90. XX wieku została wyburzona na skutek szkód górniczych[7]. Na terenie dzielnicy doszło do największego w Bytomiu obniżenia terenu na skutek robót górniczych – blisko 37 metrów poniżej pierwotnego poziomu[24]. Jednym z ostatnich istotnych zlikwidowanych budynków była szkoła[8]. W 2016 roku również z powodu szkód górniczych wyburzono parafialny kościół św. Józefa Robotnika w Bytomiu[25].
Obecnie w Dąbrowie Miejskiej znajduje się hostel i kilka firm usługowo-handlowych[7], a dawny las od 2012 roku przecina Autostrada A1[10].
W nazwach kilku przystanków (w większości na żądanie) autobusowych i tramwajowychZarządu Transportu Metropolitalnego zlokalizowanych w dawnej dzielnicy występuje człon „Dąbrowa Miejska”. Są to: Dąbrowa Miejska Celna n/ż, Dąbrowa Miejska Centrum Handlowe, Dąbrowa Miejska Kościół n/ż, Dąbrowa Miejska Leśna, Dąbrowa Miejska n/ż oraz Dąbrowa Miejska Węglowa n/ż[26].
Jan Drabina: Historia Bytomia: od średniowiecza do współczesności: 1123-2010. Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 2010, s. 167.
Justyna Dziembała: Miejsce, którego nie ma. [w:] Mapa Miejsc Ciekawych [on-line]. Reflektor. [dostęp 2017-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-27)].
Anna Jurkiewicz, Stanisław Ziemba: Województwo katowickie: przewodnik. Katowice: Sport i Turystyka, 1962, s. 130.
Zbigniew Józef Kamiński: Urbanizacja wsi w obrzeżach miejsko-wiejskich: konferencja naukowa Katowice, 19-20.10.1995. Katowice: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, 1995, s. 25. ISBN 978-83-902102-7-8.
Jarosław Krawczyk, Przemysław Nadolski: Dzielnice Bytomia na starych pocztówkach i fotografiach. T. 1: Bobrek, Dąbrowa Miejska, Górniki, Karb, Łagiewniki. Bytom: Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „Rococo”, 2010, s. 22. ISBN 978-83-86293-65-0.
Wacław Długoborski, Jerzy Jaros: Walka z uciskiem narodowym i społecznym w latach 1922–1939. W: Bytom. Zarys rozwoju miasta. Wacław Długoborski (red.). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 473. ISBN 83-01-00369-3.
„Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Architektura”. 20, s. 99, 1993. Dział Wydawniczy Politechniki Śląskiej.
Alfred Sulik: Życie gospodarcze do 1921 roku. W: Bytom. Zarys rozwoju miasta. Wacław Długoborski (red.). Warszawa – Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 264. ISBN 83-01-00369-3.
_1933_copy.jpg){kind=link}