HMS Talbot (1895)

HMS „Talbot”

HMS „Talbot" w 1904 r.
Klasa	krążownik pancernopokładowy
Typ	Eclipse
Historia
Stocznia	Devonport Dockyard
Położenie stępki	5 marca 1894
Wodowanie	25 kwietnia 1895
Royal Navy
Wejście do służby	15 września 1896
Wycofanie ze służby	1920
Los okrętu	sprzedany na złom 6 grudnia 1921
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	5600 ts
Długość	113,7 m całkowita 106,7 m między pionami
Szerokość	16,3 m
Zanurzenie	6,25 m
Napęd
2 śruby, 2 silniki parowe potrójnego rozprężania, 8 kotłów, moc 8000 KM
Prędkość	18,5 węzła
Uzbrojenie
Po wejściu do służby: 5 × 152 mm 6 × 120 mm 8 × 76 mm (dwunastofuntowe) 1 × 47 mm (trzyfuntowe) 4 x km
Wyrzutnie torpedowe	3 × 450 mm
Opancerzenie
pokład: 38–76 mm, maski dział: 76 mm, wieża dowodzenia(inne języki): 152 mm, maszynownia: 152 mm
Załoga	433
Multimedia w Wikimedia Commons

HMS Talbot – brytyjski krążownik pancernopokładowy typu Eclipse, zbudowany dla Royal Navy pod koniec lat 90. XIX wieku. Od 1896 roku pełnił służbę w rejonach strategicznych dla ówczesnego imperium brytyjskiego: na Bermudach, Dalekim Wschodzie, Wyspach Brytyjskich, w Afryce Wschodniej, Afryce Południowej i na Morzu Śródziemnym. Był świadkiem wojny rosyjsko-japońskiej w latach 1904–1905. Brał udział w I wojnie światowej, uczestnicząc w 1915 roku w kampanii dardanelskiej. Do jego osiągnięć bojowych zalicza się zdobycie we wrześniu 1914 roku niemieckiego statku handlowego. W 1920 roku okręt zakończył służbę, a w roku 1921 został sprzedany na złom.

 Osobny artykuł: Krążowniki pancernopokładowe typu Eclipse.

HMS „Talbot" był jednym z dziewięciu krążowników pancernopokładowych^[a] typu Eclipse, zbudowanych w latach 1893–1898, które były następcami krążowników typu Astraea(inne języki). Miały większe rozmiary i wyporność (o ponad 1200 ts), wyższą wolną burtę, pojemniejsze zasobnie węglowe (a przez to większy zasięg), silniejsze uzbrojenie główne (o trzy działa kal. 152 mm więcej) i opancerzenie przy zachowaniu podobnej do poprzedników prędkości^[1].

„Talbot” miał wyporność 5690 t (5600 długich ton^[b]) przy długości całkowitej 113,7 m (106,7 m między pionami), szerokości 16,3 m i zanurzeniu 6,25 m^[1][2][3]. Posiadał podwyższony pokład dziobowy, za którym znajdował się pomost bojowy; na śródokręciu nie miał ciągłej nadbudówki, jedynie w części rufowej znajdował się niewielki pomost nawigacyjny. Dziobnica miała formę taranową, lekko wysuniętą do przodu. Sylwetkę wyróżniały dwa wąskie, szeroko rozstawione i lekko pochylone do tyłu kominy oraz dwa także pochylone maszty palowe. Zasobnie węglowe umieszczono przy burtach, co stanowiło prowizoryczną osłonę przeciwtorpedową. Załoga okrętu składała się z 433 oficerów i marynarzy^[4][5][c].

Okręt był napędzany dwoma trzycylindrowymi pionowymi maszynami parowymi potrójnego rozprężania, z których każda poruszała jedną śrubę napędową^[1]. Parę dostarczało 8 opalanych węglem kotłów. Maszyny osiągały moc łączną 8000 KM, co pozwalało na osiągnięcie prędkości maksymalnej 18,5 węzła (na próbach przy przeciążeniu maszyn osiągnięto 19,2 węzła przy 8462 KM i 20 węzłów przy 9766 KM)^[6]. Normalny zapas węgla wynosił 550 t, a maksymalnie okręt mógł zabrać 1075 ton^[1][d].

Krążownik był uzbrojony początkowo w pięć pojedynczych, osłoniętych pancernymi maskami dział kal. 152 mm (6 cali) QF L/40 (jedno na podwyższonym pokładzie dziobowym, dwa obok siebie na pokładzie rufowym i dwa na stanowiskach burtowych na śródokręciu), sześć pojedynczych, również osłoniętych pancernymi maskami dział kal. 120 mm (4,7 cala) QF L/40 na stanowiskach burtowych na śródokręciu, osiem dział dwunastofuntowych (76 mm) QF L/40, jedno działo trzyfuntowe (47 mm) QF L/40, trzy wyrzutnie torped (dwie burtowe podwodne i jedna rufowa powyżej linii wodnej) kal. 450 mm (18 cali)^[e] oraz cztery karabiny maszynowe systemu Maxim 7,7 mm^[4]. Na początku XX wieku dokonano wymiany głównego uzbrojenia okrętu, zdejmując wszystkie armaty kal. 152 i 120 mm starego typu^[8]. Po tej modernizacji uzbrojenie okrętu przedstawiało się następująco: jedenaście dział kal. 152 mm BL Mk VII L/45, dziewięć dział dwunastofuntowych (76 mm) QF L/40, jedno działo trzyfuntowe (47 mm) QF L/40, trzy wyrzutnie torped kal. 450 mm oraz cztery karabiny maszynowe 7,7 mm^[1][5]. Na początku I wojny światowej krążownik był uzbrojony w jedenaście dział kal. 152 mm, osiem dział 76 mm, jedno działo 47 mm, trzy wyrzutnie torped kal. 450 mm oraz pięć karabinów maszynowych 7,7 mm^[9]. W trakcie I wojny światowej uzbrojenie ograniczono do dziewięciu dział kal. 152 mm, czterech dział 76 mm i jednego działa 47 mm, pozostawiając uzbrojenie torpedowe i lekką broń strzelecką bez zmian^[3][10][11]. Wewnętrzny pokład pancerny miał grubość od 38 do 76 mm (1,5–3 cale), wieża dowodzenia(inne języki) miała ściany grubości do 152 mm, a maszynownię chroniły płyty o grubości 152 mm. Działa artylerii głównej były chronione osłonami o grubości 76 mm^[3][10].

Stępkę krążownika położono w Devonport Dockyard 5 marca 1894 roku^[1][12], a wodowanie odbyło się ponad rok później – 25 kwietnia 1895 roku^[12][13][14]. Nazwę „Talbot” otrzymał jako piąty z kolei w brytyjskiej marynarce wojennej^[13], na cześć Johna Talbota, 1. earla Shrewsbury, jednego z czołowych dowódców wojsk angielskich podczas wojny stuletniej. Do służby w Royal Navy okręt wszedł 15 września 1896 roku^[1], klasyfikowany wówczas jako krążownik II klasy^[15]. Koszt budowy okrętu wyniósł 273 856 £^[4][5].

Początkowo krążownik pełnił służbę na Bermudach^[6], jednak po kilku latach powrócił do metropolii, kotwicząc w Devonport. W kwietniu 1901 roku skierowany został do pełnienia służby na Dalekim Wschodzie, do brytyjskiego wówczas Hongkongu. Przebywając na początku 1904 roku w koreańskim porcie Czemulpo, pod dowództwem komandora Lewisa Bayly, był świadkiem wysadzenia desantu japońskiego i bitwy pod Czemulpo 9 lutego 1904 roku, w wyniku której samozatopieniu uległy dwa rosyjskie okręty: krążownik pancernopokładowy „Wariag” oraz kanonierka „Koriejec”(inne języki)^[16]. Dowódca „Talbota” odegrał pewną rolę tych w wydarzeniach, jako starszy wśród dowódców okrętów państw kolonialnych na redzie, składając protest przeciw działaniom Japonii i nakłaniając Rosjan do wyjścia z portu^[17]. Sprzeciwił się też wysadzeniu w powietrze krążownika „Wariag” z uwagi na bezpieczeństwo innych okrętów. Po bitwie natomiast „Talbot” przyjął na pokład rosyjskich marynarzy^[17].

Po powrocie na Wyspy Brytyjskie krążownik skierowany został do rezerwy, stacjonując w Nore(inne języki) (estuarium Tamizy); w 1906 roku został przeniesiony do Devonport^[18]. W latach 1907–1909 krążownik wchodził w skład Floty Kanału(inne języki)^[f], a w okresie od 1909 do 1910 służył w 2. Eskadrze Okrętów Liniowych Home Fleet, stacjonując w latach 1911–1912 w bazie na wyspie Haulbowline(inne języki) w Zatoce Cork w Irlandii^[18]. W latach 1912–1913 okręt wchodził w skład 3. Floty. W 1912 roku krążownik osiadł na mieliźnie pokonując Kanał Sueski^[18]. W 1913 roku przeniesiony został do 7. Flotylli Niszczycieli, jednak wkrótce powrócił do 3. Floty, stacjonując w Devonport do 1914 roku^[18].

W momencie wybuchu I wojny światowej HMS „Talbot" (wraz z bliźniaczym HMS „Eclipse”) wchodził w skład 12. Eskadry Krążowników, której zadaniem była ochrona żeglugi na zachodnich podejściach do kanału La Manche (tzw. Force „G”)^[19]. We wrześniu 1914 roku nieopodal półwyspu Lizard okręt zatrzymał i zdobył niemiecki statek handlowy^[18]. W kwietniu 1915 roku krążownik włączono w skład sił uczestniczących w nieudanej operacji opanowania Dardaneli, gdzie wspierał ogniem swoich dział oddziały ANZAC walczące na półwyspie Gallipoli (lądowanie na plaży "Y" 25 kwietnia 1915 roku, desant w zatoce Suvla 6 sierpnia 1915 roku)^[18][20][21].

Między 1916 a połową 1917 roku okręt pełnił służbę w Afryce Wschodniej, stacjonując głównie w Zanzibarze. W tym czasie oprócz żmudnej służby patrolowej i eskortowej wielokrotnie ostrzeliwał pozycje wojsk niemieckich w okolicy Dar es Salaam, w Niemieckiej Afryce Wschodniej^[22]. W czerwcu 1917 roku krążownik skierowano na wody Afryki Południowej^[18][22]. Okręt operował w tym czasie z bazy Simon’s Town nieopodal Kapsztadu, gdzie był dokowany w październiku 1917 roku^[22]. W listopadzie 1917 roku okręt ponownie trafił do Afryki Wschodniej, gdzie pełnił głównie służbę patrolową^[22]. W lipcu 1918 roku „Talbot” przeniesiony został po raz kolejny do Afryki Południowej. 11 lipca nastąpiła zmiana na stanowisku dowódcy okrętu: Robert Cathcart Kemble Lambert (który dowodził krążownikiem od stycznia 1916 roku) został zastąpiony przez komandora Lionela Fitzgeralda Maitland-Kirwana (który przybył na okręt 24 lipca 1918 roku)^[22]. Na przełomie września i października 1918 roku okręt trafił do suchego doku w Simon’s Town, a sporą część załogi ogarnęła epidemia hiszpanki^[22].

Po zakończeniu wojny w listopadzie 1918 roku okręt trafił do Afryki Wschodniej^[22], a w 1919 roku służył na Morzu Śródziemnym, powracając do Devonport w listopadzie 1919 roku. Zakończył służbę w Queenstown w 1920 roku^[18]. Sprzedano go na złom 6 grudnia 1921 roku firmie Multiocular S. Bkg Co.^[1][13][14].

• T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1896. Portsmouth: J. Griffin and Co., 1896. (ang.). Brak numerów stron w książce
• T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1897. Portsmouth: J. Griffin and Co., 1897. (ang.). Brak numerów stron w książce
• T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1902. Portsmouth: J. Griffin and Co., 1902. (ang.). Brak numerów stron w książce
• T.A. Brassey (red.): The Naval Annual, 1915. London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.). Brak numerów stron w książce
• J.J. Colledge, Ben Warlow: Ships of the Royal Navy: The Complete Record of all Fighting Ships of the Royal Navy. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-281-8. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860-1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene M. Kolesnik (red.). London: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 978-0-85177-133-5. (ang.).
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Tony DiGiulian: Torpedoes of the United Kingdom/Britain. www.navweaps.com. [dostęp 2016-10-19]. (ang.).
• Nicholas J. Dingle: British Warships 1860-1906:A Photographic Record. South Yorkshire: Pen & Sword Maritime, 2009. ISBN 1-84415-980-9. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Józef Wiesław Dyskant: Port Artur 1904. Warszawa: Bellona, 1996. ISBN 83-11-08517X. Brak numerów stron w książce
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1. Brak numerów stron w książce
• Paul Money: HMS TALBOT – May 1916 to November 1918, East Indies Station (including German East Africa campaign). Naval History Homepage. [dostęp 2016-02-10]. (ang.).
• John Moore (red.): Jane’s Fighting Ships of World War I. London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Oscar Parkes, Maurice Prendergast: Jane’s Fighting Ships, 1919. Arco Publishing Company, Inc., 1969. ISBN 0-7153-4716-0. (ang.). Brak numerów stron w książce
• Maciej S. Sobański. Wariag – krążownik opiewany w pieśni cz. II. „Okręty Wojenne”. 6/2004 (68). s. 5–15. ISSN 1231-014X. 

• Strona World War I Naval Combat. [dostęp 2016-02-10]. (ang.).
• Strona Military History Encyclopedia on the Web. [dostęp 2016-02-10]. (ang.).