Julian Brun, ps. Spis, J. Bronowicz, Antonowicz, Juliański (ur. 21 kwietnia 1886 w Warszawie, zm. 28 kwietnia 1942 w Saratowie) – polski i radziecki dziennikarz-publicysta i krytyk literacki. Działacz socjaldemokratyczny (SDKPiL) i komunistyczny (KPRP/KPP).
Życiorys
W 1902 wydalony z progimnazjum za udział w demonstracji pierwszomajowej. W 1903 roku wstąpił do Związku Młodzieży Socjalistycznej, współredagował pismo ZMS „Ruch”. W lutym 1904 r. aresztowany za działalność polityczną, w maju zwolniony z braku dowodów. Ponownie aresztowany w trakcie demonstracji socjalistów na Placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 r. Przetrzymywany na Pawiaku i w warszawskiej Cytadeli. od 1905 członek SDKPiL, działał w Warszawie, Lublinie i Zagłębiu Dąbrowskim. Od listopada 1905 członek Zarządu Dzielnicowego SDKPiL na Pradze. W 1906 wyjechał do Paryża, gdzie studiował socjologię na Sorbonie i działał w paryskiej sekcji SDKPiL. W 1908 ożenił się z angielską malarką Mary Houghton, w 1909 uczył się fotograwerstwa w Londynie. Jesienią 1912 udał się do Krakowa, gdzie ożenił się ponownie – z działaczką SDKPiL Stefanią Unszlicht, siostrą Józefa Unszlichta. Od wiosny 1913 do 1919 przebywał w Bułgarii.
Po powrocie do kraju w 1919 wstąpił do KPRP/KPP (w latach 1921–1926 i 1929–1938 członek tzw. Centralnej Redakcji KPP, w latach 1923–1925 członek Komitetu Centralnego KPP). Od III Plenum KC KPZB był członkiem KC KPZB. Od 1935 do 1938 członek Biura Politycznego KC KPZB. W latach 1905–1919 i od 1926 poza Polską, m.in. w ZSRR i Francji. Uczestnik V Zjazdu KPP (w sierpniu 1930 w Peterhofie) jako przedstawiciel Centralnej Redakcji KPP. Delegat na VI Kongres Kominternu latem 1928 w Moskwie i na VII Kongres Kominternu w lipcu-sierpniu 1935 w Moskwie.
Skazany w 1925 za działalność komunistyczną na osiem lat więzienia. W więzieniu mokotowskim napisał m.in. rozprawę krytyczno-literacką Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek. Opublikowana na łamach „Skamandra”, odegrała ważną rolę w kształtowaniu się lewicy społecznej lat dwudziestych i trzydziestych XX w.[1]. Zwolniony w 1926 w ramach wymiany więźniów politycznych z ZSRR udał się do Moskwy. Jako korespondent radzieckiej agencji prasowej TASS wyjeżdżał m.in. do Paryża i Wiednia.
Latem 1936 został wysłany do Brukseli, gdzie zorganizował ośrodek wydawniczy polskiej KPP. W latach 1936–1938 redagował „Przegląd” i „Biblioteczkę Popularną”, pisał m.in. do „Dziennika Popularnego”, „Nowego Przeglądu”[2]. Internowano go w Belgii w maju 1940 i przewieziono do obozu Saint-Cyprien we Francji. Po udanej ucieczce we wrześniu przebywał w Martizay, potem w Grenoble[2]. W czerwcu 1941 wraz z ewakuowanymi pracownikami ambasady radzieckiej w Vichy wyjechał do ZSRR. Pracował w polskiej redakcji wydawnictw międzynarodowych w Moskwie, potem w polskiej redakcji radia w Saratowie. Pozostawał aktywny publicystycznie, wydał broszurę Ziemie polskie pod jarzmem niemieckim. Zmarł w Saratowie 28 kwietnia 1942[2].
W 1929 ożenił się z Eugenią Hejman, siostrą Mieczysława Hejmana. Wcześniej żonaty ze Stefanią Unszlicht, siostrą Józefa i Juliana Unszlichtów. Jego siostrą była pisarka Helena Bobińska.
Poglądy
Brun był związany z ortodoksyjną frakcją partii komunistycznej, tzw. „mniejszością”. Jako jeden z pierwszych w KPP podchwycił propagowane przez Komintern od 1928 hasło traktowania ZSRR jako „jedynej ojczyzny robotników i chłopów całego świata”[3]. Stosunek do kwestii narodowej Bruna był jednak złożony. Był krytykiem tzw. nihilizmu narodowego (stanowiska minimalizującego problem narodowy). Starał się pogodzić komunistyczny internacjonalizm z ludowym patriotyzmem. Naród traktował jako trwałe zjawisko społeczne. Jego rozprawa „Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek” została skrytykowana przez KPP za odchylenie „nacjonalbolszewickie”. W latach 30. dopuszczał możliwość, że państwa takie jak Polska po ustanowieniu ustroju socjalistycznego nie przystąpią do Związku Radzieckiego[4].
Upamiętnienie
W 1952 roku[5] imieniem Juliana Bruna został nazwany warszawski Dom Dziennikarza (pałac Wołowskiego przy ul. Foksal 3/5)[6] i był on patronem jednej z głównych nagród dziennikarskich dla młodych publicystów przyznawanych przez SDP[7]. Był także patronem Szkoły Podstawowej w Skołyszynie.
W 1962 imieniem Juliana Bruna nazwano ulicę na warszawskim Mokotowie[8][9]. Nazwa została zmieniona w 2017[10].
Publikacje
Przypisy
- ↑ Jarosław Tomasiewicz: Naprawa czy zniszczenie demokracji? Tendencje autorytarne i profaszystowskie w polskiej myśli politycznej 1921–1935, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012, ISBN 978-83-226-2125-7, s. 342-345
- ↑ a b c Jarosław Tomasiewicz: Prorok narodowej rewolucji. nowyobywatel.pl, Lato 2013. [dostęp 2014-03-06].
- ↑ Jerzy Holzer „Jedyna ojczyzna proletariatu – ZSRR: w dobrym i złym to jest mój kraj”, [w:] T. Szarota (red.) Komunizm. Ideologia, system, ludzie. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN.
- ↑ Jarosław Tomasiewicz: „Faszyzm lewicy” czy „ludowy patriotyzm”? Tendencje antyliberalne i nacjonalistyczne w polskiej lewicowej myśli politycznej lat trzydziestych. Warszawa 2020. ISBN 978-83-8196-103-5, s. 235-238
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 66, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 48.
- ↑ Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy i Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 30.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 328. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i AlinyP.G.K.A. Sokołowskiej Praca zbiorowa pod redakcją Grażyny Kieniewiczowej i AlinyP.G.K.A., Od Agrykoli do Żywnego. Mały słownik patronów ulic warszawskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1968, s. 29-30 .
- ↑ Uchwała nr LIV/1363/2017 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 31 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7812 [on-line]. [dostęp 2017-11-24].
Bibliografia
- Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego t. 1, Warszawa 1985.
- Helena Bobińska, Wspomnienia o Julianie Brunie, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, syng. 186/3-V
- Julian Brun, Życiorys, maszynopis w jęz. rosyjskim w Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 186/I-1
- Felicja Kalicka, Julian Brun-Bronowicz. Życie, działalność, twórczość., Książka i Wiedza, Warszawa, 1973
- Marian Orzechowski, Naród – ojczyzna – państwo w myśli politycznej Juliana Bruna-Bronowicza, Książka i Wiedza, 1986
- Jarosław Tomasiewicz: Prorok narodowej rewolucji. nowyobywatel.pl, Lato 2013. [dostęp 2014-03-06].
- Notka biograficzna Juliana Bruna na stronie IPN
Linki zewnętrzne
