Kolcowój (LyciumL.) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Należy do niego 90-100 gatunków występujących na różnych kontynentach – w Europie i Azji, w południowej Afryce oraz wzdłuż zachodniej części obu kontynentów amerykańskich, po Chile na południu[4]. Największe zróżnicowanie gatunkowe jest w Ameryce Południowej, w Europie rosną 3 gatunki, przy czym w Polsce powszechnie zdziczały jest tylko jeden – kolcowój pospolity[5][6]. W Arizonie (USA) rośnie 10 gatunków[4]. W Chinach – 7[7]. Rośliny te zasiedlają suche, półpustynne siedliska, często tereny nadmorskie, wiele gatunków toleruje wysokie stężenia soli w glebie. Niektóre gatunki stosowane są w chińskiej medycynie ludowej i wykorzystywane były jako pożywienie w okresach głodu[4]. Współcześnie owoce kolcowoju pospolitego i chińskiego, zwane goji, traktowane są jako superfood[8]. Jako jadalne wykorzystywane były też gatunki północnoamerykańskie; spożywano ich owoce i młode pędy[4].
Skrętoległe[4], zwykle skupione w pęczki na krótkopędach[7], opadające zimą, krótkoogonkowe lub siedzące[7]. Zazwyczaj drobne i lancetowate[4], czasem wałeczkowate[7].
Obupłciowe, pojedyncze lub w niewielkich skupieniach w kątach liści[4], na szypułkach[7]. Kielich dzwonkowaty[7], tworzony jest przez 5, zrosłych u nasady działek[4], czasem zrosłych w dwie łatki[7]. Płatków korony jest także 5, są one zrosłe do ok. połowy lub dalej tworząc rurkę. Mają barwę od białej, przez zielonkawą do czerwonej i fioletowej. Pręcików jest 5, często ich główki wystają z rurki korony[4]. Główki są podługowato eliptyczne, pękają podłużnie szczeliną[7]. Zalążnia jest górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami w każdej z komór (czasem z pojedynczym[7]). Słupek pojedynczy, cienki[4].
Mięsiste (czasem soczyste) jagody, zwykle czerwone po dojrzeniu[4], ewentualnie pomarańczowe, żółte lub czarne. Mają kształt kulisty, jajowaty lub podługowaty. Objęte są u nasady w nieco powiększający się podczas owocowania, trwały kielich[7].
Gromada okrytonasienne Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe Takht. ex Reveal, nadrząd Solananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd psiankowce (Solanales Dumort.), podrząd Solanineae Engl., rodzina psiankowate (Solanaceae Juss.), plemię Lycieae Lowe, rodzaj kolcowój (Lycium L.)[9].
Naukowa nazwa rodzaju lycium nadana została przez Karola Linneusza w 1853 roku. W starożytnym Rzymie oznaczała lekarstwo otrzymywane z ciernistych krzewów zwanych lykion i rosnących w Licji w południowej części Azji Mniejszej. W języku polskim inne dawne nazwy zwyczajowe to: licyna, nikokol, nygus[5].
Zastosowanie
W Europie środkowej kolcowój pospolity uprawiany jest jako roślina ozdobna, glebochronna i miododajna[5]. Gatunki występujące w Chinach stosowane były w lecznictwie ludowym, a współcześnie ich owoce znajdują komercyjne zastosowanie, cenione z racji bogatego składu odżywczego[8]. Jako jadalne wykorzystywane były też gatunki północnoamerykańskie; spożywano ich owoce i młode pędy[4].
Przypisy
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcdefghijklmRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 388. ISBN 0-333-73003-8.
↑ abcWłodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1. Brak numerów stron w książce
↑ abZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 112, ISBN 978-83-62975-45-7.
.jpg)
