Pokaz taneczny z teatru Vanemuine, opery narodowej i Estonian Dance Agency w choreografii Teeta Kaska; Annely Peebo i Marko Matvere w utworze „A Little Story in the Music”
W lipcu telewizja ETV potwierdziła, że konkurs odbędzie się w tallińskiej hali Saku Suurhall[9], którą przeznaczono do użytku 1 listopada[10][11]. Wokół hali umieszczono 26 namiotów, tworzących tzw. strefę euro, w skład której weszły m.in. pokoje do odpoczynku dla uczestników[12]. Na czas trwania konkursu władze Tallinna ozdobiły całe miasto[13].
Po zwycięstwie Estonii w finale konkursu w 2001 w mediach zaczęły pojawiać się głosy, jakoby telewizja ETV martwiła się o brak środków finansowych do odpowiedniego zorganizowania następnego konkursu[14]. Doniesienia zdementował dyrektor generalny kanału ETV, Aare Urm[15] oraz minister finansów Siim Kallas[16]. Telewizja uruchomiła specjalne konta bankowe, na które można było wpłacać dotacje na przygotowanie konkursu[17][18]. Pokryciem części kosztów przygotowań koncertu zainteresowany był Eesti Ühispank[19]. Oficjalnym sponsorem konkursu została grupa telekomunikacyjna Eesti Telekom[20]. Nadawca poświęcił prawie 8 milionów euro na zorganizowanie koncertu[21]. Część kosztów przygotowania konkursu pokrył rząd Estonii[22][23][7], który przeznaczył m.in. 30 tys. euro[24] na opłacenie firmy ochroniarskiej zapewniającej bezpieczeństwo uczestnikom konkusu[25][26].
Pomimo początkowych problemów z budżetem[27] konkurs przyniósł nadawcy prawie 6 milionów estońskich koron zysku[28]. W styczniu 2003 Estońska Rada Handlu nagrodziła nadawcę tytułem Przyjaciela eksportu Estonii 2002, tłumacząc decyzję faktem, że „Konkurs Piosenki Eurowizji pomógł zaprezentować światu państwo w najlepszy możliwy sposób”[29]. Po organizacji konkursu Estonia odnotowała znaczny wzrost popularności kraju jako kierunku turystycznego[30].
Przebieg konkursu
Kierownikami wykonawczymi konkursu byli Juhan Paadam (z ramienia ETV)[7][31] i Christine Marchal-Ortiz (z EBU)[7]. Producent konkursu został Peeter Rebane[32], reżyserem – Marius Bratten[7], a menedżerem produkcji – Kalle Kingsepp[33].
Podobnie jak w 2001, konkurs transmitowany był także w Internecie[34]. Przed konkursem estońska telewizja uruchomiła domenę www.eurovision.tv, która od tamtej pory pozostaje oficjalną stroną Konkursu Piosenki Eurowizji[7]. W 2002 po raz pierwszy uruchomiono także internetowe zapisy akredytacyjne – akredytacje otrzymało łącznie 820 dziennikarzy[35], którym zapewniono specjalne trolejbusy do transportu między halą, gdzie odbywał się konkurs, a hotelami[36], z których mogli m.in. oglądać próby generalne[37]. Akredytowani dziennikarze mieli również darmowy wstęp na wystawę ptaków w Rezerwacie Przyrody w Matsalu[38].
Estońska telewizja jako pierwsza nawiązała współpracę z firmą vizrt, która była odpowiedzialna za oprogramowanie tablicy wyników podczas finału[39]. Za transmisję konkursu odpowiadała szwedzka firma zewnętrzna Prisma OB[40].
We wrześniu ETV poinformowała, że na konkurs nie zostanie przywrócona orkiestra na żywo[41].
9 listopada o godz. 19:40 odbyło się losowanie kolejności startowych dla uczestników konkursu[42][43].
Wszystkie piosenki konkursowe musiały być wybrane do 11 marca 2002[44]. Zostały one umieszczone na albumie kompilacyjnym pt Eurovision Song Contest Estonia 2002, wydanej przez wytwórnię BMG Ariola Media.
Próby do koncertu finałowego rozpoczęły się 16 maja[45][46][47]. Uczestnicy brali udział również w konferencjach prasowych, na których odpowiadali na pytania dziennikarzy[48]. Ceny biletów na koncert finałowy konkursu wahały się między 100 a 600 euro[49].
Koncert rozpoczął się prezentacją filmu prezentującym Estonię[7]. Gośćmi muzycznymi konkursu byli Tanel Padar i Dave Benton, którzy na otwarcie zaśpiewali piosenkę „Everybody”, z którą wygrali konkurs w 2001[50]. W trakcie transmisji prowadzący, Annely Peebo i Marko Matvere, połączyli się na żywo z publicznością oglądających konkurs na ulicach Tallinna, Hamburgu, Grenady i Londynu[7]. W trakcie przerwy po połowie występów konkursowych konferansjerzy zaśpiewali piosenkę „A Little Story in the Music”[51][7]. Na scenie wystąpili także członkowie Teatru Vanemuine, Opery Narodowej i grupy tanecznej Estonian Dance Agency w choreografii Teeta Kaska[52][53]. Koncert trwał ok. 3 godzin i 10 minut, tj. dziesięć minut dłużej od koncertu finałowego z 2001[54].
Prowadzący
W październiku stacja ETV rozpoczęła przyjmowanie zgłoszeń na stanowisko prowadzących Konkurs Piosenki Eurowizji. Zgodnie z wytycznymi stacji, gospodarze powinni byli płynnie posługiwać się językami angielskim i francuskim, mieć poczucie humoru i doświadczenie w prowadzeniu programów rozrywkowych na skalę międzynarodową[55][56]. W mediach pojawiały się plotki, że prowadzącymi będą Mart Sander i DJ Elektra[57][58][59]. Ostatecznie gospodarzami wieczoru zostali: mezzosopranistkaAnnely Peebo i aktor Mark Matvere[1][2], który był odpowiedzialny za tłumaczenie zasad konkursu w języku francuskim[60]. Stroje dla prowadzących, określane jako „szykowne”[61], zaprojektowali Aarne Niit i Katrin Kuldma[62][63]. Po 12. występie konkursowym duet zaśpiewał na scenie piosenkę „A Little Story in the Music” autorstwa Andrew Lloyd Webbera[51][64].
Projekt grafiki i sceny
W lipcu telewizja ETV zorganizowała konkurs na oficjalne logo 47. Konkursu Piosenki Eurowizji, w którym mogli wziąć udział jedynie estońscy projektanci[65]. Do siedziby ETV nadesłano 51 propozycji, spośród których specjalnie powołana komisja sędziowska wybrała dwie finałowe prace[66]. 20 września Grupa Referencyjna EBU zaprezentowała logotyp[67], którego autorami byli Margus Klaar i Veiko Tamjärv z firmy Credo Reklaam AS, części agencji Bates 141[68][69]. Logo przedstawiało dwanaście kamyków w różnych kolorach[7].
Po raz pierwszy konkurs organizowany był pod oficjalnym sloganem[70]. Tematem przewodnim konkursu były „nowoczesne bajki” (ang. A Modern Fairytale[7]), które były motywem krótkich filmików (tzw. pocztówek) zaprezentowanych przed każdym występem konkursowym[71][72][73].
Projektantem sceny konkursowej został Iir Hermeliin (właściwie Hille Ermel), zwycięzca specjalnego konkursu przygotowanego przez organizatorów[74]. W pracy pomagali mu Ülar Mark i Ain Nurmela[75]. Po raz pierwszy wybudowany wybieg dla reprezentantów, na którym mogli występować[76].
Kontrowersje
Posądzenia o plagiat
Reprezentant Austrii, Manuel Ortega, podczas koncertu w 2010
Po wygraniu estońskiego finału selekcji zorganizowanych w styczniu 2002 zwycięski utwór „Runaway” w wykonaniu Sahlene został posądzony przez dwóch specjalistów – Peetera Saula i Jüri-Ruuta Kangura – o plagiat przeboju „I Believe I Can Fly” R. Kelly'ego[77][78]. Alar Kotkas, jeden z autorów eurowizyjnej propozycji, zaprzeczył doniesieniom[79].
Podobne zarzuty usłyszał Alexander Kahr, twórca austriackiej propozycji konkursowej „Say a Word” Manuela Ortegi. Jeden z niezależnych niemieckich ekspertów muzycznych doszukał się w utworze podobieństwa do piosenki „All Right Now” grupy Free[80]. Krajowy nadawca publiczny, Österreichischer Rundfunk (ORF) odpadł zarzuty, tłumacząc się dużym ryzykiem powtarzania się brzmień w kompozycjach popowych. Inny ekspert muzyczny zauważył, że w utworach powtarzają się jedynie trzy z czternastu dźwięków, co uniemożliwia oskarżenie twórcy o popełnienie plagiatu[81].
Kilka godzin przed rozpoczęciem koncertu finałowego Svante Stockselius z EBU oznajmił, że organizacja otrzymała oficjalne protesty przeciwko szwedzkiej piosence konkursowej wykonywanej przez grupę Afro-dite – „Never Let It Go”, którą oskarżono o plagiat utworu „Never on a Sunday” autorstwa Manosa Hadjidakisa z repertuaru greckiej piosenkarki Meliny Mercouri. Organizacja nie zgodziła się jednak z oskarżeniem, umożliwiając szwedzkiej formacji udział w konkursie[82].
Po finale konkursu pojawiły się doniesienia, jakoby zwycięska piosenka „I Wanna” Marie N była plagiatem przeboju „She Bangs” Ricky’ego Martina. Podobnego zdania była m.in. Sascha Dupont, duńska wokalistka i członkini komisji jurorskiej krajowych eliminacji Dansk Melodi Grand Prix[83]. Producent wokalistki, Arvids Murnieks, uznał komentarze za prowokację, tłumacząc rzekome podobieństwa faktem, że „piosenki latynoskie są do siebie podobne”[84].
Dyskwalifikacja litewskiej piosenki
Litewskie selekcje do 47. Konkursu Piosenki Eurowizji wygrał utwór „We All” formacji B'Avarija[85]. Piosenka (pod tytułem „Mes cia”) została umieszczona na płycie zespołu wydanej w 2001, czym złamana regulamin konkursu mówiący o tym, że eurowizyjna piosenka nie może być opublikowana przed 1 stycznia 2002[86] i została zdyskwalifikowana z udziału w konkursie[87]. Krajowa telewizja (LRT) zaapelowała w tej sprawie[88], jednak jej zażalenie zostało oddalone[89][90]. Nadawca dostał możliwość zamiany swojej konkursowej propozycji do 28 marca, nowym reprezentantem kraju została piosenka „Happy You” Aivarasa Stepukonisa[89].
W listopadzie Litewka Organizacja Ochrony Praw Autorskich zaprzeczyła, jakoby utwór „We All” została wydana i udostępniona przed regulaminowym czasem[91]
Według izraelskiej prasy belgijski komentator konkursu, André Vermeulen, miał nawoływać do bojkotu utworu „Light a Candle” wykonywanej przez Sarit Chadad, reprezentanta Izraela, mówiąc: [Piosenka] nie jest zła, ale miejmy nadzieję, że Izrael nie wygra. To nie jest czas dla Izraelczyków na organizację Konkursu Piosenki Eurowizji[92]. Flamandzki nadawca VRT skopiował treść komentarzy i wysłał je do izraelskiej ambasady w Belgii. Ambasada oświadczyła, że wypowiedzi Vermeulena nie są tymi samymi, które zostały zacytowane w prasie, dlatego skierował notatki do Izraela[93]. Po finale konkursu jeden ze szwedzkich księży zagroził pozwaniem do sądu krajowego komentatora konkursu, Christera Björkmana, za stwierdzenie podczas transmisji, że „Izrael nie zasługuje na punkty z powodu swojej sytuacji politycznej”[94]. Dziennikarz miał powiedzieć także, że „Izrael nie powinien brać udziału w konkursie za to, co robią Palestyńczykom”[92]. Izraelskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oświadczyło: Jeżeli okaże się, że takie komentarze rzeczywiście padły, zareagujemy natychmiast i podejmiemy odpowiednie kroki. Opinia została przedstawiona rządom obu krajów[92]. W celu uniknięcia podobnych sytuacji w przyszłości podczas kolejnego konkursu EBU wprowadziła kilka zasad obowiązujących wszystkich komentatorów z każdego kraju[95], zakazując im np. obrażania reprezentantów[96].
W sprawie udziału Izraela wypowiedziała się także reprezentantka Estonii, Sahlene, która w odpowiedzi na pytania dziennikarzy podczas konferencji prasowej stwierdziła, że kraj „nie powinien być wykluczony z udziału w imprezie z powodu tej sytuacji, ponieważ konkurs piosenki nie jest miejscem na zagadnienia polityczne”[97].
Podejrzenie o manipulację głosami
Na początku maja norweski dziennik Dagbladet doniósł, jakoby głosy jurorskie w sześciu krajach biorących udział w konkursie, tj. Cypru, Grecji, Rosji, Macedonii, Malty i Rumunii, były wcześniej ustawione. Zdaniem gazety, EBU w wewnętrznych raportach uznała możliwość uzgodnionego wspólnego głosowania jako „bardzo prawdopodobną”. Redakcja powołała się na opinię Kato M. Hansena, prezesa norweskiego oddziału Stowarzyszenia Miłośników Eurowizji (OGAE), który zwrócił uwagę na złożenie cypryjskiej delegacji propozycji manipulacji głosów podczas spotkania EBU, o czym poinformował Bruno Berberes, szef francuskiego oddziału OGAE. Oprócz tej wypowiedzi dziennik nie powołał się jednak na żadne inne źródło[98].
Kraje uczestniczące
Zgodnie z nowymi zasadami wprowadzonymi przez EBU w konkursie mogły wystąpić reprezentacje z 22 państw[7]. Zapewnione miejsce w koncercie finałowym miało piętnaście najwyżej ocenionych krajów w finale konkursu oraz państwa tzw. Wielkiej Czwórki (tj. Francja, Hiszpania, Niemcy i Wielka Brytania). Pozostałe miejsca przeznaczone były dla reprezentantów tych nadawców, którzy nie przystąpili do udziału w konkursie w 2001 ze względu na słabe wyniki osiągnięte w latach 1996-2000[99]. Członkowie EBU zdecydowali także, że w kolejnych konkursach nie będą mogli wziąć udziału przedstawiciele krajów, które zajęły najniższe miejsca jedynie w roku poprzednim, a nie w pięciu ostatnich konkursach[100][101]. Tym samym udział w imprezie zaproponowany został nadawcom z Izraela i Portugalii[102][103][104]. W lipcu potwierdzono, że w konkursie wezmą udział reprezentanci 24 krajów[105], w tym Łotwy, która mogła przystąpić do konkursu po rezygnacji z udziału telewizji z Portugalii[106][107].
Jedenastu nadawców skorzystało z metody głosowania telewidzów, ośmiu z zasady 50:50 (50% głosów należy do widzów, a 50% – do jurorów). W Bośni i Hercegowinie, Rumunii, Turcji, Macedonii i Rosji głosy przyznawały jedynie krajowe komisje sędziowskie[150].
Kraje głosujące
Suma punktów
Cypr
Wielka Brytania
Austria
Grecja
Hiszpania
Chorwacja
Rosja
Estonia
Macedonia
Izrael
Szwajcaria
Szwecja
Finlandia
Dania
Bośnia i Hercegowina
Belgia
Francja
Niemcy
Turcja
Malta
Rumunia
Słowenia
Łotwa
Litwa
Uczestnicy konkursu
Cypr
85
3
12
6
10
6
4
1
4
3
12
8
4
8
4
Wielka Bryt.
111
12
7
6
4
5
6
2
8
6
7
6
1
8
2
10
8
5
8
Austria
26
1
1
7
5
12
Grecja
27
12
1
8
6
Hiszpania
81
7
2
4
6
6
12
7
6
12
12
7
Chorwacja
44
6
6
5
5
5
2
3
12
Rosja
55
5
2
10
1
3
8
10
10
6
Estonia
111
7
3
5
3
6
2
12
10
8
10
4
4
8
2
2
6
12
7
Macedonia
25
3
4
1
5
12
Izrael
37
5
1
5
1
2
10
5
5
3
Szwajcaria
15
5
3
2
3
1
1
Szwecja
72
1
4
1
8
3
7
10
12
1
4
7
4
10
Finlandia
24
2
5
1
10
3
3
Dania
7
4
1
1
1
Bośnia i H.
33
7
3
7
3
6
2
3
2
Belgia
33
4
1
7
3
4
2
10
2
Francja
104
10
3
8
3
7
10
8
12
5
8
10
6
4
3
2
5
Niemcy
17
1
2
2
1
3
3
4
1
Turcja
29
4
3
8
7
7
Malta
164
10
12
8
6
10
12
5
7
10
10
4
4
2
12
4
7
6
10
5
10
7
3
Rumunia
71
8
8
5
12
12
8
4
1
7
6
Słowenia
33
6
2
7
8
2
2
1
5
Łotwa
176
4
8
10
10
12
2
10
12
7
12
8
5
6
7
5
8
8
12
6
7
5
12
Litwa
12
4
2
6
Legenda:
Głosowanie telewidzów
Głosowanie jurorów
Głosowanie telewidzów i jurorów w stosunku głosów 50:50
Zwycięzca
Inne wyróżnienia
Laura Voutilainen, zdobywczyni Nagrody Fanów im. Marcela Bezençona, podczas koncertu w 2007
Nagrody im. Marcela Bezençona
W 2002 po raz pierwszy postanowiono przyznać tzw. Nagrody im. Marcela Bezençona, czyli wyróżnienia dla najlepszych piosenek biorących udział w koncercie finałowym, sygnowane nazwiskiem twórcy konkursu – Marcela Bezençona. Pomysłodawcami statuetek zostali: szef szwedzkiej delegacji konkursowej Christer Björkman oraz członek zespołu Herreys – Richard Herrey[151].
W 2002 nagrody w trzech kategoriach otrzymali[151]:
Finał 42. Konkursu Piosenki Eurowizji oglądało ok. 545 tys. mieszkańców Estonii, co dało stacji 49% udział na rynku w tym czasie antenowym. Retransmisję koncertu obejrzało 159 tys. Estończyków[152]. Ze względu na dużą popularność hiszpańskiej reprezentantki, Rosy López, finał imprezy miało obejrzeć w Hiszpanii ponad 15 milionów telewidzów[153]. Ostatecznie, koncert obejrzało 14,4 miliona hiszpańskich telewidzów, co dało nadawcy 85,2% udział na rynku[154]. 5 tys. mieszkańców Grenady (rodzinnego miasta wokalistki) obejrzało konkurs na miejskim stadionie, gdzie odbył się specjalny pokaz koncertu[155]. W Izraelu finał konkursu był drugim najchętniej oglądanym programem telewizyjnym w 2002, osiągając 34.6% wynik oglądalności[156]. W Polsce konkurs obejrzało ok. 2,569 mln widzów[157].
Międzynarodowy sekretarze i komentatorzy
Sekretarze
Poniżej przedstawione zostały nazwiska wszystkich sekretarzy, którzy ogłaszali wyniki głosowania w poszczególnych krajach. Państwa zostały uporządkowane w kolejności przyznawania punktów, która odpowiada kolejności występowania reprezentanta danego kraju podczas koncertu finałowego.
Poniżej przedstawione zostały nazwiska wszystkich krajowych komentatorów oraz nazwy publicznych nadawców telewizyjnych i radiowych transmitujących konkurs w 2002.
