Urodził się i wychował w rodzinie patriotycznej. Jego ojciec Feliks Mikołaj walczył w powstaniu styczniowym, w oddziale gen. Michała Kruk-Heydenreicha i został ranny podczas obrony Szczebrzeszyna. W tym samym oddziale służbę kurierską pełniła piętnastoletnia wówczas Aniela z Lutnickich (1848–1889), matka generała. Dziadek Mikołaj walczył w powstaniu listopadowym i był ranny w bitwie o Olszynkę Grochowską. Miał czworo rodzeństwa: starszą siostrę i trzech młodszych braci. W latach 1881–1883 kształcił się w Szkole Ludowej w Grzybowicy, w powiecie włodzimierskim, a później w progimnazjum w Hrubieszowie.
W 1891 zaciągnął się na ochotnika do 44 Kamczackiego Pułku Piechoty w Łucku. Służbę pełnił w kompanii kpt. Marzeckiego. W następnym roku wstąpił do Szkoły Junkrów w Czugujewie (ros.Чугуевское пехотное юнкерское училище). W 1893 powrócił do swojego pułku i przez kolejne trzy lata pełnił obowiązki młodszego oficera w kompanii kpt. Lwowa. W 1896 został awansowany na porucznika i został wykładowcą taktyki w pułkowej szkole podoficerskiej. W 1898 został wyznaczony na stanowisko kwatermistrza pułku. W tym samym roku złożył maturę w II Gimnazjum w Żytomierzu. W 1901 wystąpił z armii i podjął studia w Charkowskim Instytucie Technologicznym, który ukończył z wyróżnieniem w 1911.
3 stycznia 1903 zmobilizowany został do Armii Imperium Rosyjskiego i 2 lutego skierowany koleją do Nikolska Ussuryjskiego, gdzie wówczas stacjonowała II Brygada 31. Dywizji Piechoty. W tym samym miesiącu wraz ze swoją brygadą przeniesiony został do Liaoyang w Mandżurii, a w lipcu tego roku nad rzekę Yalu Jiang. W tym czasie pełnił obowiązki młodszego oficera 11. kompanii 124. Woroneżskiego Pułku Piechoty. Później objął dowództwo 10. kompanii w tym samym pułku. W czasie trwającej wojny rosyjsko-japońskiej razem z szer. Mandrykiem zabił japońskiego oficera, członka rodziny panującej.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, wstąpił do Wojska Polskiego. 29 listopada mianowany został dowódcą I Brygady Piechoty z zachowaniem stanowiska inspektora szkół wojskowych[4]. Pod koniec 1918 objął dowództwo Grupy Operacyjnej „Bełz”, walczącej na froncie z Ukraińcami, między innymi w długotrwałych walkach w obronie Bełza w styczniu-marcu 1919. Marzec – kwiecień 1919 dowódca Grupy operacyjnej „Bug”. Kwiecień – lipiec 1919 dowódca piechoty dywizyjnej3 Dywizji Piechoty Legionów. Podczas wojny z bolszewikami objął (7 sierpnia) dowództwo 3 Dywizji Piechoty Legionów i sprawował je do 25 września 1921. Na tym stanowisku 1 maja 1920 roku został zatwierdzony w stopniu generała podporucznika.
Po demobilizacji i przejściu wojska na stopę pokojową wyznaczony został na zastępcę dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. 3 maja 1922 roku został zatwierdzony w stopniu generała brygady ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. 7 listopada 1922 roku został zastępcą Inspektora Armii Nr I w Wilnie, którym był generał dywizji Edward Śmigły-Rydz[5]. Od lipca 1923 roku do marca 1924 roku przebywał we Francji na stażu. 12 marca 1924 roku został mianowany dowódcą Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie[6], którym dowodził do lipca 1926 roku.
31 marca 1924 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, generała dywizji Władysława Sikorskiego awansował go na generała dywizji ze starszeństwem z 1 lipca 1923 roku i 3. lokatą w korpusie generałów[7].
22 lipca 1926 roku, po zamachu majowym, Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go na równorzędne stanowisko dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu[8]. 9 października 1928 roku został zwolniony ze stanowiska dowódcy OK VIII i mianowany inspektorem armii z siedzibą w Warszawie[9]. 24 listopada 1928 roku wyjechał z Torunia będąc żegnany przez korpus oficerski garnizonu oraz kompanię honorową 63 Pułku Piechoty ze sztandarem i orkiestrą wojskową[10]. W czerwcu 1933 roku powierzono mu jednocześnie funkcję prezesa Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
28 lipca 1935 roku ukończył 61 rok życia. Zgodnie z ówcześnie obowiązującą pragmatyką oficerską powinien być wówczas przeniesiony przez Prezydenta RP w stan spoczynku[11], lecz mimo tego pozostał w służbie czynnej. 18 marca 1937 roku weszła w życie nowa pragmatyka oficerska[12]. Mając wówczas 63 lata musiał być zatrzymany przez Prezydenta RP w służbie czynnej mimo osiągnięcia górnej granicy wieku (60 lat dla generała dywizji, 62 lata dla generała broni). Wniosek o zatrzymanie oficera w służbie czynnej, zajmującego stanowisko inspektora armii, Minister Spraw Wojskowych był zobligowany uzgodnić z Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych.
Najbliższym współpracownikiem generała Berbeckiego na stanowisku inspektora armii był jego pierwszy oficer sztabu, pułkownik dyplomowany Leon Mitkiewicz-Żołłtek. Wymieniony oficer, po trzech latach wspólnej służby, scharakteryzował swojego przełożonego w sposób następujący: „przywiązałem się do starego generała, który z powodzeniem mógłby być moim ojcem, i chociaż stale miałem się na baczności przy nim z powodu wybuchowego temperamentu i cholerycznej jego natury ze wszystkimi dodatkami, to zawsze ceniłem w nim starą szkołę wojskową, ścisłe przestrzeganie dystansu w hierarchii stopni oficerskich i przede wszystkim wielką znajomość żołnierza szeregowca, jego potrzeb, jego trosk na co dzień i od święta. Ale co mnie szczególniej uderzyło w generale Berbeckim, to jego ślepa, bezgraniczna wiara w te ideały, które nam pozostawił Marszałek Piłsudski. Generał Berbecki do ostatnich moich dni w jego inspektoracie codziennie zwykł był mówić o zmarłym Marszałku tak, jak gdyby miał on nazajutrz do nas zawitać”[13].
26 marca 1938 roku marszałek Polski Edward Śmigły-Rydz mianował pułkownika Mitkiewicza attaché wojskowym w Kownie[15]. 8 kwietnia 1938 roku pułkownik Mitkiewicz przekazał całość dokumentów operacyjnych odcinka śląskiego pułkownikowi dyplomowanemu Stanisławowi Wilochowi, pierwszemu oficerowi sztabu generała brygady Antoniego Szyllinga[16]. Następcą pułkownika Mitkiewicza na stanowisku I oficera sztabu miał zostać pułkownik dyplomowany Lucjan Janiszewski, dotychczasowy dowódca Pułku KOP „Głębokie”. Kandydaturę pułkownika Janiszewskiego wysunął ówczesny szef Sztabu Głównego, generał brygady Wacław Stachiewicz bez porozumienia z zainteresowanym inspektorem armii. W ocenie generała Berbeckiego był to kolejny akt nieufności szefa Sztabu Głównego wobec jego osoby, zrywający z dotychczasową dobrą praktyką personalną polegającą na tym, że szef Sztabu Głównego przedstawiał inspektorowi armii trzech kandydatów do wyboru, ewentualnie inspektor armii przedstawiał szefowi Sztabu Głównego trzech własnych kandydatów na stanowisko I oficera sztabu. Generał Berbecki nie widząc szans na poprawę stosunków służbowych z generałem Stachiewiczem pod koniec września 1938 roku stanął do raportu u Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i poprosił o przeniesienie w stan spoczynku. W efekcie został zwolniony ze stanowiska inspektora armii, lecz sprawa jego przeniesienia w stan spoczynku nie została formalnie załatwiona do września 1939 roku. Obowiązki inspektora „odcinka śląskiego” przekazał generałowi Szyllingowi, a sam zajął się sprawami zlecanymi mu bezpośrednio przez Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Do dyspozycji generała oddano oficera ordynansowego oraz samochód z Kolumny Samochodowej GISZ.
19 marca 1939 roku został awansowany na generała broni, a 28 marca 1939 roku mianowany przez Ministra Skarbu Eugeniusza Kwiatkowskiego, za wiedzą i zgodą marszałka Śmigłego-Rydza, komisarzem generalnym Pożyczki Obrony Przeciwlotniczej.
1 września 1939 roku zgłosił się w Naczelnym Dowództwie, lecz żadnego przydziału służbowego nie otrzymał. 8 września 1939 roku opuścił Warszawę i udał się do Brześcia, gdzie przebywał Naczelny Wódz. W nocy 11 września wyjechał z Naczelnym Dowództwem do Włodzimierza, 13 września pod Młynów koło Dubna, 14 września do Kołomyi, a 17 września do Kosowa Huculskiego. 17 września w Kosowie otrzymał od marszałka Śmigłego-Rydza pisemny rozkaz: „porządkować szeregi Wojska Polskiego przekraczające granicę”.
20 stycznia 1940 roku w miejscowości Băile Herculane w Rumunii opracował „Uwagi i spostrzeżenia dotyczące przygotowań i działań wojennych”[17]. Internowany w Rumunii w obozie w Băile Herculane[18]. Podczas II wojny światowej w okresie 1939 – marzec 1941 internowany w Rumunii, stąd wywieziony do Niemiec, gdzie przebywał w niewoli w oflagach Dorsten i Dössel. Po wojnie, osiedlił się we Francji, skąd 7 lutego 1946 powrócił do Polski. Pracował w szkołach technicznych w Zabrzu i Sławięcicach. W okresie powojennym inwigilowany przez komunistyczną tajną policję – UB. W 1946 był świadkiem w pokazowym procesie pułkownika Wacława Kostek-Biernackiego, kolegi z Legionów, komendanta twierdzy brzeskiej i byłego wojewody poleskiego, któremu podlegało administracyjnie Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej[19]. Zmarł w Gliwicach, tam również został pochowany. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Centralnym przy ul. Kozielskiej.
Generał jest autorem kontrowersyjnego „Pamiętnika generała broni”, który ukazał się w 1959 roku nakładem Wydawnictwa „Śląsk”.
Generał broni Leon Berbecki jest patronem jednostek Wojska Polskiego. 20 marca 1996 roku jego imię otrzymał 3 Batalion Dowodzenia w Lublinie, a 19 kwietnia 1996 roku – 5 Batalion Obrony Przeciwchemicznej w Tarnowskich Górach. W 2010 roku 5 Batalion Chemiczny został przeformowany w 5 Pułk Chemiczny. 16 marca 2011 roku sekretarz stanu do spraw społecznych i profesjonalizacji Czesław Piątas z upoważnienia Ministra Obrony Narodowej nadał 5 Pułkowi Chemicznemu imię generała broni Leona Berbeckiego[20].
Życie prywatne
W 1906 roku zawarł związek małżeński z Zofią z Jacyna-Jatelnickich (1884–1970), siostrą Bolesława, późniejszego generała brygady Wojska Polskiego. Z tego związku urodziła się córka Wanda. Zofia Berbecka była „znaną lingwistką i znawczynią literatury francuskiej”[21].
↑Taką datę urodzenia podał sam generał w swoich wspomnieniach oraz Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski. Piotr Stawecki jako datę urodzenia podał 29 lipca 1875 r.
↑Według Piotra Staweckiego generał zmarł 23 marca 1962 r.
↑Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.
↑Dziennik Rozporządzeń Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 9 z 7 grudnia 1918 roku, poz. 176.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 47 z 25 listopada 1922 roku, s. 851.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 28 z 22 marca 1924 roku, s. 138.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 32 z 2 kwietnia 1924 roku, s. 165.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 30 z 31 lipca 1926 roku, s. 235.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 301.
↑Leon Mitkiewicz, Wspomnienia kowieńskie ..., s. 25-27.
↑Leon Mitkiewicz, Wspomnienia kowieńskie ..., s. 54.
↑Leon Berbecki, „Uwagi i spostrzeżenia dotyczące przygotowań i działań wojennych”, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.2a, k. 150-160. Odpis pisma generała broni inżyniera Leona Berbeckiego do attaché wojskowego przy Ambasadzie Rzeczypospolitej Polskiej w Bukareszcie, pułkownika dyplomowanego Tadeusza Zakrzewskiego datowanego 20 stycznia 1940 roku w miejscowości Băile Herculane w Rumunii, sporządzony dnia 30 maja 1940 roku w Biurze Rejestracyjnym, zarejestrowany pod numerem L. ?750/40 i potwierdzony za zgodność z oryginałem przez oficera w stopniu porucznika. Odpis został sporządzony pismem maszynowym na 11 kartach papieru formatu A-4. Pismo jest odpowiedzią „na żądanie”, które generał Berbecki otrzymał 18 stycznia 1940 roku.
↑Piotr Stawecki, Generałowie polscy w wojnie obronnej 1939 roku i ich dalsze losy wojenne : cz. 2, w: Przegląd Historyczno-Wojskowy 15 (66)/3 (249) 2014, s. 93-94.
↑Tadeusz M. Płużański, Bestie Mordercy Polaków, 3S Media, Warszawa 2012, s. 173.
↑Dziennik Urzędowy MON Nr 6 z 8 kwietnia 2011 roku, poz. 78.
↑Leon Mitkiewicz, Wspomnienia kowieńskie ..., s. 61.
↑Krzyż Kawalerski Legii Honorowej jest widoczny na zdjęciu Generała w publikacji: Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione, s. 23.
↑Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 15 sierpnia 1930 roku, s. 279.
↑Mieczysław Bielski: Generałowie odrodzonej Rzeczypospolitej. T. 2. Toruń: Turpress, 1996, s. 358
Bibliografia
Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
LeonL.MitkiewiczLeonL., Wspomnienia kowieńskie 1938–1939, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990, ISBN 83-11-07869-6, OCLC830063151. Brak numerów stron w książce
Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski Niepodległej, Editions Spotkania, Warszawa 1991, wyd. II uzup. i poprawione, s. 23.
Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego : 1918–1939. Warszawa: Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6. Brak numerów stron w książce
Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska : popularny słownik biograficzn. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2001. ISBN 83-87103-81-0. Brak numerów stron w książce
Bogusław Tracz: Niespokojny czas spoczynku. Generał broni Leon Berbecki w latach 1939–1956, „Niepodległość” T. LVIII (XXXVIII po wznowieniu), Warszawa 2008, s. 131–154.
Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990 t. I:A–H, Toruń 2010, s. 128–132.
.png){kind=small}
