|
Lulek
Lulek (Hyoscyamus L.) – rodzaj roślin należący do rodziny psiankowatych[2]. Obejmuje ok. 15[5]–32[4] gatunków występujących w Eurazji – na wschodzie po Chiny i w północnej Afryce – na południu sięgając po Somalię[6] (w Europie 5 gatunków[5]). Niektóre gatunki bywają uprawiane[7]. W Polsce jako zadomowiony antropofit rośnie lulek czarny (Hyoscyamus niger) i jako efemerofit lulek biały (Hyoscyamus albus)[8]. Rośliny z tego rodzaju, podobnie jak wiele innych psiankowatych, są silnie trujące, ale w przeszłości, zwłaszcza lulek czarny, były stosowane w medycynie (np. w starożytnej Asyrii używano lulka do uśmierzania bólu zęba) i jako narkotyk[6]. W małych dawkach ułatwia zasypianie, w większych powoduje halucynacje, w tym wrażenie bycia pokrytym włosami na podobieństwo wilkołaka. Lulek został użyty jako trucizna w morderstwie dokonanym przez dr. Crippena w 1910[5]. Stosowany był do ogłuszania ptactwa (np. w celu ułatwienia jego kradzieży), ale też do zwalczania szkodników roślin[6].
Morfologia
- Pokrój
- Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające do 1 m wysokości[5], o pędach prosto wzniesionych lub rozpościerających się, pokrytych prostymi włoskami gruczołowatymi[7].
- Liście
- Pojedyncze[5], skrętoległe, ale też czasem skupione w rozetę przyziemną, siedzące lub krótkoogonkowe, czasem całobrzegie, ale na ogół zatokowo wcinane, grubo ząbkowane lub pierzasto klapowane[7]. Zwykle cienkie i lepkie od pokrywających je włosków gruczołowych[5].
- Kwiaty
- Wyrastają pojedynczo w kątach liści, czasem skupione w górnej, pastorałowato wygiętej części pędu na podobieństwo grona lub kłosa[7]. Kielich zrosłodziałkowy, rurkowaty. Korona kwiatu szeroko dzwonkowata, zrosłopłatkowa, w kolorze fioletowym, zielonkawym, białym lub żółtym, często z ciemniejszym żyłkowaniem[5]. Nitki 5 pręcików zrośnięte z nasadą korony. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami, szyjka słupka pojedyncza, zakończona zaokrąglonym znamieniem[5].
- Owoce
- Wielonasienne, suche torebki zamknięte w trwałym i powiększającym się w czasie owocowania kielichu. Nasiona brązowe, drobne[5].
Systematyka
Rodzaj z plemienia Hyoscyameae i podrodziny Solanoideae z rodziny psiankowatych Solanaceae[9].
- Wykaz gatunków[4]
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ a b c Hyoscyamus Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-03].
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 225. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 457, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b c d Hyoscyamus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 101, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ Genus: Hyoscyamus L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-23].
Identyfikatory zewnętrzne:
|
|
